Lesbók Morgunblaðsins - 28.06.1980, Blaðsíða 13

Larsen
sá við
launráðum
Tals
MARGEIR PÉTURSSON
Sá erlendur skákmeistari sem mestrar
hylli nýtur hér á landi er án efa daninn
Bent Larsen. Mörgum er áreiðanlega í
fersku minni einvígi hans og Friöriks
Ólafssonar um Noröurlandameistaratitil-
inn áriö 1955. Þeir tveir hafa síðan
marga hildi háö saman og skáru sig um
langt árabil úr hópi annarra skákmanna
á Noröurlöndum. Lengi vel haföi Friörik
betur, en eftir aö hann sneri sér aö
laganámi fór Larsen aö síga fram úr.
Síöast tefldi Larsen hér á landi 1978, en
þá vann Friörik hann í æsispennandi
skák viö mikinn fögnuö áhorfenda.
Þaö hefur jafnan einkennt Larsen sem
skákmann hversu misjafnlega honum
vegnar frá einu móti til annars. í fyrra
gekk honum ila framan af árinu, hann
varð t.d. ekki í hópi þeirra átta skák-'
manna sem berjast nú um réttinn til þess
aö fá aö skora á heimsmeistarann. í lok
ársins varö hann hins vegar langefstur á
geysisterku skákmóti í Buenos Aires í
Argentínu.
Nú um daginn virtist Larsen ætla aö
endurtaka þennan sigur sinn á skákmóti
í Bugojno í Júgóslavíu. Hann byrjaði þar
mjög vel og hafði hlotið fimm vinninga í
sex skákum. En þá fór þreyta aö segja til
sín og síðustu flmm skákum hans lauk
með jafntefli, þrátt fyrir þaö að hann
heföi, aö eigin sögn, haft unniö tafl í
skákum sínum viö júgóslavana Kurajica
og Ljubojevic í tveimur síöustu umferö-
unum. Þetta varö til þess aö heimsmeist-
aranum, Anatoly Karpov, tókst aö skjót-
ast fram úr og sigra, en Larsen varö aö
sætta sig viö annaö sætiö, sem er þó
mjög góöur árangur
Mörgum viröist Larsen standa illa
framan af í flestum skáka sinna og er ég
þar ekki undanskilinn. En síðan þegar
líöa tekur á miötaflið viröist oft svo sem
staöa hans springi hreinlega út og ekkl
er hægt annað en andvarpa af hrifningu
og hugsa sem svo, aö allt hafi þetta
líklega veriö með ráöum gert.
Skák dagsins er frá Bugojno-mótinu
og þaö er auövitað Bent sem hefur hvítt,
en gamall kunningi, Mikhail Tal, fyrrum
heimsmeistari, stýrir svarta liðinu.
Larsen, sem hefur mjög alhliöa byrj-
anaval, beitir í þetta sinn enska leiknum,
byrjun sem hann hefur lengi haft mikið
díæti á. Afbrigöi þaö, sem hann velur,
hefur lengi haft mikið jafnteflisorö á sér,
en heimsmeistarinn fyrrverandi velur
ekki algengustu leiðina, 5. — e6. Þegar
friösamir.skákmenn tefla, vlll framhaldið
oft veröa eitthvaö á þessa leið: 6. Rbc3
— Rge7, 7. 0-0 — 0-0, 8. d4 — cxd4, 9.
Rxd4 — d5, 10. cxd5 — Rxd4, 11. exd4
— Rxd5, 12. Rxd5 — exd5, og í þessari
stööu hefur mörgum fundist vera kominn
tími til samninga.
Auövitaö hefur baráttumaöur eins og
Larsen haft einhvern glaöning í huga,
svo sem 8. b3 eöa 8. Rf4, enda sagði
hann eftir skákina aö hann heföi oröið
fyrir miklum vonbrigöum meö fimmta
leik Tals og vegna hans heföi langur
undirbúningur fariö í súginn. En Larsen
viröist samt sem áöur vel heima í
byrjuninni og hann lék hratt á meöan Tal
eyddi miklum tíma. Sovézki stórmeistar-
inn var greinilega aö reyna aö komast
hjá því aö lenda í sporum portúgalska
alþjóðameistarans Durao, en á skákmóti
í Montreal lenti portúgalinn í nokkrum
erfiöleikum gegn Larsen eftir 10. — Rf6,
11. 0-0 — 0-0, 12. Rd5 — e6, 13. Rxf6+
— Bxf6+, 14. Bxf6 — Dxf6, 15. f4.
Tólfti leikur svarts miöar sérstaklega
aö því aö hindra hvít í aö fá upp svipaða
stööu og í skákinni Larsen-Durao, en
þaö heföi orðiö ofaná eftir 12. — 0-0, 13.
Rd5.
Larsen heföi getaö fengiö aöeins betri
stööu með því aö leika 14. d5, en Tal er
þekktur fyrir bellibrögö sín og eftir 14. —
Re5, 15. cxb5 — axb5, 16. dxe6 —
Bxe6, 17. Dxd6 — b4, er staöan tvísýn.
Danski víkingurinn valdi því aðra frum-
legri leið í 14. leik.
Tal er alltaf samur viö sig. í 18. leik
leggur hann gildruna 18. Bxf6 — Bxf6,
19. Dxd7 fyrir Larsen, en þá tapar hvítur
manni eftir 19. — Hfd8, 20. Rxc5 —
Dxc5, 21. Da4 — Hxd1, 22. Hxd1 —
Dc2.
En þessi djúpsprengjulögn kostaði Tal
mikinn tíma og eftir 20 leiki haföi hann
aöeins 17 mínútur eftir á klukkunni, fyrir
20 næstu ieiki. Næstu leikir hans eru því
all handahófskenndir og riddaraleikir
hans í 23. og 24. leik gefa hvítum færi á
því aö bæta stööu drottningar sinnar.
Eftir 27. — c4, viröist svartur standa vei,
en Larsen lumar á hótununum 28. Re4
og 29. Hb1 meö sókn. Þó má segja aö
hin alvariega veiking 28. — f5, hafi
byggst á ofsjónum.
Riddarinn á g7 var vandræöagripur,
en engu aö síður heföi svartur átt að
leika 30. — Db4! til aö koma í veg fyrir
31. Db2!
35. — Rd3l? var síöasta von Tals til
þess aö geta rétt úr kútnum, en eftir 35.
— Kf7, 36. Hb1 heföi 37. Rb5 verið
óþægileg hótun. Á stöðunni á
stöðumyndinni sjáum viö að hvítur heföi
getað unnið peö meö 36. Rxe6, en
staöan hefði verið óljós áfram eftir 36.
— Rb2. j staö þess fann Larsen hinn
ægisterka leik 36. Rc6! og nú rann upp
Ijós fyrir Tal. Eftir 36. — Rxc1, fellur
hvítur auðvitaö ekki í gildruna: 37. Rxa5+
— Hd1+, 38. Bf1 — Re2+, heldur leikur
hann einfaldlega 37. Dxc1! og veröur
manni yfir. Sér grefur gröf þótt grafi!
37. Hb1! geröi síðan snyrtilega út um
tafliö þar eö þá voru allir hvítu mennirnir
komnir í skotfæri viö svarta kónginn.
Skemmtileg viöureign tveggja skák-
jötna.
Hvítt: Bent Larsen-Svart: Mikhail Tal
Enski leikurinn
1. c4 — c5, 2. g3 — g6, 3. Bg2 — Bg7, 4. e3
— Rc6, 5. Re2 — d6, 6. Rbc3 — Bd7, 7. b3 —
a6, 8. Bb2 — b5, 9. d3 — Hb8, 10. Dd2 —
Da5,11. 0-0 — Rf6, 12. Had1 — e6, 13. d4 —
0-0,14. dxc5 — dxc5,15. cxb5 — axb5, 16.
a4 — bxa4, 17. Rxa4 — Rb4, 18. Be5 —
Hbdé, 19. Dd2 — Bxa4, 20. Hxd8 — Hxd8, 21.
bxa4 — Re8, 22. Bxg7 — Rxg7, 23. Rc3 —
Rd3, 24. Dc2 — Rb4, 25. De4 — Rd3,26. Dc4
— Re5, 27. Db3 — c4, 28. Dc2 — 15, 29. Hb1
— Hd3, 30. Hc1 — Re8, 31. Db2 — Rd6, 32.
Re2 — Hb3, 33. Dd4 — Hd3, 34. Da1 — Hd2,
35. Rd4 — Rd3,
—im—wm .i m
'' mm

wm.
m ■*“
mm.
'mm. mm. * 11
í
fV| f%. 'WÆ
mm’.. 'wæ
iBii
■ il
s álllf
i.Wm.. m
36. Rc6 — Dc7, 37. Hb1 — Hxf2, 38. Hb8+ —
Kf7, 39. Rd8+ — Ke8, 40. Bc6+ og svartur
gafst upp.
Sumir segja aö eftirfarandi saga eigi
upptök sín á Kleppi, aðrir heimfæra
hana til Hrafnistu, en líklega er þetta
þó flökkukind, upphaflega búin til í
skrifstofu erlends skemmtirits:
Ungur framagjarn hjúkrunarfræö-
ingur haföi valist til forstööu á ellideild-
inni. Á kvöldin settu þeir, sem gervi-
tennur notuöu, þessi þarfaþing sín í
vatnsglös viö höföalag sitt, og fyrsta
morgunverk hjúkrunarfólksins var aö
bursta þessar ágætu tennur og stinga
þeim svo á réttan staö. — En þaö var
einmitt hér sem fyrsta hagræðisfyr-
irskipun nýja hjúkrunarfræðingsins átti
heima. Hann lét safna öllum tönnum
deiidarinnar saman í vaskafat, hellti
yfir hreinsilegi og skolaöi síöan allt
meö heitu vatni. Meö þessu hélt hann
aö mætti spara mikinn tíma og erfiði.
En hann komst brátt aö því, þegar
hver vildi hafa sínar einkatennur án
tafar, aö ráöið var ekki nógu þaulhugs-
aö. Og sagan er ekki lengri.
Fyrir um þaö bil 30 árum efndi
tímarit í Reykjavík til vísnakeppni,
smávegis verðlaun skyldu veitt, vænt-
anlegur heiður var þó aöalatriöiö. En
til þess aö ekki yröi hægt aö segja um
ritstjórana, aö þeir væru hlutdrægir
eða veittu verölaunin höfundum, sem
annaö hvort eöa hvortveggja væru
kunningjar þeirra eöa þegar lands-
kunnir hagyrðingar, gripu þeir til þess
ráös að birta aðsendar vísur höfunda-
lausar, og ekki nóg meö þaö: Lesend-
ur áttu sjálfir aö greiöa atkvæöi um
hver skyldi hljóta verölaunin.
Blaðið birti svo hundruö mismun-
andi ágætra lausavísna. Hvernig fór
Dauöinn
var þar
sýndur mér
með verölaunaveitinguna eru víst flest-
ir eöa allir búnir að gleyma, nú eftir
svona mörg ár. En í umræddu blaði,
— nefni engin nöfn — eru vísurnar, og
þær minna átakanlega á gervitennurn-
ar, sem seint og illa rötuöu á réttan
kjaft, afsakiö oröalagiö. Hér koma
nokkrar þeirra, réttar höfundalausnir
sendast undirrituðum, sími 41046.
Heims af táli hrellda sál
hægt er lengi aö yngja,
þá um vetur vonamál
vorsins fuglar syngja.
2.
Þeim sem kanna fjall og fjörö
fósturlandsins góða,
skilst aö engin önnur jörö
á æöri tign aö bjóöa.
3.
Ei skal kvarta, yndi dvín,
ástir skarta fornar,
meyjan bjarta, myndin þín
mór um hjartaö ornar.
4.
Margt þó veröi aö sorta svert,
særöa lund má hugga,
til eru menn sem geta gert
geisla úr hverjum skugga.
5.
Margur særöur sorgarör
söknuö lífi tvinnar,
losnar ei viö fingraför
fyrstu ástar sinnar.
6.
Lífsins skuggar líöa frá
létt um morgunsárin,
framrétt kærleiksmundin má
mörgu þerra tárin.
7.
Vorsins tíö er björt og blíö,
blika víöa hagar,
blómin hlíða brosa fríð,
bjartir líöa dagar.
8.
Frelsisblærinn flugi nær,
fegurð slær um ögur.
Eyjan hlær sem yngismær,
alltaf kær og fögur.
9.
Ævilokin færöu fríö,
firrtur illu táli,
ef þú fylgir alla tíö
aöeins réttu máli.
10.
Morgunsól í sumarblæ
signir allar leiðir,
yfir fold og fríöan sæ
fagra geisla breiöir.
11.
Harpa og boginn, heyrn og sýn
hrærist, loginn nær til mín,
márinn floginn, mild og fín
mænir á voginn stúlkan þín.
Vel mætti trúa því aö fleiri en ein
þessara vísna væri eftir sama höfund.
Gaman væri aö fá línur um þessi efni.
Eg set hér svo aö lokum vísu úr annarri
átt. Ekki veit ég þó hvaðan hún er
komin, eflaust er hún mjög gömul, yfir
henni er undarlega heillandi þokki.
Þetta gæti veriö gáta. Kannski getur
einhver lesandi varpaö á hana Ijósi:
Datt ég ofan í djúpa lind,
dauðinn var þar sýndur mór,
lét mig sú hin Ijóta kind
liggja milli brjósta sér.
J.G.J. sími 41046
«883$3ð98s$888æss8ðsæea8ssae9?3æ