Lesbók Morgunblaðsins - 02.05.1976, Síða 15

aa a-íitcl MPírf/f1 GALLVASKI!
lAlVllKUF í útlendingahersveitinni
HLU6TI0!HÉR BFTIR TILHEYRlð'f BRAS/NN ER \ GEÐJAÐ/ST ÞER
Þ/Ð 1. LEUIOH.J.HERSKARA, 2.HE\ alv£& KLIKKi ) VIRKUE6A AU
PEILD, 5.HUNDRAD, H HÆÐ TIL ] 'HL VCLr /c/fUR5ÚPUNNI
V/NSTRL Oá ÞETTA BER YKKUR V
AÐ RYLJA HVENÆR,SEMÞlÐ
HEILSID HERF0RIN6JA!
eru orðnir viðurkenndir. Ég
fer ekki til höfuðborgarinnar
nema f viðskiptaerindum.
— Fjölskvldan er mér afar
kær, segir Linna, (Kerttu,
kona hans, skýtur þvf inn f að
þegar hann sé f Helsingfors
hringi hann heim daglega).
Petteri, sonur Linna er sextán
ára. Hann er enn við nám en
vann f Tammerfors f sumar.
Dóttir Linna, Sinikka, er
tuttugu og átta ára. Hún var
gift, en er nú f óvfgðri sambúð.
— Ferðalög? Nú, ég fer við
og við til Stokkhólms. Þar er
ég hagvanur, ef svo má segja.
Yfirleitt þykja mér verk mfn
hafa fengið betri viðtökur á
hinum Norðurlöndunum en
hér heima. Gagnrýnin hefur
verið nákvæmari. Bækur
mfnar hafa selzt vel f Noregi,
ágætlega í Svfþjóð og
þokkalega í Danmörku. En
tengsl við alþýðulýðveldin
styrkjast lfka með hverju ári,
bæði milli þjóðanna og ein-
staklinganna.
Ég ræði við Linna um
finnska starfsbræður hans, um
kfmni, og staðhæfingu Alpo
Ruuths, að þvf nöturlegri, sem
aðstæður verkamanns séu
þeim mun meira hneigist
hann til að krydda Iffið kímni.
— Það er áreiðanlega rétt,
segir Linna. Verkamaður segir
skopsögur til að bægjaburt
nöturleikanum, til þess að
halda andlegri heilsu. Það er
ekki ósvipað þvf, sem maður
kynntist f strfðinu — skot-
grafafyndni, gálgahúmor, sem
hafður var fyrir hlffðarkápu
þar til dauðinn kom og
krafðist sfns.
— Ég er ekki tiltakanlega
hrifinn af Alpo Ruuth og
bókum hans, segir Linna. En
„kommer upp f tö“ eftir
Salama var fjári góð bók.
Hannu er bráðskarpur og
þessa gagnrýni liðsmanna
Sinisalos á bókina skil ég alls
ekki. Veruleikinn veitir
Salama fullan rétt til þess að
undirstrika frásögn sfna.
Veruleikinn býður alltaf upp á
marga valkosti. Ég geri ráð
fyrir þvf, að Salama sé að
leitast við að lýsa þvf, hvernig
aðstæður leika fólk; það er
ekki höfuðviðfangsefni bókar-
innar að lýsa góðum mönnum
annarsvegar, hins vegar öðr-
um, sem ekki eru jafngóðir.
— Mörgum finnst mikið til
um Ruuth. Mér finnst meira
til um Heikki Turunen. Fyrsta
bók hans, „Paatvingaren“,
lýsir lffinu til sveita á sjöunda
áratugnum á afar raunsæjan
hátt, og kvikm.vndin, sem
Kerttula gerði eftir bókinni
handa sjónvarpinu var einnig
prýðileg. Mannlýsingar eru
skarplegar; það benti ég strax
á þegar handritið var lagt fyrir
styrkjanefnd, sem ég á sæti f.
Einum höfundi úr verka-
mannastétt kynntist ég aldreí.
Það var Samuli Paronen og nú
er hann horfinn. Enn annar
var Timo Mukka. Hann var
stórkostlegur. Verk hans
„Jorden“ fer nú sigurför f
kvikmyndarformi, ekki aðeins
um Norðurlönd heldur Ifka
Engiand. Þegar þessi bók kom
út hreif hún mig strax með
heimspekilegu og Ifffræðilegu
fvafi sínu. t öllum bókmennt-
um verða menn eins og Mukka
að gerð að byggja á grund-
vallaratriðum lffsins, þvf sem
er okkur næst, veruleika. Hið
þýðingarmesta fyrir finnskan
höfund tel ég finnskan veru-
leik.
— Þátttaka f baráttu dags-
ins? Höfundar geta náttúru-
lega tekið afstöðu utan verka
sinna, en afstaða þeirra hlýtur
alltaf að eiga rætur f verkum
þeirra. Og áhrif höfunda á um-
hverfi sitt eru trúlega undir
þvf komin, hve lesendahópur
þeirra er stór. Maður getur
skilið lýsingar lffsins f bók-
menntum en hann verður Ifka
að skilja uppsprettuna, Iffið
sjálft. Það er ekki nóg að vita
sitthvað um það, vitneskjan er
ekki annað en verkfæri þegar
allt kemur til alls. Höfuð-
atriðið er hvaða þýðingu þessi
blekking hefur fyrir mann.
Þekking er gagnslaus nema
hún eigi sér samsvörun f per-
sónuleika manns.
— Þetta á einnig við um
gagnrýni. Ég sagði elniivern
tfma og ég stend við það, að
fagurfræði gagnrýnenda er of
bitlftið vopn. Bókmenntarann-
sóknir eru ekki eiginleg
vfsindi, af því bókmenntirnar
taka til lífsins alls, f mjög
þjöppuðu formi.
— Róttækni á sér dýpri
rætur f Finnlandi en öðrum
Norðurlöndum. Hér hafa
menn lengi verið undirokaðir.
Hin sænskumælandi yfirstétt
olli skiljanlegri en gagnslausri
beizkju. Nú er þessu að vfsu
nærri öfugt farið. Og svo voru
það draumarnir um Finnland
hið mikla, sem heilluðu unga
menntamenn fyrir hálfri öld.
Einhvern tíma hef ég sagt um
þá drauma, að þeim var ekki
evtt við Valkesaari hinn 9.
júnf 1944 heldur þegar við
Neva hinn 15. júlf 1240, er
Alexander Nevski réð niður-
lögum sænsk-finnsks
leiðangurs og fám árum sfðar,
er hann sigraði þýzku
riddarana á fsi Peipusvatns.
Vániö Linna lýsti þvf eitt
sinn í ritgerð um skáldbróður
sinn Lauri Viita, hvernig Viita
gat talað tfmum saman um
skáldskap sinn og dregið upp
skáldskaparmvndir mikilla
vfdda — en sfðan varð ekkert
úr neinu, Viita skemmdi með
þessu skáldgáfu sfna. Sjálfur
brennir Linna sig ekki á
þessu.
— Af ótta við viðkvæmni eða
rómantfk tekur maður sig við
og við á og þrengir svið
fmvndunarinnar. Menn skyldu
minnast þess, að þvf sem í
sjálfu sér virðist smátt og
ómerkilegt má veita aukna
vfdd. Til þess þarf auðvitað
viðeigandi baksvið. Furðuverk
Kants, stjörnurnar og manns-
sálin, eru engin furðuverk
nema þau séu í réttum hlut-
föllum innbyrðis.
En þetta sagði Linna á
prenti. 1 samræðum er hann
ekki jafnheimspekilegur. En
nú er samræðunum lokið. Og
Linna heldur aftur á fund fjöl-
skvldunnar. Hann setur upp
pottlokið og gengur rólega
burt.