Lesbók Morgunblaðsins - 30.06.1974, Side 6

Siprður Bjarnason
frá Vigur y
ÆVIMRI
IINDIR
FELLI
I þúsund ár hefur þetta Kamla
fjall séð söjíu tslands streyma
frain. I þúsund ár hefur það séð
júreyki rísa víd rætur sínar. Allar
leiðir lágu til Þingvalla, utn Blá-
skóga og Lyngdalsheiói, um
Hrafnabjargaháls og Velland-
kötlu, um Kaldadal og Hoff-
mannaflöt, Botnsheiði, Leggja-
brjót og Gjáhakkahraun. Um gjár
og hraun, jöklaskörð, heiðar og
hálsa opnast leiðir til hinna víðu
valia. þar sem örlög þjóöarinnar
ráðast. Ur öllum áttum hugðast
þangað öruddir götuslöðar og
troðningar.
En án hestsins, þarfasta þjóns-
ins, hefðu Islendingar aldrei
stofnsett allsherjarþing sitt á
Þingvöllum. An hans var þessi
fagri staöur óhæl'ur sem þingstað-
ur, er öll þjóðin sótti til. Þannig
er saga inanns og dýrs tengd
örlagaþráðum, sem ahlrei slitna á
hinni eilífu giingu kynslóðanna
móti nýjum tima og nýjum við-
horfum.
í dag, hinn 20. júlt' árið 1958,
vefst ntild blámöða miðsumarsins
um Ármannsfell. Knn rfsa jóre.vk-
ir í Skögarhölum. Moldin rýkur
og skögurinn ilmar. A annað
þúsund gæðingum úr nærsveitum
og fjarlægum héruðum hel'ur ver-
ið stefnt hingað. Sji) til átta
þúsund inanns sækja þetta möt.
En hvað er að gerast hér á þess-
um heiöríka og fagra sumardegi?
IIvi ríða kappai' um héruð. hví rís
nú tjaldborg í BolabásV
Mitt i vélagný og læknidýrkun
20. aldar minnist Islendingurinn
aldalangrar samferðar og
þjónustu hestsins, saTnferðar I
blíðu og stríðu, við vetrarhiirkur
og í sumarsól. I Skógarhólum er í
dag háð fegurðarsamkeppni. ()g
keppendurnir eru hr.vssur, kvn-
bótahestar og góðhestar. I>að ér
ekki aðeins keppt um þá fegurð,
sem fellst í útliti og svipmöti.
heldur fræknleik, spretthiirku og
vekurð.
hanmg endurtekur hin gamla
saga sig. Maðurinn dýrkar fegurð-
inti og þróttinn. Hann ann ekki
hestinum sinum aðeins vegna
þess, að hann hefur borið byrðar
hans og hann sjálfan yfir beljandi
fljót og grýttan götuslóða, heldur
vegna þess, að hann hel'ur glætt
fegurðarskyn hans og verið yndi
augna hans.
þegar 400 gæðingar tiiltu inn á
sýningarsvæðið í Skógarhölum i
bjartri morgunsól, var sem
bjarma frá liingu liðnum tíma
br.vgði yfir fólkið og hið siigurika
umhverfi. Fjórir og fjörir ríða
samsíða. Hestarnir bryðja mélin.
Lifsþróttur og metnaöur ólgar í
æðum manns og dýrs. Þandir
vöðvar og reistur makki og traust
taumtak skapa samræmi og jafn-
vægi í þessa svipmiklu mynd.
Þessi friða f.vlking er fulltrúi
margra kynslóöa, sem riðið hafa á
Þingvöll. Hún er órækt tákn þess
að lengslin milli manns og hests
hafa ekki slitnaö í hraða atóm-
aldar og að vélaaflið, hversu gagn-
legt sem það er, hversu mikla
framfaramöguleika sem þaðskap-
ar, getur aldrei leyst hestinn
endanlega af hólmi. Vélarnar
geta unnið nauðsynleg störf og
létt margvíslegu erfiði af
manneskjunni, bælt aðstöðu
hennar í baráttunni f.vrir daglegu
brauði. Fn þær geta aldrei veitt
henni það vndi og þá líísf.vllingu,
sem samvistir við lifandi veru
skapa henni.
Landsmót Landssambands
hestamannafélaga á Islandi. sem
háð var undir Ármannsfelli s.l.
sumar, verður öllum minnisstætt,
er það sóttu. Þar hittist fólk úr
fjarlægum héruðum, úr sveitum,
kaupstöðum og sjávarbyggðum.
Þar gat að líta fegursta og stærsta
hóp úrvalshesta, sem kontið hefur
saman á Islandi, e.t.v. í hundruð
ára. Þetta sýnir að ræktun hests-
ins er í stórkostlegri sókn
í landinu. Þjóðin hefur tek-
ið tæknina I þjónustu bjarg-
ræðisvega sinna til sjávar
og sveita. En hún hefur ekki
gleymt þeirri íþrótt, sem þjóð-
legust er allra íþrótta, hesta-
mennskunni, Bændurnir beita
dráttarvél fyrir plóginn og herfið,
fara í kaupstaðinn á jeppa og
auka þar með ræktunina og gera
landið betra og byggilegra. En
margir þeirra unna hestinum eft-
ir sem áöur, gleöjast við að fóðra
hann við stallinn og njóta listar
hans. þegar önn hversdagsins
le.vfir.
Og fleiri og fleiri kaupstaða-
búar eignast gæðinga og verja
tómstundum sínum til þess að
annast þá og njóta með þeim úti-
vistar og heilbrigðrar gleði og ti 1-
bre.vtingar.
Vel má vera að slíkt megi kalla
óþarfá eyðslu á tímum, þegar
úrvalsgæöingur er jafnvel metinn
á tugþúsuncþr króna. En gætum
þess |)ó að hestahald, miðað við
efni og aöstæöur, er lykill að
iðkun ágætrar og heilbrigðrar
iþröttar, sem sönn sálubót er að.
Sú íþrött skapar ekki aðeins
fölskvalausa gleði al' umgengni
við yndislega skepnu heldur náið
og lifandi samband við náttúruna,
landið og sveitina. Án þess sam-
bands getum við. kjöltubörn bif-
reiðarinnar, og mér liggur við að
segja ánauöugir þrælar hennar,
ekki verið. Bifreiðin er glæsilegt
og nauðsynlegt samgöngutæki.
En þegar svo er komið, að
þekking okkar og kvnni af
landinu, af hinni gröandi náltúru,
fegurð fjalla og dala, er fyrst og
fremst eða eingöngu byggð á þvi
útsýni, sem við höfum út um bíl-
rúðuna — þá höfum við misst
mikiö. Þessi skoðun er ekki bvggð
á neinskonar römantík, heldur á
raunhæfu mati á þeim verðmæt-
um, sem hverjum einasta Is-
lending stendur til boða að njöta.
Verömætum, sem ævinlega verða
sameign okkar allra, hvort sem
við búum í sveit eða við sjó,
fegurö landsins okkar, hið hreina
og tæra loft út við strönd og upp
til fjalla, friður og töfrar
, öbyggðanna inn við jökla og
fjallávötn.
I Skögarhölum undir Armanns-
felli, þar sem á annaö þúsund
hestar, ferðal'élagar þessarar
þjóðar í þúsund ár, eru saman-
komnir, vakna einmitt hug-
leiðingar um þetta. ()g niður-
staöan verður sú. að við megum
ekki láta tækifærin önotuð til
]>ess að njóta okkar eigin lands,
kynnast töfrum vonbjartra nátta
eða sólheitra daga, l'yrir ol'an
byggð, eða við ilm úr grasi og
Ivngi i fagurri sveit.
Það er hollt að hafa átt
heiðra (li auma vökunætur
Séð með vinum sínum þrátt
sólskinsrönd um miðja nátt
aukiö clegi í æviþátt
aðrir þegar stóðu á fætur,
segir Klettafjallaskáldið. Og
vissulega er sú „nöttlausa vor-
aldar veröld, þar sem vtðsýnið
skín", sem hann einnig kvað tii
tregðablandinn lofgjiirðaröð, okk-
ur öllum opin.
En þarna undir Armannsfelli
vakna einnig margar persönu-
legar minningar um hestinn.
horfinn gæðing eða gamlan og
slitinn áburðarklár. Mér kemur
hann Oráni gamli í hug. Hann var
kominn hátt á fertugsaldur, þegar
ég var tólf ára gamall. Okkur
börnunum þótti vænt um hann
eins og náinn vin og félaga. Ilann
hafði skokkað með okkur um
eyna, ýmist berbakt eða undir
reiðingi. Það var einkar þægilegt
að detta af baki al' honum. Það
varð aldrei neinum að Ijóni eða
meiðslum. Hann hafði sjálfur gát
á öllu. Honut,n kom ekkert á övart.
Ef maður stakkst fram af honum,
stökk hann léttilega yfir strák-
pattann eða stóð rólegur með
hann, dálítið ringlaðann. milli
framfötanna.
En það var heldur fábrotið lífiö
lians Orána, svona úti í litilli e.vju.
Um nokkurra vikna skeið var
hann þó fluttur í land á afrétti.
Það var á vorin meðan æðar-
varpið stöð sem hæst. Þá var átt-
æringurinn settur á flot og Oráni
teymdur niður í fjöru. Hann vissi
þá hvað til st'ns friðar he.vrði, og
stiikk léttilega út í bátinn. Líklega
hel'ur hann þá hlakkað til að kom-
ast i hrossahópinn inni i Ilest-
l'irði. En þegar hann var sóttur
aftur kom hann á móti
þeim, sem sendur var eftir
honum, reiðubúinn til þess að
leggja upp í nýja sjóferð.
Ekkert raskaði jafnvægi hans,
nema þegar hann heyrði leik-
ið á orgel. Það líkaði honum
ekki, Þá lagði hann á rás lrá bæn-
um með frísi og hneggi.
En eitt vorið. þegar sent var
eftir Orána, kom hann ekki. Hann
fannst fötbrotinn i afréttinni. Þar
varð svo ævi hans öll. En börnun-
um i eynni var harmur í huga.
Báturinn kom tömur til haka.
Aldrei framar mundi |)essi trvgga
og skynuga skepna borða brauð-
mola úr hendi okkar, aldrei
mundi mjúki flipinn hans hnusa
við öxl okkar, hvað þá heldur að
hann myndi spara lötum strák
nokkur spor eftir kenjöttum kvía-
rollum.
Nei Oráni var horl'inn og mundi
aldrei koma aftur. Hvers vegna
þurfti þetta að verða svona. Hvers
vegna þurfti þessi tryggöarvinur
að bera beinin inni á afréttum en
ekki heima i e.vnni sinni, þar sem
hann hafði lifað langa ævi, virtur
og elskaður al' iillum, ungum og
gömlum.
Þelta var ranglæti og harð-
neskja heimsins. En ein var
huggun harmi gegn: Ef nokkurt
réttlæti var til, ef nokkurt sam-
hengi var I þvi, sem manni var
kennt. þá hlaul þetta indæla dýr,
sem engum hafði illt gert en unn-
ið alla ævi al' stökum trúleik, að
eiga góða heimvon. ()g þá var ekki
vonlaust um að hitta Orána gamla
aft ur á landi lifenda.
Þannig hugsa börnin meðan
þau enn eru nægilega hjartahrein
til þess að hafna þeirri heimspeki,
Framhald á bls. 13.