Lesbók Morgunblaðsins - 11.03.1973, Blaðsíða 5

’U'Stiu orrustun'uim, þegar Indián-
ar i Norður-Ameríku voru á
árunum 1860—1890 hraktir frá
veiðisvæðum sinum, sem þeim
höfffiu verið tryggð af Jack-
son forseta árið 1834 „svo lengi
sem stjörnurnar skína og fljót-
iin relniniEu“. Cheyenne- og Sioux-
indíánar færðiu sér í nyt upp-
lausnarástand borgarastyrjald
arinnar og réðust á hópa guli-
grafara, landnema og járn-
brautarverkamanna, sem
streymdu yfir slétturnar til
gúllnámanna í Colorado. 1 bar
daga við Little Big Horn-fljót-
ið uimkningdu Siouxinidiáin'ar
sjöundu US-riddaraliðsdeild-
ina og isigruiðiu hainiai gerðlisit það
A'lltaf öðru Ihverju koma
fram leikrit, sem „slá í gegn"
eins og sagt er. öil helztu leik-
húsin reyna iþá að tryggja sér
sýningarréttinn að þessum ieik
ritum. Eitt af þessum leikrit-
um er leikurinn Indíánar eftir
ameríska höfundinn Arthur
Kopit sem teiikimin er í Þjóðleik-
húisinu. Árið 1968 var leikur-
inn sviðsettur af Royal Shake-
apieaine- Coimipa'ny I Aldwych
leiikihúsinu í London og vákti
sú sýning svo mikla athygli að
leikhús vestanhafs og austan
kepptust við að tryggja sér
sýnlimgamrétitinin á þesisu nýja
verki Kopits.
Um hvað fjallar svo leikur-
inn? Eins og nafnið bendir til
fjallar ihann um Indíána í Am-
eríku og meðferð hvítu mann
anna á þeim hrakta og hrjáða
kynstofni. Hvíti maðiurinn er
sem sagt önnum kafinn við að
stjórna heimiraum sér í hag og
þeirri viðureign lauk eins og
flestir vita með því að Indíán-
ar voru hraktir frá löndum sln
um og stór hluti þjóðflokksins
varð hungurmorða. Visunda-
hjarðirnar voru stráfelldar á
nokkrum ánum, en visundarnir
voru undinstaðan -undir af-
komiu. Inidí;áinialþjó.ðíElofcksíns.
Ti-1 fróðdeiifcs má geta þesis aið á
áruraum 1871—1877 er taflið að
2.500.000. visundar ihafi verið
drepnir og aðeins húðirnar af
þeim voru hirtar. Kjöt þeirra
og bein rotnuðu niður á hinum
víðáttumiklu sléttum engum að
gagni.
Margar frægar persónur
koma við sögu í þess-u leikriti
og ber þar fyrst að nefna sjálf
an Buffalo Bill, sem var þekkt
ur fyrir Wild. West Show sitt
um allan heim á síðari hluta 19.
aldar. Sýning Buffaio Bill
myndar eins konar ramma fyr-
ir leikritið, en hhnn sjáflfur er
sögumaður í sjátf-u verkinu.
Bíuffaflo Bill er leikinn af
Gunnari Eyjólfssyni. Ýmsir
fíeiri af þekklum per.scmuim
koma þarna einnig við sögu,
einis og t.d. Indíánahöfðingjarn
ir, Sitting Bulfl, Joseph og Ger-
onimo, en þeir tðku allir þátt í
sýningum Buffalo Bi'll úr villta
vestrinu. Þá má ennfremur
nefna þekkta glæpamenn eins
og Jesise James, B®iy The Kld,
Doc Ho'Mdaý oig villlta Bill
Hidkok, en -allir þessir menn
koma mikið við sög-u í kvik-
myndinni Li-ttle Big Man, sem
sýnd er í Hafnarbíói við mikl-
ar vinsæfldir.
Greinilegt er að höfundur-
inn hefur margt annað í huga
þegar hann -skrifar Indíánana.
Leikurinn er árás á allar styrj
aldir og þá fyrst -og fremst
þær, sem miða að því að út-
rýma heilum þjóðum og þjóð-
flokkum.
Óskar Ingi-marsson hef-ur
þýtt Indíánana, en Gísli Al-
freðsson er leikstjóri. Leik-
mymdir enu gierðiar ialf Siigiurjóini
Jáhannssyn-i-, em hainn gerði
einmg le'ilkmyndir fyrir Lýsi-
sifcrötu. Búntogar eiru ftestir
fengnir að láni frá Draman-leik-
-hús'm-u í Stoikkhóllmi, e-n þar
vair -Laikuráinú -sýinidur fyrir
mofckru vi-ð miilklar vins'ældir og
þóittá sú sýnáhig takast frábær-
'tega v-eil.
Alfls miuniu rúm'legia 50 flieifcar-
ar og auikaileifcainar taika þát-t í
sýning-unni og margir koma
fram í tveimur hlutverkum.
Unnur Guðjónsdóttir æfir og
stjórnar dansatriðum, en í
leiknum er dansaður hinn
frægi sólard-ans Indíána. Carl
Billieh stjórnar hljómsveitinni,
sem leikur með.
Helztu leifcendur eru: Gunn-
ar Eyjólfsson Buffalo Bill, Rúr
ik Haraldsson er Sitting Bull,
Erlinig'ur Gísölason er villtii Bil-1
Hiokok, Árni Tryggvason er
höfðinginn Jósef, 'forsetinn er
lei'kinn af Val Gislasyni og
Guðbjörg Þorbj arnardóttir er
forsetafrúin, Ævar Kvaran,
Valdimar Helgason og Klem-
ens Jónsson leika þrjá sena-
tora og ýmsir fleiri koma fram
í minni log stærri hlutverkum,
t.d. Bessi Bjarnason, sem fer
með hluitverk Ned Buntliiie,
Ðaldvin Haiiuórsson, Kris-t-
björg Kjeld, Sigrlður Þorvalds
dóttir, Þórlhalur Sigurðsson,
SigUrður -Skúlason, Hákon
Waage og fl.
WILLIAM FREDERICK
CODY (BUFFALO BILL)
Fæddur 20. fetorúar 1846 í Le
Qlaire, Iowa; sonur innflytj-
ainda þar. 1 borgaraistyrjöld-
inni var hann njóisnari í 9.
riddaraliðssveitinni; sem átti í
stríði við Kiowa- og Comanche
indíána. Síðar starfaði 'hann
sem njósnari og veiðmaður,
þegar verið var að lfeggja
„iKamsas-PacMc jár'nibrautina.
Samkvæmt eigin iskýrslu, hafði
hann hanað 4280 vísundum á
17 mánuðum til að ;sjá verka-
mönnum við járnhrautarlagn-
inguna fyrir mat. Upp frá því
var hann nefndur Buifalo
Bill. Um þetta leyti skrifaði
blaðamaðurinn Ned BUntline
tíu senta söguna „Skelfir slétt-
unnar, Buffalo Bilfl". Óx nú
frægð hans með skjótum hætti.
1 Bowery leiikhúsinu í New
York sá Cody „Buffalo Bill,
koniuargur ú'tvairðia'nnia", og vair
sú sýn'iinig bygigð á L'itrik-um frá-
sögnum Buntlines. Með því að
Cody var að eðlisfari fremur
'fr-umstætt náttúrubam lét
hann hylla sig að sýningu lok-
inni og þar með hafði hann fall
ið ifyrir Ijóma sviðsljósanna. Ár
ið 1872 fékk Buntfline hetju
sína til að 'leika aðalhlutverk-
ið í „Scouts of the Plains" —
eða Spæjarar sléttunnar. Nú
fór Cody sjálfiur að sjá um sýn
ingar á hetjudáðum sínum, og
urðu tjaldsamkundur þær upp-
halfiið á „The Orilginai1 Wild
Wesit Show“, þeírri heiims-
fræigu fa'rainidisýhiinigti, isiem ent-
ist í meira en 30 ár. Á efri ár-
um var hann kjörinn öldunga
deildarþingmaður fyrir Ne-
braska. Hann dó 10. janúar
1917 og var huslaður uppi á
tindi Lookoutfjallsins, þar sem
hann nú gegnir svipuðu hlut-
verki í ferðamannabransan-um
fyrir hönd Colorados-fy-lkis og
Gullfoss eða Geysir með oss.
SITTING BULL
Höfðingi og læknir Hunk-
papa Siouxi'nidíánaikynflofcks-
ins og síðar eitt helzta aðdrátt
araiflið lí Wifld Wes.tr„sjói“
Codys. Ásamt Crazy Horse,
höfðingja Ogaflalla Sioux-kyn-
flokksins, stjórnaði hann hörð-
25. júní 1876. Það var þó
Pyrrhusar-sigiur: hann mótaði
hið almenna viðhorf hvítra til
Ind'íáma i iNorður-Aimeríku.
Þeir kröfðust hefndar. Crazy
Horse var handtekinn og stung
inn til bana með byissustingj-
um við Robertsonvirfcið, „er
hann gerði tilraun til flótta",
eins og það var ú-tflagt. Sitting
Bufll, 'sem hafði sloppið yfir
Kainaidalamidaimæriin giat seinna
snúið aftur. 1885 sýndi hann
enn fyrir mifclum fjölda áhorf-
enda bardaga sinn í sýning-u
Buffalo Bills, var síðan flutt-
ur til öryggissvæðisins í Stand
Framh á bls. 13
Svona litu þeir Buffalo Bill og Sitting Bull út þegar þeir
sýndu sig saman í mesta bróðerni í fjölleikahúsum. Sitting
Bull er líka á myndinni, sem fylgir fyrirsögninni, en indíáninn
hér til hliðar er Jósep nokkur, sem oft reyndist hvítu mönn-
unum þungur í skauti.