Lesbók Morgunblaðsins - 28.06.1980, Blaðsíða 7

arson. Sagan er því löng. Af henni getum
viö ef til vill styrkt veikan hug okkar og
vanmáttug hjörtu á þessum umbrotatím-
um. Engin þjóö í Evróþu önnur en
íslendingar man til upphafs síns. Saga
annarra þjóöa hverfur í dimmu frásagn-
arlausrar fortíöar. Á þessu ári halda
íslendingar hátíö sem stendur fram á
vetur. Þjóðin man 1100 ára búsetu sína í
landinu.
Ekki get ég varist þeirri hugsun, aö
sumt í hátíðleikanum er ekki í samræmi
viö líf og baráttu þjóðarinnar í landinu í
1100 ár, og ekki hefur þekking okkar á
sögunni kennt öllum jafn mikiö. Sumt
sem nú er aö gerast er jafnvel í andstööu
viö hugmyndir fyrri manna um frelsi og
sjálfstæöi. Annað í hátíöleikanum er gert
til að sýnast fyrir sjálfum okkur og
heiminum, enda er þaö kenning sumra
manna, aö maðurinn sé þaö, sem hann
sýnist vera. Mig langar þó til aö nefna, aö
ekki mun þaö duga okkur alla daga
veraldarinnar aö sýnast. Þaö er ekki
sjálfsagt, aö íslendingar séu sjálfstæö
þjóð, þótt viö eigum sérstaka þjóötungu,
sjálfstæöa menningu og munum sögu
okkar betur en flestir. Allt frá því
sendimaður páfans í Róm, Vilhjálmur
kardínáli af Sabína, kom til Björgvinjar
áriö 1247 aö krýna Hákon gamla Hákon-
arson Noregskonung hafa umboösmenn
heimsvaldsins undrast þá óskammfeilni
og djörfung kotkarla á íslandi aö vilja
helst hvorki hafa yfir sér kóng eöa páfa, í
hæsta lagi erkibiskup, sem þeir voru þó
ráðnir í aö hafa að engu, ef svo bauð viö
aö horfa, — eöa jarl, sem þeir ráku ofan
í kerald, þótt ekki veltu þeir því í sjó fram
eins og í ævíntýrunum, þótt þaö heföi
veriö í mestu samræmi viö þetta ævin-
týraland. í Hákonarsögu Sturlu Þóröar
sonar segir að Vilhjálmur kardínáli hafi
„kallaö þaö ósannlegt, aö land þaö
(tsland) þjónaöi eigi undir einhvern kon-
ung sem öll önnur í veröldinni." Enn
undrast margur stolt okkar og steigur-
læti. Til eru þeir menn, sem aðhyllast
alþjóðahyggju sameiningarinnar. Kardín-
álar þeirra hugmynda hafa svift marga
þjóö frelsi sínu og sjálfstæöi. Aörir menn
játa nú í hreinskilinni alvöru hin þver-
sagnarkenndu orö Georgs Orwells í bók
hans 1984, aö Stríö só friöur og Frelsi sé
ánauö: Til þess aö geta haldið friöinn
veröi þjóöir heimsins aö vígbúast og til
þess aö halda sjálfstæöi sínu veröi menn
aö afsala sér frelsi sínu. Mér getur ekki
annaö en ofboöiö þetta, þar sem ég
stend. Af veikum mætti er veriö aö reyna
aö kenna ungu fólki guösótta og góöa
siöu í skólum landsins. Þar á aö ríkja
friður, sanngirni og réttlæti. En utan
veggja gilda önnur lögmál, annaö verö-
mætamat. í staö þess aö halda hátíöar-
ræöur ættu menn ef til vill aö þagna viö í
öllu masi sínu, staldra viö eina stund,
víkja frá sér þrætu og amstri, leggjast
undir feld og hugsa um það, hvers vegna
viö séum hér, því þaö er ekki sjálfsagt,
aö íslendingar sóu sjálfstæö þjóö. Það
hafa þeir ekki veriö nema lítinn hluta af
1100 ára sögu byggðar í landinu. Þús
undir þjóöarbrota um allan heim eru
heldur ekki sjálfstæö, þjóöir miklu fjöl-
mennari og öflugri en íslendingar, sem
líka eiga sér sérstaka þjóötungu og
gamalgróna menningu, eru ekki sjálf-
stæöar, því þrátt fyrir styrk sinn marg-
faldan hafa þær oröið aö lúta í lægra
haldi fyrir enn voldugri þjóö, því þar
skyldi ríkja máttur hins sterka.Engin þjóö
í samanlagðri kristninni svo fámenn sem
íslendingar hefur enn gert tilkall til þess
og tekist aö halda sjálfstæöi og tungu.
En það getur brugðið til beggja vona,
ekki vegna varnarleysis, heldur vegna
þess, aö þar sem máttur hins sterka skal
vera boðoröið æöst, lúta hinir minni í
lægra haldi. Ef okkur á 1100 ára afmæli
byggöar í landinu er í rauninni alvara,
verðum viö aö neita aö lifa í þeirri
blekkingu, aö valdboö hins sterka geti
haldiö yfir okkur verndarhendi sem
sjálfstæöri þjóö. Meö því höfnum viö
frelsi allra þjóða, sem ekki eiga blý og
napalm, og þá hverfur sjálfstæöi þjóöar-
Framhald á bls. 14.
mýrarbraut, og í íbúöarhverfi eru
nú komnar ágætar gangstéttir.
Víða er þó enn hættulegt fyrir
göngumenn að vera á ferðinni
vegna þess hve illa er aö göngu-
leiðum búið við umferöargötur.
Fyrir þá, sem vilja fara í skemmti-
lega og ekki of langa göngu í
þéttbýli, er ánægjulegt að ganga
umhverfis byggðina á Seltjarnar-
nesi og síðan Eiösgranda inn til
Reykjavíkur. En slík gönguferð er
því miður hættuleg vegna skorts á
gangstéttum við Norðurströnd á
Seltjarnarnesi og Eiðsgranda í
Reykjavík.
Meðal bestu staða í Reykjavík til
að njóta útsýnis yfir borgina og
næsta nágrenni hennar er við
hitaveitugeymana á Öskjuhiíö, og
þangað er farið með þá útlendinga,
sem vilja skoða borgina. Flestir aka
í bílum upp aö geymunum, þótt
skemmtilegt sé að ganga þangað
eftir hitaveitustokknum til dæmis
frá Hafnarfjaröarveginum, en þar
er auðvitað engin aðstaóa til að
leggja bílnum. Akvegurinn upp að
geymunum er ómalbikaður og á
leiðarenda eru óskipuleg bílastæði,
og aka menn gjarnan út í grasið
utan við veginn. Viröist ekki van-
þörf á, aö borgaryfirvöld taki til
hendi og malbiki leiðina upp að
geymunum og gangi þar vandlega
frá aöstöðu, svo að ánægjulegt
veröi fyrir gesti og heimamenn að
hafa viðdvöl þarna. Og hvernig
væri að merkja göngubraut upp að
geymunum frá flugvallarsvæöinu,
svo aó til dæmis gestir Hótel
Loftleiða gætu auðveldlega lagt
land undir fót um Öskjuhlíðina, eða
fólk gengið eftir skemmtilegri leið
frá geymunum niöur í hótelið. Fyrir
þá, sem vilja, að Reykvíkingar eigi
sem auðveldast að stunda mat-
staði og veitingahús ætti þetta að
vera kjörið verkefni. Suðurhlið
Öskjuhlíðar er meðal vinalegustu
staöa í borginni.
í Öskjuhlíðinni er annar staður,
þaðan sem útsýni er fagurt, og er
það á háhæðinni andspænis hita-
veitugeymunum, þar sem Golfskál-
inn stóð áður. Eftir að starfsemi
golfklúbbsins lagðist niður i húsinu,
fékk það aldrei að vera í friði fyrir
skemmdarvörgum og loks kom að
því, að hreinsunardeild Reykjavík-
urborgar braut skálann niður og
flutti leifar hans á brott. Því miður
hefur sá brottflutningur ekki veriö
nægjanlega vel framkvæmdur, því
að sárið eftir skálann er mjög
óþrifalegt. Dettur engum fótgang-
andi manni í hug að eiga viðdvöl á
þessari ágætu útsýnishæð af þess-
um sökum. Er hér með skorað á
rétt stjórnvöld hjá Reykjavíkurborg
aö beita sér fyrir því, að lóð gamla
Golfskálans verði hreinsuð og tyrft,
þannig að þar skapist snyrtiiegur
áningastaður fyrir þá, sem leggja
land undir fót.
Golfskálalóðin á Öskjuhiíö er í
talsverðri fjarlægð frá Pompidou-
safnahúsinu í París, þar sem þetta
rabb hófst. En að lokum skal það
aðeins ítrekað, að með mörgum
öðrum hætti en uppákomum á
Lækjartorgi er unnt að glæöa
áhuga Reykvíkinga, bæði á listum
og útiveru í borginni sinni.
Björn Bjarnason.
Pompidou-safnahúsið í París er
mikið sótt. Þessi nýstárlega bygg-
ing hefur mun meira aðdráttarafl
en jafnvel hinir bjartsýnustu bjugg-
ust við. Dag hvern streyma þús-
undir manna þangað til að njóta
alls þess, sem í húsinu er að finna,
og verður heimsóknin þangað
ógleymanleg. Umhverfis húsið hef-
ur borgarhlutinn veriö endurnýjaö-
ur og aðeins steinsnar frá Pompi-
dou-safnahúsinu voru áöur mark-
aðirnir frægu les Halles. Þar sem
áður stóð markaðshöllin er nú
gryfja ofan i jöröiría. í henni er að
finna heilt verslunarhverfi og þjón-
ustumiðstöð. Milli safnahússins og
les Halles hefur bifreiðaumferð
verið takmörkuð og göturnar iða
því af mannlífi. Á hlaöi Pompidou-
hússins má sjá eldgleypa, hljóö-
færaleikara, látbragðsleikara,
söngvara og dáleiðara, eða hlusta
á karla á kassanum flytja eldheitar
barátturæöur sínar. Og ofan úr
rúllustigunum, sem eru íglersívaln-
ingum utan á safnahúsinu, má sjá
niður á hlaðið, og auðvelt er aö
dæma um það, hvaða uppákoma
er vinsælust af fjöldanum í mann-
hringnum, sem myndast umhverfis
hana.
Á veggjum safnahússins og ná-
grannahúsa má lesa á sérstökum
járnplötum, hvaða reglur gilda um
uppákomur á þessu lifandi og
vinsæia svæði. Hefur borgarstjórn
Parísar sett reglumar og sér til
þess, aó þeim sé framfylgt. Ekki
man ég lengur efni reglnanna, en
tilvist þeirra í París kom í hugann,
þegar mér varð hugsað til þess,
sem hefur verið að gerast á götum
Reykjavíkur undanfarið.
Forvígismenn þeirrar Listahátíð-
ar í Reykjavík, sem nýlega er um
garð gengin, hafa lagt á það einna
mesta áherslu, þegar þeir tíunda
afrek sín í þágu listarinnar, að nú
hafi hún verið færð út á götur og
torg. Má skilja orð þeirra þannig,
að varanleg áhrif hátíðahaldanna
undir þeirra stjórn verði þau, að
Lækjartorgi verði breytt í lista-
miöstöð. Þetta brautryöjendastarf
á áreiðanlega eftir aö skilja víða
eftir sig spor. Ef til vill er þaö vilji
forsvarsmanna þessarar stefnu hér
á landi aö spara til dæmis fjárveit-
ingar til borgarleikhúss eða tón-
leikahallar í Reykjavík með því að
gera listina hluta af götulífinu.
Lækjartorg gæti þá komið í stað
þessara húsa. Og borgaryfirvöld
þyrftu ekki annað en festa upp
leiðbeiningar á plötu um reglur við
listsköpunina. Eftir sýningu Min
Tanaka á torginu þyrftu reglurnar
ekki að vera margorðar um klæðn-
að sýnenda.
Aldrei getur skapast samskonar
lífsgleöi á götum Reykjavíkur og í
fjölmennum borgum, þar sem veðr-
áttan leyfir mönnum að sitja nota-
lega utandyra, þótt sólin skíni ekki.
Af þessari ástæðu verður óþarft
fyrir þá, sem eiga önnur erindi í
miðbæinn en kynnast listinni, að
taka á sig krók til að komast hjá því
að lenda óvart á leiksýningu eða
tónleikum á torginu. Og menn
skyldu og hafa það í huga, að það
er ekki eiginleg list, sem þannig
þrífst utandyra á stööum, þar sem
margir eru á ferli í hinum ólíkleg-
ustu erindagjörðum, heldur staldra
menn við til að horfa á þá, sem
grípa til hinna furðulegustu athafna
til að vekja á sér athygli og safna
nokkrum krónum.
Uppákomur á Lækjartorgi eða
annars staðar í miðbænum er alls
ekki lausnarorðið, þegar menn
velta því fyrir sér, hvernig unnt er
að hvetja borgarbúa til að njóta
Reykjavíkur meö útivist. Ekki þarf
mikinn göngugarp í Reykjavík til að
koma auga á þaö, hve fáir eru
fótgangandi á ferli í borginni utan
við fáeinar götur í miðbænum á
verslunartíma. Á síðasta ári beitti
sjálf ríkisstjórnin sér fyrir því með
lækkun opinberra gjalda, sem
henni er mjög sárt um, að átak yrði
gert til að fá landsmenn til aö
leggja meiri rækt við hjólreiðar.
Ekki hef ég séö neina úttekt á
árangri þess starfs, en fyrir hjól-
reiðamenn er Reykjayík ekki sér-
staklega árennileg. Aðstæður fyrir
fótgangandi eru snöggtum betri. Til
dæmis er til mikillar fyrirmyndar
hvernig frá gangstígum hefur veriö
gengið við Miklubraut og Kringlu-
Uppákomur og
borgarlíf