Lesbók Morgunblaðsins - 28.03.1971, Síða 16

mm
Lausn á síðusfu krossgáfu
SAMANBURÐUR á bústaða- og
byggingaháttum nú og áöur er
\ táknrœnn jyrir breytingaskeið síð-
1 ustu áratuga. Þeir, sem byggðu á
í sínum tíma í Þingholtunum og
t Vesturbœnum hér í Reykjavík,
7 höjðu sajnað sér jyrir jramkvæmd,-
J inni með ýtrustu sparsemi og
7 byggðu jyrir líjið eins og það var
/ kallað. Nú byggja jáir jyrir líjið
1 og enginn byrjar á að sajna jyrir
\ liúsi. Ung hjón byrja gjarnan bú-
i skap í tveggja eða þriggja her-
1 bergja íbúð í blokk. Þar jœðast
7 börnin og þessar ungu húsmœður
/ verða ojt að draga barnavagnana
J uppá jjórðu hœð. Þœr álykta rétti-
\ lega, að þœgilegt vœri að búa í ein-
I býlishúsi meðan börnin eru lítil.
i Um það er ojtast tómt mál að tala
l í bili og ka?inski verður næsti
7 ájangi dálítið stœrri blokkaríbúð
7 eða sérhœð. En margir halda í þessa
\ gömlu, íslenzku hugsjón að vera
í útaj jyrir sig og ej til vill kemur
í þar, að raðhús eða einbýlishús með
1 garði verður veruleiki. En þá eru
7 börnin ojtast meira og minna upp-
/ komin og liagrœðið jólgið í þvi
\ einu að eignast verðmœtari jast-
\ eign.
\ Áður en varir eru börnin jlogin
úr hreiðrinu og hjónin uppgötva,
að þau haja lítið við allt þetta hús-
rými að gera; auk þess vœri ej til
vill viturlegra að jœra sig nœr mið-
bœnum og ganga í vinnuna í stað
i þess að velta sér alltaj uppí bílinn.
Niðurstaðan verður ojt sú, að enn
þarj að jlytja, en í þetta sinn í
minna húsnœði. Þannig hejur bú-
setuþróunin orðið í jlestum borgum
hinna iðnþróuðu landa, þar sem
menn á annað borð haja jrelsi og
getu til að hreyja sig og skapa sér
aðstœður sjáljir.
Uppbyggingin hér miðar út á við;
lítið er byggt af húsum í námunda
við miðbœ Reykjavíkur í þessu
augnamiði. Einhvern tima á dögun-
um las ég grein í bandarísku blaði
um sérstök sambýlishús á Manhatt-
aníNew York, œtluðum eftirlauna-
jólki eða hverjum þeim, sem jrem-
i ur kysi að búa við jyllstu þœgindi
í hjarta borgar en leggja á sig lang-
ar jerðir til og jrá úthverji. A
neðstu hœðum þessara húsa eru
verzlanir og hvers kyns þjónustu-
fyrirtœki jrá bankaútibúi til hár-
greiðslustofu. Þar jyrir ojan veit-
ingahús til handa þeim, sem jremur
kjósa að borða þannig. Auk þess
sendir veitingahúsið mat upp í
íbúðirnar, sé þess óskað. Þykir
þœgilegt að geta brugðið því jyrir
sig, en íbúðirnar eru að sjáljsögðu
með eldhúsi og allri aðstöðu jyrir í
venjulegt heimilishald. I
Húsnæði aj þessu tagi leggur 7
áherzlu á þœgindi og þjónustu. /
Þetta tvennt hejur mönnum ojt J
jundizt að vantaði sárlega í liverri
þeirri borg, sem byggir dreijt og
þenst um miklar víðáttur. Upp á
síðkastið haja orðið miklar um-
rœður um þessa þróun í röðum
arkitekta og skipuleggjara. Finnst
mér einkum, að yngri menn úr
þessum hópum telji œskilegra að
byggja miklu þéttari borg. Um-
ferð einkabíla er víðast vandrœða-
mál númer eitt og jer versnandi,
þar sem nýjar götur, bílastœði og
bílageymsluhús halda aldrei í við
bílaaukninguna. Margir telja nú
orðið æskilegt, ej ekki beinlínis
bráðnauðsynlegt, að útiloka með
öllu umjerð einkabíla jrá kjarna
miðborgar. Þess í stað kœmi þétt
net rajknúinna almenningsvagna.
Hugsanlegt er að byggja einskonar
kjallara undir miðkjarna borgar;
þar vœri rafknúið samgöngukerji,
en götur ojaná grunnplötunni og
vœru þœr eingöngu œtlaðar jót-
gangandi vegjarendum. Með þessu
móti yrði borgin, eða hluti hennar,
að meira og minna leyti ein bygg-
ing. Þar yrði enginn umjerðargnýr
og mengun í lofti naumast önnur
en sú, sem að berst.
1 borg á stœrð við Reykjavík
vœri í rauninni hœgt að koma jyrir 7
jlestum verzlunum og þjónustufyr- /
irtækjum á ótrúlega litlu svæði. J
Þar yrðu kvikmyndahús og leikhús, \
veitingahús, hótel og skemmtistaðir \
auk flestra verzlana. Ennjremur
sérstök sambýlishús með áherzlu á
þœgindi og þjónustu líkt og fyrr er
nejnt. Slik borg mundi fremur haja
ýmsa kosti stórborgar, þótt hún
vœri ekki ýkja jjölmenn. Hún
byggir á félagshyggju fremur en
aðskilnaði og dreifingu jólks. Hin
danskœttaða hugmynd um dreifð
úthverfi og svokölluð „grœn svœði“
á milli, er óþörf í Reykjavík, þar
sem aðeins er járra mínútna jerð i
út í óbyggð og ósnortna náttúru.
Dreijð borg kallar á dýrt sam-
göngukerfi og þeim mun jleiri
fjölda einkabíla, sem dreifingin
eykst. Ennþá hefur ekkert sam-
göngutœki verið fundið upp, sem
tekur bílnum jram við þess
konar aðstœður. En það er mikil
spurning, hvort í skipulagningu
beri ekki jremur að lœkna vanda-
málið með því að gera bílinn sem
óþarjastan í stað þess að auka sí-
fellt á nauðsyn hans.
Hinsvegar verða líklega alltaf
til menn, sem kjósa jremur að búa
einir sér í verulegri jjarlœgð frá
vinnustað og munu ekki horfa í
jyrirhöjn og jjárútlát. Þeir verða
líka að eiga sín tœkijœri; menn
eiga að hafa frelsi til að kjósa sér
umhverfi og búa í dýru umhverfi,
ef þeir vilja borga jyrir það. En
meginhluti og kjarni borgar á að
vera svo meistaralega úr garði
gerður, að fólk kjósi af mörgum
ástœðum fremur að búa þar, jajn-
ir menn meðal jafningja, eins og
Ólajur Sigurðsson kemst að orði
í ágœtri grein um stéttaskiptingu á
íslandi, sem birtist í nœstu Lesbók.
Gísli Sigurðsson.