Lesbók Morgunblaðsins - 11.03.1973, Blaðsíða 13

indíánar i
mikmMéi
Framh. af bls. 5
ing Rock, þar sem hann var
skotinn til bana í baikið af lög
regluútsendara árið 1890.
GEORG ARMSXRONG
CUSTER
Höfuðsmaður í 7. riddaraliðs
sveitinni í bardaganum við
Little 'Big Hoam og hafði hon-
um í borgarastyrjöldinni hlotn-
azt frægð, sem gerði hanin að
eins • konar keppinauti Buffalo
Bills. Fæddur 1839 í New Ruml
ey í Ohio og lauk námi sínu
við herskólann í West Point
1861 — á réttum tíma tii að
veita herdeild sinni forstöðu í
fiyrstu orrustunni. Hann þjóniaöi
.undir yfirstjórn hershöfðingj-
anna Kaernys, McLellans og
Pleaseantons — þar sem hann
óx að metorðum og var falin
yfirstjóm stórfylkis og stjórn-
áði m.a. iokaorrustu riiddaraQiðs
dhis S borgaraisityrjölidmm. Var
síðan kallaður til Kansas, þar
sem 'honum var falið að koma
vitinu fyrir hina herskáu Chey
enneindíánia, en þar hfaut
‘hann viðumefnið „Squaw-Kill-
er“ — eða Indíánakvennabani.
Indíánarnir nefndu hann svo,
því hann dét slátra 38 konum
og börnum að loknum sigri við
Washita-fljótið. Næstu fimm ár
in. reikaði hann um sléttumar.
1 fylgdariiði hans voru auk
Iniflíáinialkveinina, sem notaðiar
vonu til ásta, ætið Maðamenn.
Fréttin um ósigur og fall Cust-
ers í bardaganum við Little
Big Horn barst til Washing-
ton morguninn eftir 100 ára af
mælishátíð frelsisyfirlýsingar
innar. Þjóðin fylltist hefndar-
þorsta og Custer varð þjóð-
hetja.
JOSEPH
Höfðliinigi Nez Peirceindiáin-
anna í Oregon, háði örvænting
arfulla baráttu gegn útþenslu
hvítra Ameríkana í vesturátt
sama ár og uppreisn Sioux-
indíána var barin niður.
Flæmdiir frá arft’&kniuim veiði-
svæðum sinum norð-vestur af
Kyrrahalfiiiniu fuindu Nez Perce
indiiánairmir ný veiiSlisivæðli í
Idaho setin guUgröfurum og
járnbrautarverkamönnum, sem
komnir voru af umráðasvæði
því er tekið hafði verið frá
Siouxindíiáinium. Á'samt 600
mönnum af ættstoíni sínum —
meðal Iþeirra voru 200 her-
menn — hörfaði Joseph til baka
til Norður-Montana, ofsóttur
af úrvali úr Sambandshernum.
Er hann hafði 1500 mílur að
baki, hafði 'hann náð kana
díáku iandamærunum og gerði
þar með ráð fyrir að hann
væri kominn í útlegð. Þar
skj'átlaðist honum, ættflo'kkur
hans var um'kringdiur, afvopn-
aður og fluttur til Oklahoma-
varaliðsins — og voru það leif-
arnar af heilögum loforðum
Ainidirew Jaoksons. Joseph
kom fram á sýinlnigum Buffalö
Bil'ls stuttan tíma. Hann dó í út
legð 1904. Hvorki hann né
nokkur af kynkvísl hans
hiajfðii mlakurn tiima siiðar la.ug-
um iitið heimkynni sín, Ore-
gon.
GERONIMO
Eitt af „aðalnúmerum" Buff-
alo Bi'lls og síðasti og hættu-
legasti fyrirliði mótspyrnunn-
ar atf háMu Inidiáma:. Hann var
ihctf'ðiin'gi Apathelndíánia d Ari-
zona og i New Mexico. — Er
hiainmi haifðii hrökklazt yfir mexi-
könsku landamærin undan
Crook hershöfðingja, gafst
hann upp — er honum hafði
verið heitið því að honum yrði
ekki varpað i fangélsi. Hann
lifði til ársins 1909 i Florida,
on þanigaið hafðii honum verið
vísað í útlegð — fyrst til Ala-
bama, seinna til Port 'Sill. Ár-
ið 1903 fór hann til St. Louis
i tilefni hátíðarhaida í Louisi-
'ana. Hianmi bar f jaff'riaisikraut sitrt
og seldi myndir af sér á 25
sent.
„NED BUNTLINE“
__Þ.e.a.s. blaðamaðurinn Ed
ward C. Judson fm New York.
Kynntist Buffaio BiTl 1869 i
McPherson-virkinu í Nebraska
er hann var á höttunum eftir
efniviði í æsilegar sögur, sem
hann skrifaði fyrir New York
Weekly. Judson var samferða
Cody á njósna'ferðum, hlustaði
á sögur hans og gerði hann að
'hetljiuninii í „Buffai'o Bill, kon-
unigi útvair'ðanina". 1872 fékk
hann söguihetju sína ti'l að sýna
sig í eign persónu í sviðsút-
gáifu sögunnar. Samvinnan fór
í hundana, þegar Oody fann
aðra og skárri höfunda og
stofnaði sitt Wild West Show,
sem hann ferðaðist með vitt
um veröldina. Judson dó árið
1886. Áinið 1928 var enn hægt
að kaiupa frumútgáfuna af
„Buffalo Bill“ tfyrir 25 sent;
nú eiiu þau fáu eintök, sem
varðveiitzt hatfia, salld á geysiilháu
verði.
VIULTI BILL HICKOK
Fæddur 1837 í Troy Grave í
Iilinois, sldrður James Butler
Hickok. Var ein þekktasta hetja
vestursins, sem tróð upp á sýn
ing.um Buffalo Bills. Hann
vairð þó Tl'jó'tlega. laiður á. sitartf-
inu og leitaði á önruur mið.
Hann, varið snemmia' e.k. þjóð- .
saiuðahúsi — og var sýknaður
af glæpnum. Meðan á borg-
arastyrjöldinni stóð var hann
m.a. njósnari á vegum sam-
bandsfjkjaherdeildarinnar
iMiisisiissiippi. Stuttan tíima vair
liann lögreglustjóri í Abilane,
þar ti'I hann af hreinni tilyilj-
un iskaut staðgengil sinn i
rimmu vegna fjárhættuspils.
Síðair ivairð hann vísiundaveiði-
maðutr og aiðlst'oSaði Carlton og
Ouisiter viið að fllæma Indlíánaina
ffá siéttunum: á aðeins 25 ár-
um minnkuðu vísundahjarðirn-
ar úir um 15 mil'lijónium dýria nið
ur 'í 2000 — sem igerðli Inidiáinia
þar með algerlega háða hvítu
'sigurvegurunum, þar sem
grundvöllurinn undir lífsaf
'komu þeirra var horfinn. Hick
o'k jók frama sinn með með-
fæddum drengjasjarma, unz
hann varð þjáður a'f störu,
sem leiddi til blinöu. Hann var
skotinn í bakið 1876 í Dead-
wood City í Suður-Dakota.
JESSE JAMES
Þjóðhetja og kallaður „Hrói
hötttur villta vesturslins". Enn
í dag nýtur þessi kaldiyndi
morðingi og þjótfur þessa álits
mieðiail þonra Ameri'kana. Þes'sii
óverðskuldaði heiður hlotnað-
isit honuim í iborgarais'tyirjöM-
inni, er áhangendur Suðurríkj
anna héldu því fram að „dreng
irnir“ (af sama sauðahúsi og
Jesse James) væru reknir til
afbrota sinna vegna ofsókna
þeirra sem þjónuðu málstað
Norðurríkjanna. Að lo'knu
stríðinu var hann dæmdur í út-
legð og réttdræpur. 1 Missouri-
ríki, þar sem Jesse James var
fæddur i Clay Oounty, átti
sér stað pólitís'kt inn'legg þessa
óaldarlýðs, en stjórnmálamenn
þar höfðu mjög skiptar skoðan
ór 'um þýffingiu batnis og tilverU-
rétt. Eftir tilræði við venzla-
fólk Jesse James, 'þar sem
yngri bróðir hans var drepinn,
var hið opinbera, sem áður
ihafðii liitiið „'direnigíina" aeimúðar-
augum, nú algerlega á þeirra
bandi. Og meðan hatrið kraum
aði í Missouri, flökkuðu Jesse
og „drengir“ hans um í suðri
og vestri og rændu og rupluðu
hvar sem f jár var von. Það lýs-
ir siðferðinu, að menn tóku
dauðan ibankarœningja fram yf
tr ©fanidi Indíánai, að bróðir
Jesse og samsekur, Frank Jam-
es, sem taams't 'unidan er Jes.se
viar drepimni, vair aldrei sak-
igeMur. Hann gart sietzt áhyggju
laus að i Missouri, þar sem
hann lifði sem vel metinn borg
ari fram í andlátið í byrjun
aldarkinar. — 2000 pwnda' til-
boð nægði féJögum Jesse Jam
es "tiT að skjóta foringja sinn
til bana á veröndinni þar sem
’hann bjó í St. Joseph. Það gerð
ist 3. april 1882.
am H. Bonnery i Brooklyn 23.
nóvember 1859. Hann gerðist
um hafði stofnað banka og
komið upp vöruhúsi. Morðið á
Tunstall varð upphaf að löng-
um og blóðugum skærum, þar
sem Biilly the Kid m.a. aðstoð-
aði við drápið á lögreglustjó"
anum í Lincoln. Hann var
ákærður, en reyndi að kaupa
sér sýknu með því að bjóða sig
fram sem vitni gegn hinum ein
henita lögmiainwi, monðmgjanum.
Hann skrifaði ríkisstjóra
Nýju Mexíkó, Lew Wallace,
sem var að semja Ben Hur um
þær miunditr, og bað um áheym
hans — sem honum var veitt.
Honum var varpað í fangelsi
með loforði um náðun síðar —
en þar sem honum virtist ríkis
stjórnin ekki hafa i hyggju að
hálda loforð sitt, flýði hann úr
fangelsinu. 1 júlímánuði 1881
komst Pat Garrit lögreglufor-
ingi á slóð hans og drap hann
með ákoti J hjartað. Billy the
Kid hafði mörg morð á sam-
vizkunni — sagt var að hann
hefði á sínu 21 ári drepið jafn-
marga menn og árin sem hann
lifði.
DOC HOLLIDAY
Tawnlæknir fjárhæbtiuspi'lari,
alkohóMsitii og .kúlinaskiti. Hat-
aði blökkumenn og Iwdíáinia.
Þegar fjórir blökkudrengir
voru að synda í sundlaug í ná-
grennimu, þar sem hann bjó,
drap hann tvo þeirra og særði
hina með haglaskotum. „Þeir
skulu læra, hvar 'þeirra stáður
er,“ sagði hann. Hann flýði til
Dallas í Texas og seitti þar
upp tannlæknaskilti.
HoTliday mat pókerinn meira
em l'æikniiisfeUmai, og oftasit
urðu sjúklingar hans að leita
að honum i þeim vistarverum
þar sem fjárhættuspil voru
sitiunduð. Þegair búgiairðseig'amdi
bar á hann prett, drap hann
hann. Hann var vel þekktur í
Tombstone, horaður maður í
frakka og hóstaði án atfláts
blóði í dökkbláan vasaklút.
Hann gekk með sex-
hleypu, veiðihnif og stúndum
rae? sikammibysisiu í baltirau.
Hann haíði fölblá augu, rauð-
leitt yfirskegg og 'ljóst hár.
Hann lézt í Glenwood Spring-
heilsuhælinu 1885, 35 ára að
aldri. Á banasænginni bað
hann um visíkíglas, lyfti höfði
og leit á fætur sína og hvísl-
aði: „Nú fer það til heivitis.“
Ur skýrslu
INNANRlKISRÁÐUNEYTIS
INS UM ARIÐ 1851:
„Þvi verður ekki leynt að
gri'pdeildir Iradiána á landa-
mærasvæðunum hafa haft í för
með sér mikinn vanda. Fram-
rás þjóðar vorrar þvingar inn
fædda til að yfirgefa arðsöm
landsvæði og leita haélis á
ófrjósömum svæðum, þar sem
hvorki fyrirfinnst akur né
villibráð: knúðir atf hungri
stela þeir hestum landnemanna
múldýrum og nautgripum til að
bæta upp vandræöi sin og full
nægja kröfu náttúrunnar.
í slí’kum tilvikum er þeim
þegar veitt eftirför, og verði
þeir fangaðir, er þeim refsað
harðlega. Það skapar atftur á
.mó'ti haitu'ritkennd hiá Indián-
unum sem leiðir til ofbeldis-
verka er bitna á friðsömum
borgurum og eignum þeirra.
Landið allt logar þvi í uppþot-
um og fylgja þeim eyðileggj-
andi styrjaldir með blóðugum
fórnium og efnaitegum stoaða.
Það er álit okkar, að þetta sé
í flestum tilvikum hinn eigin
legi bakgrunnur baráttu okkar
við Indli'án'a.“
HAFT EFTIR
INDlÁN AHÖFDIN G JANUM
■JOSEPH
— í viðtali í North Americ-
an 1879: „Ég heyrði orð og aft
ur orð, en ekkert gerðist. Fög-
ur orð hafa út af fyrir sig ekk
ert gildi. Orð koma ekki í stað
dauðra manna. Þaiu koma ekki
i stað lands mlns, sem þeir
hvít’u flæða ytfir. Þau koma
ekki í stað hesta minna og naut
gripa. Fögur orð gefa mér ekki
börn mín aftur. Ég hef spurt
notokra hina' „mdklu hvítu
höfðingja“, hver hafi igefið
þeim það vald sem heimilar
þeim að slki'pa Indáánum að
vera á ti'lteknu svæði meðan
við samtímis sjáum, hvernig
hinir hvítu menn geta farið
hvert sem þeir vilja. Þeir gátu
ekki sagt mér það.“
BUFFALO BILL OG
LEIKHOSEO
Buffalo Bi'll var þegar um
1871 orðinn svo frægur eftir
rængingj asögur Ned Buntlines
að hinn duglegi umhoðsmaður
gat nú þénað prýðilega á þess-
ari Wild West-sýningu, sem
hann hafði sjálfur fundið upp
að sínu leyti eins og 10 senta
rómaninn, og i ...Chicago tók
hann á leigu risastórt hring-
leikahiús fyrir 600 dollara fyr-
ir kvöldið. Þegar framkvæmda
stjóri leikhússins spurði hvers
konar leikrit hann hefði í
hyg.gju að uppfæra, svaraði
Buntíine þurrlega: „Hef ekki
enn samið það.“ Það var á
fimmtudegi, en frumsýningin
átti að vera næsta mánudag.
Buntline settist við borðið í hót
elherbergi sínu og skrifaði á
fjórum ittmum sjónarspilið
„Hetja sléttiunnar", Á samia
tíma hafði hann sent Buffalo
Bill skeyti: „Komdu með striák
ana þina og tuttugu rauð-
skinna.“
En Cody kom aðein's í eigin
persónu ásamt spæjara úr stríð
inu að nafni Jack B. Omo-
'hundro. Jack þessi var dubb-
aö'ur upp i „Texa's-Jaok“ af
ihjnum dá'lí'tíð vonsvikma Ned
Buntline. 16. september var for
tjaldið dregið frá. Bill var óör
uggur og stóðu stöðugt í hon-
hetja, er hann hafði skotið til
bana David notokurn McKanl- . BILLY THE KID • .
es ásamt tveim öðrum aí sínu Fæddur undir nafninu Willi-
„itu'dd'atoffarl“ í Liincolln viö Pec
os River, þar sem hann vann
við fyrir John H. Tunstall, ensk-
an innflytjanda, sem ásamt öðr