Lesbók Morgunblaðsins - 14.11.1976, Blaðsíða 12

Er æsku-
brunnurinn
í sjónmáli?
hrörnar og deyr kyrrahafsiaxinn á tveim vikum
eftir að hann hefir komist á hrygningarstöðv-
arnar og hrygnt. Sama hormón veldur dauða
fisksins og músanna.
W. Donner Denckla 7) heldur þeinri kenningu
fram, að eitthvað áþekkt eigi sér stað meðal
manna þó að það verði ekki á jafnáhrifamikinn
hátt. Hann álítur að strax eftir að kynþroska sé
náð, fari heiladingullinn að gefa frá sér sérstakt
hormón, eins konar „hrörnunarhormón". Hann
telur þetta fyrbæri á einhvern hátt vera tengt
kynþroska því að náttúran hljóti að tryggj
viðhald tegundarinnar.
Denckla heldur því fram, að þegar kynþroska
sé náð, hefjist hörnun lífverunnar smám sam-
an. Hann telur einnig að stjórn heilans á
myndun skjaldkritilshormóna komi þar við
sögu, það sé engin tilviljun að maðurinn sé
tápmestur um 19 ára aldur og þá stjórni skjald-
kirtilshormónin viðbragðsflýti og styrk hans. Ef
kenning Dencklas á við rök að styðjast, eru það
sömu hormón sem stjórna því að maðurinn
hættir að hafa f fullu té við sér yngri menn um
25 ára aldur og þau sem valda dauða hans að
lokum.
Denckla fékk áhuga á þessum rannsóknum
þegar hann var ungur aðstoðarlæknir. Hann
tók eftir því að algengasta dánarorsökin var sú,
að hjarta- og æðakerfið eða ónæmiskerfið
brást. Svo virtist sem skjaldkirtillinn væri á
einhvern hátt tengdur starfi þessara kerfa og
þvi fór hann síðar að rannsaka áhrif skjaldkirt-
ilshormónanna. Auk þess kom f Ijós, að þegar
afköst skjaldkirtilsins voru ónóg. brugðust
bæði þessi kerfi. En Denckla naut einnig góðs
af fyrri rannsóknum. Við upphaf aldarinnar
vakti það mikla athygli er uppgötvað var, að
einhverjar hliðstæður virtust vera milli eðli-
legra ellimarka og skorts á skjaldkirtilshormón-
um f ungu fólki. Tilraunir til að yngja gamalt
fólk með skjaldkirtilshormónum mistókust
samt og þá dofnaði áhugi manna fljótt.
Á þeim tfma vissu menn ekki hvers vegna
tilraunir þeirra mistókust. Snemma á sjöunda
áratugnum uppgötvaði Denckla ástæðuna til
þess. Sér til mikillar furðu uppgötvaði hann. að
enda þótt skjaldkirtillinn virtist ekki mynda
minna af hormónum f gömlum rottum en
ungum, minnkuðu áhrif þess á Ifkamsvefi
þeirra niður í um það bil þriðjung þess sem þau
voru meðan rotturnar voru yngri. Svo virðist
sem þetta eigi einnig við um menn, að skjald-
kirtillinn f gömlu fólki myndi nægilega mikið af
hormónum þó að þau komi ekki að þvf gagni,
sem þeim er ætlað.
Nú fyrst eru menn farnir að eygja skýringar á
þessu fyrirbæri. Svo virðist sem viðtökunum
(receptors) f yfirborði frumuhimnanna annað
hvort fækki að þeir verði sljóari gagnvart
hormóninu. Viðtakarar þessirfara um frumu-
himnurnar eins og skip á hafi og ferja hormóna-
sameindirnar inn f frumurnar.
Denckla álftur að minnkandi svörun frumn-
anna við skjaldkirtilshormónum verði fyrir áhrif
hrörnunarhormóns, sem heiladingullinn sendi
frá sér. Hann hefir tekið eftir því að þegar rottur
eru sveltar, eins og McCay gerði f tilraunum
sfnum, dregur mjög úr myndun hormóna f
heiladinglinum. Denckla komst Ifka að raun um
það, að þegar heiladingull er numinn burt úr
gömlum rottum, endurheimta þær ýmis ein-
kenni yngri ára. Það á til dæmis við um fjölda
átfrumna (phagocytes) ónæmiskerfisins er f
gömlu rottum fækkar þeim niður f einn sjötta
af upprunalegum fjölda. Með því að nema
heiladingulinn burt og gefa dýrunum thyroxin,
sem er eitt helsta hormón skjaldkirtilsins, tókst
Denckla að auka fjölda átfrumnanna fimm og
hálfu sinni. Brottnám heiladingulsins virðist
stöðva myndun hrörnunarhormónsins.
Fyrir tveim árum tókst Denckla að einangra
efni úr heiladinglum úr nautgripum og nefnir
hann efnið DECO (decreasing oxygen con-
sumption factor — þáttur er dregur úr notkun
súrefnis). Áhrif þessa efnis á Ifkamsvefi dýra
urðu þau, sem Denckla átti von á, það kom f
veg fyrir myndun thyroxíns. Efni þetta missti
áhrifamátt sinn fljótt og nú reynir Denckla að
vinna þetta dularfulla hormón hreinna.
Endanlega lyfið
Denckla telur leit sfna að dauðahormóninu
ekki vera skuggalegt verkefni. Hann segirað
takist okkur að finna dauðahormónið, sé það
fyrsta skrefið f átt til þess að koma í veg fyrir
áhrif þess. Segja má að hann sé reyndar að leita
að sjálfum æskubrunninum. „Ef við getum
gefið mönnum aftur jafnvirkt ónæmiskerfi og
þeir höfðu við 10 ára aldur, en á þeim aldri er
það virkast, geta menn vænst þess að lifa i
200, 300 eða jafnvel 400 ár. Það verður
viðfangsefni okkar næstu hundrað árin."
Með nýjum aðferðum er nú reynt að komast
fyrir orsakir þess að menn eldast og deyja. Ekki
er ólfklegt að rannsóknir a efnafræði heilans,
ónæmiskerfi líkamans og leitin að dauða-
hormóni Dencklas eigi eftir að leysa þá gátu.
Kannski kemur að því að draumur Ponce de
Leons um aðfinna æskubrunninn eigi eftirað
rætast.
1) Baltímore research center of the new National Institute
on Aging
2) Roy L. Walford, meinafræðingur við U.C.L.A. School of
Medicine.
3) Andrus Gerontology Center, University of Southern
California.
4) Memorial Sloan-Kettering Cancer Center in New York
City.
5) University of California, Berkeley campus.
6) Michigan State University.
7) Roche Institute of Molecular Biology, Hoffman-La
Roche, Nutley, New Jersey.
Guðmundur Karl
LJÓÐHEIMUR
i.
Ljóðheimur
Eins og afdala afdrep
var hans Ijóð.
Á flótta
f felum
frá lágróma ræðu
hins rislága dags.
Og frelsið
var leiftrandi Ijósbrot
af hvítfyssandi hafi hugans.
II.
Kúrir í rökkri:
Dulheims einsetumaður
vakandi við hugvakinn eld
f fágistum háfjalla helli.
Og dreymir:
Svalandi tónslátt
djúpt — djúpt f dimmu nætur
í Þorstans eyðimarkar vin.
Fullkomnun.
Andvaka augnaráð
f ráfandi leit
að strengjum tóngjafans.
III.
í hellisheimi
dansar eldurinn
ögrandi hreyfingum
eins og afklæddur klútur
berbrjósta konu.
Og sjá:
Heitar eru samfarir
Iffs og dauða
á átakafleti Ijóss og skugga.
Og heyr:
Þytinn f sköpuninni
f formi fljúgandi fugls
sem flýgur hærra — hærra
(og faðmar himininn
f trylltri gleði).
Og Ijóðið var frelsi
frelsið Ijóð.
V