Lesbók Morgunblaðsins - 02.05.1976, Blaðsíða 8

ÞRJÁR KYNSLÖÐIR
AMERÍSKRAR
RAUNSÆISHEFÐAR
Svo sem fyrr getur eignaðist
N.C. Wyeth 5 börn, er upp
komust, með eiginkonu sinni,
Carolyn Brennemann Boekius, en
frumburður þeirra hafði fæðzt
andvana Eiginkonan mun hafa
verið óvenjulegur kvenskörung-
ur, sem veitti manni sínum þann
stuðning og staðfestu, sem hann
þarfnaðist svo mjög vegna tíðra
veðrabrigða í skapgerð hans og
áleitinnar sjálfsrýni. Það hefur
vafalaust þurft sterkbyggða konu
til að standa við hlið slíks manns,
sem svo óvægnar kröfur gerði til
sjálfs sín og umhverfisins. Líkt og
Howard Pyle hafði N.C. andúð á
viðvaningum og liðleskjum
(dilettöntum). Þeim fannst, líkt
og flestum atorkumönnum innan
myndlistar er fást við kennslu, að
kák væri jafnvel verra en að að-
hafast ekkert. — Athafnasemin
og virðingin fyrir viðfangsefninu
Var þeim allt ogþeir kröfðust þess
að nemendur gengju óskiptir inn
í vinnu sína. N.C. var þannig
óvæginn og strangur lærifaðir og
hlifði hvorki vandalausum, er
hann tók til náms, né sínum eigin
börnum. Frá fyrsta degi er
nemendur stigu fæti inn í vinnu-
stofu hans, tók við skipuleg og
agasöm þjálfun. Grundvallar-
reglan var að frumform
náttúrunnar skyldu rannsökuð
svo gaumgæfilega sem kostur
væri á, og hér var hvergi slakað á
kröfum, komið með mála-
miðlunarlausnir né sýnt um-
burðarlyndi líkt og gert er í svo
mörgum listaskólum. Hlutirnir
skyldu takast í réttri röð, því að
án staðgóðrar undirstöðu
þekkingar og teiknikunnáttu væri
skapandi vinnu ekki að vænta.
„Hlutur sem er rétt gerður verður
það fyrir vald þekkingar að við-
bættri skapgerð viðkomandi.
Menn lenda því aðeins í erfiðleik-
um að þá skortir þekkingu á því
raunsanna, sem er þekking á iðn-
greininni jafnt sem náttúrunni —
skýr sjón er undantekningalaust
nauðsynleg áður en skapandi öfl
eru leyst úr læðingi..." Þessi
framsláttur er mjög svipaður og
hjá Henri Matisse, er hann árétt-
aði nauðsyn teiknikunnáttunnar
og að menn ættu ekki að rembast
við að vera frumlegir, þvi að víst
væri að ættu menn til þann neista
þá kæmi hann fram.. .
Börn N.C., Hanriette, Carolyn
og Andrew, sem öll höfðu sýnt
myndræna hæfileika unnu á
vinnustofu hans í marga klukku-
tíma daglega. Öll höfðu börnin
mætur á tónlist og systirin Ann,
lagði stund á hörpuslátt og varð
bæði tónskáld og tónlistar-
kennari. Má þess geta að aðeins
19 ára samdi Ann tónverk, sem
var frumflutt af symfóniuhljóm-
sveitinni í Fíladelfíu undir stjórn
Leopolds Stokowsky. En bróðir-
inn, Nathaniel Convers, sýndi
snemma mikinn áhuga á
samsetningu véla og bjó til vönd-
uð skipalíkön. N.C. sagði þá, að á
þessu sviði væri einnig hægt að
skapa og hann hafði rétt fyrir sér,
því að Nathaniel varð verk-
fræðingur með teikningu og út-
litshönnun mannvirkja sem sér-
grein. Sem slíkur varð hann einn
af þeim fáu í þvi landi sem stór-
fyrirtæki réðu í þjónustu sína til
frjálsrar mótunar hvers þess
verkefnis sem hann hafði áhuga
á. Hann er kvæntur Carolyn Pyle,
sem vafalítið er komin frá
Howard Pyle, þar sem eitt barna
þeirra (af sex) ber nafn hans.
Frumburður þeirra var einmitt
Newell Convers II, sem var með
afa sínum í hinni örlagaríku öku-
ferð sem réð skapadægri beggja.
Lífsferill barna N.C. Wyeth
beindist þannig inn á svið
skapandi athafna, og vissulega
hefur það ekki verið auðvelt verk
og kostað sjálfsfórn, átök og út-
sjónarsemi að hlúa að þessum
hæfileikum og þroska þá. Sem
dæmi um strangan aga, og að N.C.
fór ekki í manngreinarálit þar
sem fóru nemendur hans, er þess
getið, að eitt sinn er dóttirin Caro-
lyn kom klukkustundu of steint á
vinnustofuna, sneri hann henni
hiklaust aftur með þeim ummæl-
um, „að hún skyldi ekki gera sér
þá fyrirhöín að vera yfirhöfuð að
mæta ef hún kæmi ekki á réttum
tíma". Hann lét á sér skilja að
hann hefði hvorki tíma né áhuga
á að þjálfa liðleskjur og þetta
tóku nemendur hans sannarlega
til greina. Agi N.C. hafði mikil
áhrif á börn hans og lagði grund-
völl að framtíðarvinnubrögðum
þeirra á sviði skapandi vinnu.
©
A8 ofan: Mynd af Juan Reynes, 1941, tempera. Eftir
Peter Hurd. Til vinstri: HlaSa. oliumynd eftir Carolyn
Wyeth. AS neSan: Mynd af DaviB eftir Henriette
Wyeth, oltumynd frá 1972.
Þau fundu líka fljótlega að þau
áttu frábæran uppfræðara að
föður, sem var einkar sýnt um að
einfalda hlutina og útskýra þá á
auðskilinn hátt með orðum og at-
höfnum. Hann brýndi fyrir
börnunum að helga sig verkefn-
inu, svo sem hann lærði sjálfur
hjá Howard Pyle að sökkva sér
inn í sjálft verkið og verða hluti
af því. Öll börnin lærðu að búa tíl
yfirvegaða myndbyggingu, sem
einnig gat staðizt þótt höfð væri
endaskipti á myndinni. Undir um-
sjá N.C. efldist persónuleiki
nemendanna, sjálfstæði og
þroski. Wyeth léði ekki máls því
er nefnt er „að gera mund“.
Skapandi túlkun er ef á allt er
litið, einfaldlega sjónlifun og
skjalfesting sálarhrifa lista-
mannsins. Þess vegna hlaut
ræktun listamannssálar að vera
ennþá mikilvægari en þjálfun
augna og handa.
Svo mjög var N.C. börnum
sinum og tengdasonum hug-
stæður, að jafnvel 30 árum eftir
lát hans hugleiddu þau sín á milli
hvaða afstöðu hann hefði tekið
varðandi ýmis einstök vandamál
Ijóss, lita og myndbyggingar, er á
vegi þeirra urðu.
Borg er ekki staður fyrir mynd-
listarmenn að áliti N.C. Wyeth og
því var aðsetur fjölskyldunnar
annað tveggja við Port Clyde I
Maine á sumrin, en við Brandy-
wine-fljótið í Chadds Fords,
Pennsylvaniu. á vetrum. —
Gönguferðir um sveitirnar urðu
eins konar helgiathöfn fjölskyld-
unnar, leiðangrar N.C. og barna
hans til að uppgötva undur og
unaðssemdir náttúrunnar, finna
angan blóma í röku lofti og ilm úr
grasi, líta leiki ljóss og skugga og
speglun fljóts og himins, rann-
saka geislun sólar á gáruðum
vatnsfletinum eða hvernig þeir
endurvörpuðust og flöktu á
vatnaliljum fljótsins..... —
Morgungangan varð ferð á fund
þess þekkta og óþekkta, inn i
heima froska og álfa, skýja og
heiðríkju, furðuhallir prinsa og
ófreskra vera i skýjabólstrum,
heima rómantíkur og raun-
veruleika, en allt þetta upphefst
og tvinnast Chadds Ford-skógi
meðfram bökkum Brandywine-
fljótsins. Lítið laufblað, sem féll
af tré, varð táknræn og mikilfeng-
leg upplifun, og bergnumin af
seiðandi ákafa N.C. urðu börnin
þátttakendur I leyndardómum
sem virtust utan tima og rúms en
þó svo nálægir. Slíkar uppgötvan-
ir og upplifanir í óspjölluðu ríki
náttúrunmar höfðu þroskandi og
varanleg áhrif á hinar ungu
næmu sálir og vöktu áhuga þeirra
fyrir hinu óræða og mikilfeng-
lega, ævintýri lífsins og snart
þeirra listrænu kviku. A þennan
hátt uxu börnin upp frá frum-
bernsku með djúpa samkennd
fyrir leyndardómum náttúrunnar
og sérhvert þeirra þróaði með sér
persónubundna og einlæga ást til
móður náttúru.
Hér var traustur grunnur