Lesbók Morgunblaðsins - 02.05.1976, Blaðsíða 11

LlFSTYKKJA-
BOÐIN
Teikningin er eftir höfund sögunnar.
Smasaga eftir Ingimar Erlend Sigurösson
Borgin kom honum
ókunnuglega fyrir sjónir. Þó
var hann fæddur f henni —
fæddur til hennar. Hann kom
þangað beina leið úr himna-
rfki þegar hann fæddist; það
var hann viss um. Svo hafði
móðir hans flutzt með hann
upp í sveit. Hann hafði ekki
komið til borgarinnar sfðan;
fyrr en nú.
Hún kom honum ókunnug-
lega fyrir sjónir. Samt hafði
hún ekki breytzt: hún var söm.
Eins og kona er söm þótt hún
skipti um flík og farða. Sjálfur
var hann samur, þótt hann
hefði legið f grasi.
Ekkert hafði breytzt. Nema
tilfinningin. Hann vissi ekki
— hvernig. Tilfinningin
streymdi innf honum. Eins og
umferðin lægi f gegnum hann.
Sveitin hafði ekki vaxið innf
honum. Þar átti hann ekki
heima. Hann var — borgin.
Torg og götur, beygjur og
gangstéttir, og menn; allt
þetta óx f honum.
Samt kom borgin honum
ókunnuglega fyrir sjónir.
Hann vissi ekki hvers vegna.
Það var gáta sem hann varð að
ráða. Hann nálgaðist lausnina.
Þá togaði móðir hans f hann og
sagði:
„A hvað ertu að glápa?“
„Ekkert,“ sagði hann.
Það var satt. Hann var ekki
að glápa. Þótt hann sæi allt:
hús, götur, bíla, fólk. Það var
eins og sjón hans væri ekki
sjón — heldur tilfinning.
„Stattu ekki eins og þvara,"
sagði móðir hans.
Hann vissi ekki hvað það var
— þvara. Orð sem heyrði til
sveitinni. Ekki borginni. Orð
hennar voru öðruvfsi: dular-
full, æsandi, blóðug.
Hvers vegna sagði móðir
hans ekki: stattu ekki eins og
hús; stattu ekki eins og gata?
Það hefði hann skilið. Þannig
vildi hann standa; og láta um-
ferðina streyma gegnum sig,
bfla og menn. Eins og áin
streymdi f gegnum Rósu f
sveitinni.
Þau höfðu verið að fljúgast
á. Hann lenti ofan á henni.
Þau lágu grafkyrr og önduðu.
Eins og þau væru að uppgötva
að þau önduðu. Þá heyrði hann
f ánni — inní henni. Hann
fann að hún hlustaði eftir þvf
sama f honum.
Ef hún hefði heyrt árnið f
honum hefðu þau gert þaðsem
má ekki gera. En það var
engin á, ekki einu sinni lækur,
innf honum. Hann var öðruvfsi
en hún; af öðrum heimi.
Þau stóðu á fætur, horfðust í
augu. Ökunnugar manneskjur.
Hún strauk niður kjólinn.
Eins og hún væri að strjúka af
honum, ósýnilega snertingu.
Hrollur í augum hennar. Eins
og hún hefði heyrt eitthvað
voðalegt innf honum. Hún
forðaðist hann uppfrá þvf.
Þá vissi hann ekki, hvað hún
hafði heyrt. Hann vissi það
núna. Það voru hljóð — óhljóð
borgarinnar. Hann hafði ekki
vitað það sjálfur; aldrei heyrt
þau í sjálfum sér.
Nema þegar hann var sof-
andi. Systir hans sagði að hann
æpti upp úr svefninum. A
hverri nóttu. Eins og einhver
væri að limlesta hann. Hann
rámaði í drauma sína: sveif
yfir borginni — og hrapaði. Þá
vaknaði hann eða systir hans
vakti hann.
Nú var hann lentur f borg-
inni. 1 vöku en ekki draumi.
Hann heyrði óhljóð hennar
innf sér. Véladyn, hlátur,
öskur. Djúpt inní húsunum,
djúpt innf manneskjunum
heyrði hann grát. Óstöðvandi
og blóðugt fljót.
Hann stóð ásamt móður
sinni fyrir utan rakarastofu,
nvklipptur. Hvernig gat ailt
átt sér stað — án hans vit-
undar; án hans þátttöku?
Meðan hann var í sveitinni
hafði umferðin streymt um
borgina. Eins og hann væri
ekki til. Kakarinn hafði klippt
með skærunum.
Allt hefði átt að vera í þyrni-
rósarsvefni. Meðan hann var f
burtu. Þvf hann — var borgin.
Hann yrði að fvlla upp f þann
tfma, þótt það tæki hann allt
Iffið.
Hann myndi dýfa fingrum
ofan f blóðf 1 jótið; skrifa á
veggi húsanna: sögur húsa og
sögur manna í húsum. Þær
sögur yrði að lesa gegnum
stækkunargler — úr tári.
Ef maður tæki varlega eitt
tár. Gætti þess að sprengja það
ekki. Legði það á blað með
letri sem sést ekki þurrum
augum. Þá birtust orð borg-
arinnar. Gæti hann framkallað
þau orð — einhverntíma?
Borgin kom honum
ókunnuglega fyrir sjónir. Það
var eins og að þckkja ekki
sjálfan sig. Móðir hans dró
hann frá einni búð til ann-
arrar. Hún þekkti hann ekki.
Hann stóð fyrir utan búðirnar
og beið — beið að þessi tilfinn-
ing um ókunnugleika hvrfi;
drukknaði f umferðinni.
Hann beið svo lengi að hann
var farinn að örvænta; svo
gerðist það. Hann stóð fvrir
utan búð, þar sem stóð á skilti:
Lffstykkjabúðin. Þá heyrði
hann fskur sem skar f gegnum
merg og bein. Bifreiðin á
fleygiferð, stöðvaðist svo
snöggt að hún hentist til; lá
grafkvrr ofan á fórnardýri.
Ekkert hljóð heyrðist frá
stúlkunni — sem lenti undir
bifreiðinni. Ilún lá með lff-
sprengd augu. Blóð streymdi
úr höfði henni eftir götunni.
Östöðvandi fljót — og
streymdi gegnum hann.
Hann dýfði fingrum f blóð.
Móðir hans kom þjótandi út úr
búð, þreif til hans og æpti:
„Ertu orðinn brjálaður?"
Borgin kom ekki framar
ókunnuglega fyrir sjónir.
Aftökuglaðasti foriiigi koiiun-
únista var André Maity. Ilann
játaði á sig einar 500 aftiikur. en
suniir telja óluelt að margfalda
|>að með íiinm eða tiu. Marty var
sjúklega tortrygginn niaður.
Ilann taldi alla sjálfboðaliða. sem
til lians konui. hugsanlega n.jósn-
ara. Yfirheyrslur stóðu
daglangt í stöðvum hans. Hann
hafði i'yrir sið að láta aflil'a alla.
sem ekki gátu fiert siinnur á sak-
leysi sitt — að ekki sé minn/.t á
þá. sein játuðu á sig sakir. (íuslav
Kegler. koininissar i alþjóðafylk-
ingunni. þekkti lil Martys og
hann sagði lleiningway allt af
lélta. En Heiningway nunntist
aldrei á þetta einu orði.
11 inn l'rsegi rithiil'undur John
I)os Eassos var að vinna með
Hemingway að gerð kvikm.vndar
uin Spán. l)os l’assos var um þetta
leyti að grennslast fyrir um ai'drif
Jose Koblex I’a/os. selll þýddi
hiekur hans á spænsku: þeir
hiilðtt verið nánir vinir i tuttugu
ár. Kobles hal'ði gengið i lýðveld-
isherinn. en verið handtekinn fyr-
ir\ aralaust i deseinher 1930.
Ilemingway hauðst til að h.jálpa
við eftirgrennslanina og hafði
ITjöllega þier l'regnir aö ftera. að
Rohle/. yrði dæindur af fyllsta
hlutleysi — yl'irmaður gagn-
njösnadeildar lýðveldishersins
hel'ði l'ullvissað sig um það. Rohi-
ez hal'ði þá þegar verið líl'látinn.
Kr lieiningway I'rétti það. sagði
liann ekki annað en Koble/ lilyti
að hafa verið sekur. Ilemingway
sýndi Dos l’assos ekki aðeins liina
grófustu ómergietni i liarmi iians.
heldur þóttisl hann þess umkom-
inn siðar að ráðast á liann fyrir
það. sem hann nefndi harnaskap
og ..diemigerða afstöðu frjáls-
lynds Handarikjamanns". Dos
I’assos fyrirgaf liiinuin þetta
aldrei og er ekki el'l'itt að skil.ja
það.
Ileiningway hélt raunar skýrsl-
ur um allt. sem haiín sá og hcyröi.
Það. sein hann skráði var hið
framhald á bls. 12
Arösin ö
^Guernica
Framhald af bls.6
þvi. að hentast vieri að stööva
framsókn l'asista þar. el' það ætti
að verða á annað borð. En hann var
l'ullbjartsýnn á það. að lýðveldis-
hernum tækist þetta. Það kann að
skýra ýmislegt i fregnritun Hem-
ingways, að einn helzti sögumað-
ur hans var Mikhail Koltzov,
fréttamaður Fravda og Izvestia. A
hlaðamannafundi i New York
sagðist Heiningway svo frá. að
Franeo vieri orðinn liðfár og
sundurþykki erlendra aðila í her
hans ylli honiiiu einnig mikluin
erfiðleikum: á lýðveldishernuin
vteri hins vegar fyrirmyndarskip-
an og sigurvonir hans góðar.
Þetta var hálfu ári fyrir ósigur
lýðveldishersins. En þetta er smá-
ræði. Verstu afglöp Hemingways
voru þau. að hann minntist aldrei
orði á ol'sóknir og handtökur
koinihúnista og aftökur „óáreið-
anlegra al'la" úr l'ylkingu lýðveld-
issinna. þölt hann vissi vel um
þelta og liel'ði getaö hundið eiuli á
það með þvi að seg.ja frá þvi í
blööum.
ALLIR DREPNIR
SEM EKKI
GÁTU SANNAÐ
SAKLEYSI
SITT