Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1977, Blaðsíða 3

Ijósgeislinn. Þessi tala mun að vísu nefnd sem
ágiskan, fegna þess að hér hafa menn orðið varir
við ómælanlegan hraða.
Hér hefir orðið árekstur og einnig á fleiri
sviðum. Það er nú t.d. rafeindin, sem ekki hlýðir
lögmálum efnisins. Hún er fyrir utan þrividdina og
þarf að minnsta kosti 30 viddir handa sér, en það
er mönnum óskiljanlegt.
Og svo er það lífið sjálft.
Það er ekki ýkjalangt siðan að visindamenn
sögðu gatlharðir, að hið jarðneska lif hefði kviknað
hér af sjálfu sér og fyrir tilviljan, eins og maurildi i
mykjuhlassi. Og lifið hefði engan tilgang annan en
að eyða sjálfum sér. En svo kom bráðlega upp úr
kafinu, að þetta var rakalaus tilgáta. Þeir reiknuðu
sjálfir hve langan tima hefði þurft til þess, að ein
einasta líkamsfruma hefði getað myndast af sjálfu
sér, og þá kom i Ijós, að til þess hefði þurft
mörgum sinnum lengri tima heldur en jörðin hefir
verið við liði. eftir þeirra eigin útreikningum.
Nú var ekki nóg að tala aðeins um jarðneskt líf,
þvi að lífið hér á jörð er tvennskonar. Þetta vissu
forfeður vorir þegar á fornöld þótt þeir þættu
frumstæðir. Þeir greindu á milli hins líkamslega
lífs, er þeir kölluðu fjör, og hins andlega lifs er þeir
kölluðu visku. Þetta kemur fram í Hávamálum og
er þar jafnvel tekið svo djúpt í árinni:
að óbrigðra vin
fær maður aldregi
en sé mannvit mikið.
Þessa gættu visindin eigi, þvi að þau töldu
manninn sálarlausan. Og allt fram að þessu hefir
vitsmunalífið setið á hakanum hjá vísindunum.
Og þarna hafa visindin rekið sig einna hastar-
legast á. Þau hafa uppgötvað, að lögmál efnis-
heimsins eru ekki algild. Ósýnisheimurinn á einn-
ig sin lögmál, æðri hinum. Og nú verður ekki
haldið lengra áfram við rannsókn efnisheimsins,
nema því aðeins að leitað sé eftir lögmálum
lífsins, ekki líkamalifsins, heldur auðlega lifsins.
Einstein áleit Ijóshrað-
ann mesta hraða, sem til
væri í alheimi. Siðar hafa
fundist í. jarðneskum
frumeindum neistar eða
öreindir, sem fara með
billjón sinnum meiri
hraða en Ijósgeislinn.
Hér skulu svo nokkrar staðreyndir dregnar sam-
an.
Efnavisindin hafa unnið hvern sigurinn að öðr-.
um að undanförnu.
Þau hafa uppgötvað, að ekkert efni er til, allt
efni er bundin eða storknuð orka.
Þau hafa fundið rafeindina og hún er ekki af
þessum heimi, þvi að hún hlýðir ekki lögmálum
efnisins.
Þau hafa fundið ómælishraða, sem yfirgengur
allan mannlegan skilning.
Þau hafa fundið, að í alheiminum er enginn tími
til.
Og þau hafa fundið, að lífið hefir ekki kviknað á
þessari jörð.
Þetta eru sigrar, þvi að nú er það sýnt, að
efnavisindin eru ekki sjálfum sér nóg. Þau hafa
unnið þessa sigra á sjálfum sér, eða öllu heldur á
ályktunum, sem reyndust rangar. Nú verða þau
að snúa við blaðinu og leita að guði og lögmálum
hins ósýnilega heims.
Þetta þýðir, að trú og vísindi verða að samein-
ast, þvi að annars riðar hin mikla heimsbygging
visindanna til falls. Og það er vel að visindastarfið
færist nú inn á svið trúarinnar, elstu visinda
mannkynsins. ..Vísindin voru notuð til þess að
grafa undan trúnni. Nú Verða visindin að hefja
trúna til vegs", sagði frægur lífeðlisfræðingur fyrir
skemmstu.
Þessa hlýtur nú að vera skammt að bíða, að
samvinna hefjist milli trúar og vísinda. Og þá mun
trúin, sem Kristur boðaði, koma þar mjög við
sögu. Þessu ber að fagna í hinum kristna heimi,
og engin stund er þá t>etur valin til þess heldur en
sjálf jólahelgin, að láta slíkan fögnuð i Ijós.
Allt hefir sinn tíma og það getur orðið langt
þangað til nokkur verulegur áyigur sjáist af
samstarfi trúar og vísinda. En það getur líka verið,
að einmitt þessi tími hafi verið best valinn til þess
að hefja þetta samstarf . . . Mannkynið er nú betur
undir það búið en nokkru sinni fyrr, og skal nú
Sólin kom upp, sveif yfir
loftið með jöfnum hraða,
hvarf svo og þá skall á
myrkur. Maðurinn upp-
götvaði tímann og tím-
inn hefur verið einn af
máttarstólpum i heims-
byggingu vísindanna. En
í alheimi er enginn tími
til; tíminn er jarðneskt
og afstætt hugtak.
reynt að finna nokkur rök, er staðið geta undir
þessari skoðun.
Jörðin er ekki stór hnöttur, en þó voru hér
ótrúlegar og endalausar fjarlægðir í augum manna
um milljón ára skeið.
Nú er þetta breytt. Á öldinni sem leið komu
eimlestir á landi og eimskip á sjó Varð þá þegar
gjörbreyting á högum manna vegna þess hve
samgöngur urðu auðveldari. Á þessári öld hafa
svo komið flugvélar, simi, loftskeyti, útvarp og
sjónvarp.
Menn lýsa áhrifum þessa gjarna þannig, að
jörðin hafi skroppið svo saman, að nú megi líkja
henni við bandhnykil, og nú séu allar þjóðir orðnar
nágrannar eða sambýlingar.
Þessi mynd er þó ekki rétt nema að sumu leyti.
Hún gefur i skyn, að menn hafi sigrað fjarlægðirn-
ar, en þær eru enn hinar sömu og að upphafi.
Mennirnir hafa átt i stríði við hinn jarðneska tima
og sigrað hann að vissu leyti. Þeir hafa uppgötvað
gildi hraðans.
Þegar íslendingar fóru pílagrímsferðir til Róm i
kaþólskum sið, þá. voru þeir stundum 2 eða 3 ár á
þvi ferðalagi. Nú fljúga menn héðan til Rómaborg-
ará 5 klukkustundum.
Eins var um pilagrimsferðir Múhamedstrúar-
manna til Mekka, að fyrrum voru þeir oft marga
mánuði á leiðinni. Þegar sú trú hófst voru íslend-
ingar ekki til. Nú hafa flugmenn þeirra, sem búa
hér út á hjara hnattarins, tekið að sér að skutla
þessum Moslem pilagrimum fram og aftur á
nokkrum klukkustundum. Á þessum tveimur
dæmum má sjá áhrif hraðans.
Og þó er þessi hraði ekkert á móts við sim-
skeyti, firðtöl og radiosendingar. Ef þú átt stutt
erindi við mann hinum megin á hnettinum t.d. i
Ástraliu, þá hringir þú til hans og talar svo við
hann sitjandi á stóli heima hjá þér.
Þetta sýnir best sannleik þeirrar fullyrðingar að
nú séu allar þjóðir orðnar sambýlingar.
Og svo er til stofnun, sem heitir Sameinuðu
þjóðirnar, og er sameiginlegt þing fulltrúa allra
þjóða á jörðinni.
Utvarp og sjónvarp munu í framtiðinni gegna
miklu stærra og göfugra hlutverki, heldur en
nokkur maður ætlaðist til i upphafi. Þau munu
verða boðberi nýrrar þekkingar, aukins skilnings
þjóða á milli, samúðar og vináttu.
Þetta stafar af þvi hve stórkostlegur munur er á
gömlum fréttum og nýjum fréttum. Ef þú lest
frásögn af náttúruhamförum á öldinni sem leið,
samfara drepsótt og hungurdauða, þá er eins og
þessir stórviðburðir komi þér ekkert við og þú
segir sem svo við sjálfan þig: „Látum hina dauðu
grafa sina dauðu" . . . En ef þú fréttir af slikum
atburðum, sem eru að gerast á líðandi stund, þá
kemur það við hjartað i þér. Þig gripur innileg
samúð og löngun til þess að hjálpa á einhvern
hátt. Átakanlegir atburðir, sem eru að gerast á
líðandi stund, koma svo við sálarlífið, að það er
eins og menn taki sjálfir þátt i þeim. Með þessu
fer ný samábyrgð að þróast þjóða milli og þannig
skapast ósjálfrátt bræðrabönd. Og síðan fer mönn-
um að verða kleift að „hugsa á alheimsvisu". Þá
skerpist skilningurinn, útsýn andans vikkar og
hjartalagið mýkist. Þá finnur maður, að þáttur
hans í alheimsþróun er að hryggjast með hrygg-
um og gleðjast með glöðum. Þetta mun létta
hlutverk Sameinuðu þjóðanna og efla frið á jörðu.
Efnavisindin eru köld og hversdagsleg, þrátt
fyrir margar furðulegar uppgötvanir og opinberan-
ir. En þegar vísindin fara að fást við vitsmunalifið
og andleg lögmál i alheimi, þá mun birta mjög i
hugum manna og mönnum hlýna um hjartarætur.
Alheimstimi er án upphafs og enda og þvi
eilifur. En vor heimatilbúna timakifting mun duga
oss lengi enn. Og á þessari liðandi stund, sjálfri
jólahátíðinni, reynum vérað hugsa á alheimsvísu.
Þvi biðjum vér sú veitist tið,
og verða mun það — þráh fyrir allt,
að vit og drenglund sigri um sið
i sannleiksstriði — þrátt fyrir allt.
1
©