Lesbók Morgunblaðsins - 28.06.1980, Blaðsíða 9

fjarfestingu og hvaö það í rauninni sé,
sem menn sækjast eftir aö búa í.
Enginn skyldi láta sér til hugar koma
aö þaö skipti ekki máli, hvernig
húsnæöi hann býr í. Þaö er staöreynd
að umhverfi mannsins hefur áhrif á
sálarlíf hans.
Fjármunamyndun í nýju hverfunum
nemur gífurlegri upphæö. Því skiptir
þaö verulegu máli fyrir efnahag lands-
ins hvernig til tekst. Húsbyggjendur
eru ekki einvöröungu aö byggja yfir
sjálfa sig og fjölskyldu sína, heldur
einnig þá, sem síðar kunna aö flytjast
inn í húsnæöiö og munu búa í því á
meðan húsið er byggilegt. Það verður
því aö líta lengra en til líöandi stundar.
Húsnæöi, sem uppfyllir ekki kröfur
tímans hlýtur litla náö fyrir augum
seinni kynslóöa. í þannig húsnæöi
flytjast engir, nema af nauð, og meö
því aö standa aö byggingu slíks
húsnæöis erum viö aö skapa vanda-
mál fyrir síöari tíma.
í mörgum eldri bæjarhverfum býr nú
mest megnis aldraö og miöaldra fólk.
Flest unga fólkiö, sem þar býr, dvelur í
leiguhúsnæöi eöa hjá ættmennum
sínum, sem eiga íbúðirnar. Margir
húseigendanna hafa ef til vill byggt
íbúöina sjálfir, eöa keypt hana nýja yfir
sig og fjölskyldu sína. Börnin eru nú
víða flutt að heiman og foreldrarnir
búa einir eftir í húsnæðinu, sem þá er
orðiö vel rúmt fyrir þá. Menn hljóta aö
gera sér Ijóst, hve þjóðhagslega
óhagkvæmt þaö er, þegar fólk býr í
alltof stóru húsnæöi, en sífellt þarf aö
byggja nýtt fyrir stórar fjölskyldur. í
eldri hverfunum standa barnaskólarnir
svo til tómir, en fyrir nokkrum árum
voru þeir þrísetnir. Svo fá börn á
skólaskyldualdri eru nú eftir í þessum
hverfum. Nokkrum þessara skóla hef-
ur veriö breytt í annars konar stofnan-
ir, sem rýmast misvel innan veggja
þeirra. Hér veröur aö grípa í taumana.
Stjórnvöld veröa aö beita sér fyrir
endurnýjun í eldri hverfunum, t.d. meö
því aö gera ungu fólki auövelt um vik
meö aö eignast þar húsnæöi og örva
flutning fámennra fjölskyldna úr mjög
stórum íbúðum. Stefna borgaryfir-
valda í Reykjavík er nú aö þétta
byggðina í ýmsum eldri hverfum borg-
arinnar, meö því aö reisa nokkuö
samfellda byggö á fáeinum opnum
svæöum. Þéttingu er örugglega víða
hægt aö koma viö í borginni, og þarf
sú uppbygging alls ekki aö vera
samfelld. Víöa eru opin svæöi, sem
ekki nýtast sem útivistarsvæöi fyrir
íbúa hverfisins. Á sumum þeirra hefur
augljóslega veriö ætlunin aö byggja
einhvern tíma, og í raun hagnaöist
hverfið á því aö fyllt yröi í þessi göp.
Vissulega þarf aö taka fullt tillit til
opinna útivistarsvæöa og skil þeirra og
hins byggöa umhverfis veröa aö vera
sem eðlilegust. Fleiri bæjarfélög
standa bráölega frammi fyrir svipuöum
vanda. Bæjarsjóöir geta sparað sér
ýmis konar útgjöld eigi eölileg endur-
nýjun sér staö í eldri hverfunum, t.d.
yröi betri nýting á flestum þjónustu-
stofnunum.
Verölag gamalla íbúöa er alltof hátt
miöaö viö nýtt húsnæöi. Augljóst er,
aö viöhald húsa eykst verulega, þegar
aldurinn færist yfir þau. Ending tré-
glugga í steinsteyptum húsum er t.d.
áætlaöur 30—40 ár, innréttingar
ganga úr sér og þurfa endurnýjunar
viö, lagnir eru víöa lélegar og þök fara
stundum aö gefa sig. Viöhald gamalla
húsa er oft geipi kostnaöarsamt, en
sjaldnast viröist tekiö tillit til slíkra
atriöa viö kaup og sölu þeirra.
Víöa í erlendum borgum hefur þaö
veriö vaxandi vandamál, aö elzti borg-
arkjarninn, miöborgin, veröur lífvana,
eftir aö verzlunum og skrifstofum er
Byggingar til sveita eru mjög áberandi í umhverfinu og því þarf aö gæta fyllstu varúöar,
þegar mannvirkjum er komiö fyrir í landslaginu. Á steinsteypuöld hefur þetta ekki alltaf
tekizt og hafa margir sveitabæir sett niöur meö tilkomu lágra steinhúsa með flötu þaki.
HÚ8ÍÖ á efri myndinni er reyndar á Stöövarfiröi (Ijósm. Guöjón Bjarnason) og fer þaó
allvel og er athyglisvert, hvernig litir hússins mynda tengingu viö liti landsins. Neöri
myndin: Hrepphólar í Hrunamannahreppi. Byggingarnar heyra til bárujárnsöldinni meö
háu risi, sem ævinlega viröist fara vel í landslaginu.
Steinsteypuævintýrin frá liönum áratugum standa vítt og breitt, en byggðin er ótrulega
gisin eins og vel kemur í Ijós, þegar hún er athuguð úr lofti. Víöa eru opin svæöi, sem
ekki nýtast sem útivistarsvæöi og er auövelt aö koma þéttingu við.
lokað. Lítið er þar um íbúöarhúsnæöi.
Þjónustufyrirtækin sækjast eftir því að
vera í hringiöu athafnalífsins, og þau
sprengja upp verölag á öllu húsnæöi.
Gömlum íbúöum hefur þar veriö breytt
í skrifstofur og verzlanir, svo aö
tiltölulega fáir eiga þangaö erindi,
þegar þjónustumiöstöðvarnar hafa
lokaö. Kvikmyndahús, veitingahús og
hótel draga aö vísu að sér nokkra
gesti, en hverfiö viröist enpu að síður
mannlaust og framandi. I Reykjavík
eru þessi einkenni þegar farin aö gera
vart viö sig, og aö sumu leyti greini-
legar en annars staðar, vegna þess
hve helgarfrí verzlana er hér langt.
Þessu vandamáli hefur samt lítið veriö
sinnt hér, en erlendis hefur því verið
töluveröur gaumur gefinn og ýmsar
leiöir reyndar til úrbóta. Einna ráöleg-
ast hefur veriö taiiö aö auka íbúöar-
húsnæði í miöborginni. Nú er algengt
aö reisa nýbyggingar þannig aö verzl-
unarhæð er viö götu, skrifstofuhæö
þar fyrir ofan og íbúðir á efstu
haBðunum. Bílhýsi eru gjarnan í kjall-
ára. Fyrir fáeinum árum var kynnt
skipulag á allstóru svæöi í hjarta
Reykjavíkur, sem byggt var á svipaðri
hugmynd, en til framkvæmda hefur
enn ekki komið.
Þaö er ekki óeölilegt að lóöaeigend-
ur séu tregir til aö ráöast út í
framkvæmdir, sem gefa þeim ekki
fjárhagslega sem mest í aöra hönd.
Þegar um eins mikilvægt mál er aö
ræöa og aö gæöa miðborg lífi, verða
afskipti borgaryfirvalda aö koma til.
Þaö verður aö gera lóðaeigendunum
fjárhagslega kleift aö ráöast í fram-
kvæmdir eins og hér aö framan er lýst
og jafnframt að gera fólki mögulegt aö
flytjast inn í miöborgina. Uppbygging
sem þessi hefur áhrif á alla borgar-
myndina; meö aukinni íbúðarbyggö
eykst lífiö í miöborginni til ánægju fyrir
alla sem í henni dvelja; miöborgin
verður ekki fráhrindandi staöur, eins
og sums staöar hefur átt sér staö.
Byggingamál bænda hafa nú um
árabil veriö í mjög nánum tengslum við
lánastofnun Búnaöarbanka íslands.
Lánastofnunin kannar lánshæfni fyrir-
hugaöra mannvirkja, sem bændur
ætla sér aö reisa. En lánastofnunin
rekur einnig teiknistofu, sem fariö
hefur inn á alhliða hönnunarvinnu.
Þykir bændum sjálfsagt þægilegt aö
skipta eingöngu viö lánastofnunina,
enda ætti þá aö vera nokkuð tryggt,
aö framkvæmdin verði lánshæf.
Teiknistofu lánastofunarinnar er ekki
ætlaö aö standa undir sjálfstæöum
rekstri, og er teikniþjónustan seld út á
vægu verði. Arkitektar á frjálsum
markaöi koma hér lítiö sem ekkert viö
sögu. Um þaö má ef til vill deiia, hvort
þjónusta stofnunar sem þessarar sé
betri eöa lakari en þjónusta, sem
sjálfstæöar arkitektastofur láta í té. En
stofnun, sem er æösti dómstóll í eigin
málum á alltaf á hættu aö senda frá
sér óvandaðri vinnu en sú, sem sæta
verður gæöaeftirliti frá hlutlausum
aöila. Æskilegast væri, aö lánastofnun
sem þessi sé aöeins stofnun, sem
kannar byggingarumsóknir á hlutlaus-
an hátt, en hafi ekki beinna hagsmuna
aö gæta vegna sjálfrar hönnunarinnar.
Byggingar til sveita eru mjög áber-
andi í umhverfinu. Því þarf aö gæta
fyllstu varúöar, þegar mannvirkjum er
komið fyrir í landslaginu og þegar
breytingar eru geröar á þeim. Víöa
hefur þessum málum augljóslega ekk-
ert veriö sinnt. Bændur veröa að gera
sér Ijóst, hve mikilvægt er að fyllstu
varkárni sé gætt, þegar hanna á
byggingar þeirra og þeim er valinn
staöur í landinu. Aö þessum málum
veröur aö huga miklu betur í fram-
tíöinni en gert hefur veriö til þessa.