Lesbók Morgunblaðsins - 17.03.1979, Blaðsíða 4

STÚDENTAFÉLAGID
_ i.ikor ( Iðnaöarmannahiísinu -1
Ikllti II* «#» si«
sjónleik i 3 þáttum
ettir trarustu
h&iundu luiiilsiiis-
Persónur:
OTOodur a»í“. i*uw4UL
u-.
Hl®'*11 fii/sÐoa K1"4- p^ju BU>»d I
NOBnl „ , c.«u-F« ^ lukurtoV u.A«
Ud. B4r*M* .j t**"1 Ootrt. M-WUX*-
_______rrr=——
• i„mi TJvik á yorum dötum. I- P
l,,kU'IWU 0j 3. ÞAUu. h,lni» hlS 5*ra E*narl
Leikurinn heíst kl. 8k
W„* H I 1« I t*** « “*W“ “ ‘
Öll sæll hosta Ur. 1,25-
~s£3i
r t nuvviHB .Muin.umiuiue.ouw. -- —
ituii i te
Götuauglýsingin um flimleikinn, sem vakti athygli á þessum einstaka atburði í
skemmtanalífi bæjarins árið 1913.
Hin fræga „Bókun 1127“ sem lögregiustjórinn í Reykjavík gerði.
gleymd. Aðeins vantar þar nöfn tveggja
leikara, sem ég hefi bætt við eftir líkum og
öðrum upplýsingum. Siguröur Thorodd-
sen, sem þá var á unga aldri minnist þess,
aö hann seldi leikskrá, en hún haföi hvergi
fundist þrátt fyrir mikla leit, fyrr en hún
barst mér í hendur úr blaðapakka úr eigu
Andrésar Björnssonar, sem Margrét
systir hans hefur varðveitt. í honum var
einnig handrit að fyrirlestri Andrésar um
skopleiki, og er það nú á leið í stofnun
Árna Magnússonar. í leikskránni er þó
hvorki getið höfunda, leikara og því síður
fyrirmynda.
Síðast barst mér í hendur frá Einari,
syni Péturs Lárussonar, frumhandrit að
leiknum með hendi Sigurðar frá Vigur.
Þar var að finna skrá yfir fyrirmyndirnar.
Þar er einnig getið fjögurra höfunda, og
veröur sú upptalning ekki véfengd. Þó er
það við hana að athuga, að nafni Skúla
Thoroddsen, yngra, er þar sleppt, en
margir hafa talið víst, að hann hafi verið
einn höfunda, og það staðhæfa þeir
bræður hans, Siguröur og Sverrir.
Það er líka vitað, að heima hjá Skúla, i
Vonarstræti 12, var setiö viö að semja
leikritið, og höfundarnir voru þar heima-
gangar og félagar Skúla, nema Guð-
brandur. Hvernig hann tengdist hópnum
er mér ekki kunnugt. En handritiö seldi
Guöbrandur Pétri Lárussyni, nokkrum
dögum eftir sýninguna, og var prísinn sjö
krónur. Lék grunur á, að fyrir þær hafi
höfundarnir gert sér glaðan dag.
Blöðin sögðu
eftir leikinn:
Vísir 5/5 1913
Alt í grænum sjó bannaði bæjarfógetinn
að leika í gærkvöldi, eftir kröfu Einars
Hjörleifssonar. Aðsókn hafði verið enn
meiri enn kvöldið áöur, og færri fengu
aðgöngumiða en vildu.
Vísir 6/5 1913
Lögreglustjstjórinn bannaði eftir
generalprufu, að púað væri lagið „Hærra
minn guð til þín“ og einnig að óviröa
danska fánann á leiksviðinu.
Lögrétta 7/5 1913
Ritstjóri Lögréttu sá ekki leikinn og
getur ekki um Það dæmt, hvort ástæða
hefur verið til Þess að taka sér svo nærri
Það, sem Þar var farið með.
En yfirleitt er frjálslyndi og kæringar-
leysi í Þein sökum heppilegra og
afarfarsælla en of mikill strangleiki.
Ingólfur 5/5 1913
Stúdentaleikurinn
og Einar Hjörleifsson
Nokkrir stúdentar hér í bænum hafa
samið gleðileik lítinn eöa skopleik út af
„málefnum dagsins" (Revy). Var
Stúdentafélaginu boðið að láta sýna
hann hér á leiksviði, til ágóöa fyrir
húsasjóö félagsins. Fékk Það til Þess
leyfi lögreglustjóra, eins og lög gera ráð
fyrir, og auglýsti nú samkvæmt Því, aö
leikíð yrði laugardagskvöld og sunnu-
dagskvöld síðastliðið. Leikurinn (sem
ber nafnið „Alt í grænum sjó“) var svo
sýndur fyrra kvöldiö fyrir troðfullu húsi
og Þótti mönnum skemtun að. Allir
aðgöngumiðar að seinni sýningunni
seldust Þegar upp — og fengu færri en
vildu, svo að í ráði var að leika enn á
mánudagskvöld (með leyfi lögreglu-
stjóra). En pá gerðist Það að sunnudag
síðdegis snýr Einar skáld Hjörleifsson
sér til lögreglustjórans og skorar á hann
að leggja bann fyrir, að leikurinn verði
sýndur framar — ekki aöeins framvegis,
heldur Þegar sunnudagskvöldið, sem
lögreglustjórinn hafði gefið leyfi til aö
leika mættil Færði Einar Það til, aö hann
væri sýndur í leik Þessum og Það vildi
hann ekki Þolal! Sjálfur var Einar Þó ekki
í leikhúsinu, er leikiö var, svo aö hann
getur af sjálfsjón ekkert um Þetta sagt,
og honum mun hafa borist til eyrna að
einhver „fígúran“ í leiknum líktist
honum (annaðhvort i oröum eöa lát-
bragöi) og hefir Þaö komiö svo við hann,
að hann flýr á náðir lögreglunnar!
Ýmsum öðrum borgurum hér í bæ er
talið aö nokkrar leikpersónurnar hafi
veriö svipaðar — vóru sumir Þeirra
áhorfendur í leikhúsinu —, en ekki kom
Þeim til hugar annað en hlæja að slíku,
svo sem og hverjum óbrjáluðum manni
sæmir.
Allt í grænum sjó:
Ritdeilur hefjast
Vart hefur veriö um annað meira talaö
í bæjarlífinu á vordögum 1913 en
flimleikinn og einkanlega Þó viðbrögð
Þeirra, sem töldu að virðingu sinni væri
misboöiö. Eftir að Reykjavíkurblööin
höfðu minnst á máliö og látið í Ijósi
undrun á óðagoti lögreglustjóra að
banna leikinn, Þar sem hvorki hann né
sá, sem hæst kvartaði, höfðu séö hann.
Síðan fóru Þeir að láta í sér heyra í
blööunum, sem töldu ósmekklega að
sér vegið og reið Guðmundur Finnboga-
son á vaðiö í ísafold 10. maí 1913. Grein
hans heitir:
Um eign á öörum mönnum
Segir þar svo meöal annars:
„Þó að þeir afskræmi einhvern á
leiksviðinu, geri hann að fífli, rangsnúi
verkum hans og geri honum upp illar
hvatir, þá finst þeim hann skyldur að láta
þaö hlutlaust, og það væri bæði heimsku-
legt og hlægilegt af honum að hindra
slíkan leik, þótt hann gaéti. Því þegar
einhver sé smánaður úr hófi fram, þá fari
löngum svo, að margir vorkenni mannin-
um; þeir finni að meðferðin sé ómaklega
ill. Mannúðartilfinningin vakni, göfuglynd-
ið komi fram og þannig verði ýmsir til að
hallast á sveif með þeim sem níddur er,
einkum ef hann hefir vit á að vera eins og
lamb til slátrunar leitt. Það geti aflað
honum vinsælda, sem hann megi þakka
fyrir. Hins vegar verði því ekki neitað, að
mörgum þyki gaman að sjá aðra leikna
grátt, ef þeir þurfi ekki að óhreinka
hendur sínar á því sjálfir eða bera neina
ábyrgð á að það er gert.
Svo er sagt að slíkir flimleikar séu taldir
nauösynlegir og heilsusamlegír í öðrum
löndum, ekki síður á Ftússlandi en
annarsstaðar, og því sé sjálfsagt aö
herma þá eftir hér. Ýmsir sem sjálfir hafa
verið í öðrum löndum og séð gamanleiki
þar kannast raunar ekki við að menn séu
þar smánaöir að ósekju á leiksviðinu, en
sé það gert á Rússlandi, verður auðvitað
talið erfitt að neita því að það eigi líka vel
viö hér.“
Andrés Björnsson
svarar Guðmundi:
Ekki stóð á svarinu og birtist Þaö í
ísafold. Þar gengur fram til varnar einn
af helztu aðstandendum revíunnar eða
flimleiksins, sem Þeir nefndu svo:
Andrés Björnsson, bráögáfaður og
listfengur ungur maður, sem Því miður
dó löngu fyrir aldur fram. Andrés kveöst
ekki sjá betur, að hallist menn á sveif
með Guðmundi Finnbogasyni, ætti
stjórnin að ráöa Guðmund til aö semja
frumvarp til laga um bann gegn
innflutningi, sölu og tilbúningi á öllu
spaugi um náungann „og ættu pá
eftirhermur að varöa betrunarhúsvist
minnst“. Hér veröur á einum staö gripið
niöur í grein Andrésar, sem ber
yfirskriftina:
Heimspeká og eftirhermur
„O wad some power the giftie gie us,
To see oursels as ithers see us.“ Burns
„Eg sá það í síðustu ísafold, að dr.
Guðm. Finnb.s. þykist enn ekki hafa farið
nógu flatt á afskiftum sínum af stúdenta-
leiknum. Eg hélt að hann mundi hætta
þeim eftir stúdentafundinn síðasta, en
hann hefir líklega reiðst enn þá meira þar.
Hann er undarlegur, Guðmundur.
Einusinni skrifaði hann góöa bók, og varð
doctor fyrir vikið. í þeirri bók var mikið um
eftirhermur og fór hann þá í smiöju til mín
og margra annarra, sem eitthvaö kunnu'
fyrir sér í slíku. Þetta var nú „theorian", og
í „theoriunni“, hefir Guðmundur ekkert á
móti eftirhermum. En í „praxia" viröist
honum vera meinilla við þær, að minsta
kosti núna, síðan farið var að herma eftir
honum sjálfum. Þegar hann þykist verða
var við þær, hleypur hann til lögreglunnar
„incognito", hljóðar síöan undan þeim á
fundi og skrífar loksins óviturlegar
skammir út í loftiö í ísafold. — Er þar ekki
eins og maðurinn sé genginn út úr
„grín“blaði!
Þessi grein hans í Isafold er skrifuö af
svo mikilli bræöi og svo utan og neðan viö
málefnið, að það liggur við, að hún sé
ekki svara verð. Þegar menn lesa hana,
dettur þeim í hug ein háværasta og
innantómasta persónan, sem spriklaði
mest í skopleiknum.“
Einar Hjörleifsson
lætur í sér heyra:
Menn urðu að bíða til 16. maí, að Einar
Hjörleifsson léti í sér heyra í blööum;
maöurinn, sem mest var veizt aö og
haföi aö sögn fengið Því framgengt að
leikurinn var bannaöur. Sýnilega er
Einari mikið niðri fyrir, Þegar grein hans
birtist í ísafold og hefur hann lítt kunnað
aö taka gamni á kostnað spíritismans,
sem var honum hjartans mál. Stead sá,
sem Einar minnist á hér, var um pessar
mundír frægur maður fyrir hetjulegan
dauödaga er Titanic fórst, en par
stjórnaði hann sálmasöng af æðruleysi
meðan skipið sökk. í flimleiknum var
Stead látinn koma fram sem draugur.
Hér verður á nokkrum stööum gripið
niður í grein Einars, sem bar
fyrirsögnina:
Afreksverk stúdentafélags-
ins
„Allt í grænum sjó“
„Stúdentaféiagið hér í Reykjavík hefir
minst Steads.