Lesbók Morgunblaðsins - 31.01.1981, Page 6

annarra embætta var ég ekki kjörinn
norður þar, nema hvað ég lenti í stjórn
Félags vangefinna, líklega vegna útlits-
ins.“
„Síðan yfirgefur þú Akureyri,
— með sárum söknuði eða
hvað?“
„Mér féll með hverjum degi betur við
Akureyri og Akureyringa. Þeir eru kurt-
eist og elskulegt fólk. En ég fór á
hausinn með búðina og það varö mér til
bjargar. Annars væri ég líklega að selja
bækur þar ennþá. Þótt svo hrapallega
færi, var ég duglegur bóksali og búðin
var sú stærsta utan Reykjavíkur. Hitt var
aftur á móti verra, aö hún bar ekki
stærðina, og ég var orðinn leiöur."
„Þú varst nýkominn suður
þegar okkar samstarf hófst og
ég birti í Vikunni grein eftir
þig, sem athygli vakti; ætli það
séu ekki 16 ár síðan.“
„Já, þaö var greinin um herleiöingu
Hannibals, bezta grein sem ennþá hefur
veriö skrifuö um þann merkisatburð.
Hannibal kom útí Bolungavík til þess aö
halda fund með verkalýösfélaginu og
var samferöa Sunnukórnum frá ísafirði.
Að söng loknum hélt báturinn með
ísfirðingana heim, en hátíðabragurinn
varð snöggsoðinn, enda hafði Hannibal
notað tímann og veriö að brugga
launráð á meðan söngurinn hljómaði. Á
eftir fóru menn og tóku hús á Hannibal
og það var meira stráksskapur en
pólitík. En Hannibal brást illa við
herleiöingunni, enda maöur skapvondur
í nauðungarflutningunum. Hann var svo
fluttur á báti til ísafjarðar og um þetta
má lesa í Einars sögu Guðfinnssonar.
En Hannibal er ódrepandi og hann
kom aö sjálfsögöu aftur — og það áttu
Bolvíkingar mínir aö sjá.“
„Bolvíkingar já. Mér skilst að í
Bolungavík hafi selzt eitt ein-
tak af Gríms sögu.“
„Jútakk. Morgunblaðiö hafði það eftir
bóksalanum á staðnum, að einn maður
hefði keypt bókina og líkaöi svo stórilla
lesturinn, að hann var að hugsa um aö
skila henni aftur. Enginn er víst spámað-
ur í sinu fööurlandi og ég sem hélt að ég
væri svo vinsæll í Bolungavík.
En auðvitað varð ég sárreiöur og
sendi engum manni jólakort í Bolunga-
vík, utan einum, sem ég vissi að hafði
aldrei lesiö neitt eftir mig — og mundi
aldrei gera þaö.“
„Ertu utangarðsmaður meðal
rithöfunda?
„Já eiginlega, — og vil vera það. Ég
hef aldrei verið félagssinnaður og það
veröur af illri nauösyn, ef ég geng í
einhver samtök vegna ritverka. Ég held
satt að segja, að þeir rithöfundar, sem
teljast sjálfstæðir, hafi æöi lítil kynni
hver af öörum. Svo er einnig á þaö aö
líta, að vegna minnar sérstæðu lífs-
reynslu og uppeldis, á ég ekki sálufélag
viö aðra íslenzka rithöfunda."
„Og hvaö nú, þegar þú ert
orðinn höfundur margra bóka;
hver er þá oröinn ofaná, Ljós-
víkingurinn, Þorgeir Hávars-
son eða Móri?“
„Þeir eru allir á ferli ennþá. Þorgeir
greyið er orðinn anzi dapur uppá
síðkastið; þaö gerir hitaveitan. Hann lifir
ekki af hitaveitu til lengdar. Ljósvíking-
urinn er í eöli sínu ódrepandi þrátt fyrir
aumingjaskapinn — þannig eru Ljósvík-
ingar.
Og Móri sést annaö veifið í Morgun-
blaðinu."
Gísli Sigurösson
ræður um þjóðfélagsmál staönaöar
hér á landi. Ráöamenn líkjast refi,
sem eyöir tímanum l aö elta skottiö á
sjálfum sér og bregst grimmdarlega
við, ef einhver truflar hann. Þaö er
dæmigert um ástandiö í landstjórn-
inni, aö helsti andstæöingur stóriðju
skuli vera sjálfur iðnaöarráðherrann.
Þennan vítahring veröur aö rjúfa.
Hvernig veröur þaö gert?
íslendingar eru almennt betur
menntaðir nú á tímum en nokkru
sinni fyrr í sögu þjóðarinnar. Þekking
þeirra á eigin högum og annarra er
meiri en áður. Upplýsingar um þjóö-
félagsskipan og efnalega afkomu eru
víötækari og auöveldari til úrvinnslu.
Fleiri málum er skipaö með lögum en
fyrr og jafnrétti á öllum
sviöum hefur veriö
lögfest. Heilbrigöis-
málum er betur
skipaö, tæknikunn-
átta er almennari
og heföbundnir
atvinnuvegir eru reknir
meö fullkomnasta
tækjabúnaöi.
Umræður um þjóöfélagsmál hér á
landi eru staðnaöar. Hjakkaö er í
sama farinu. Ráöamenn viröast helst
taka viö sér, þegar þeir telja nauð-
synlegt aö hækka skatta og -taka
erlend lán í því skyni að margfalda
útgjöld hins opinbera. Aliö er á því,
aö meö opinberu fjármagni megi
leysa allan vanda. Ríkishítina á að
gera aö eins konar sjálfhreyfivél
stjórnmálamannanna. Þeir nota
skattpeningana, lánin frá útlöndum
og innistæðulausu seðlana, sem þeir
láta prenta fyrir sig, til að raöa
fleirum á ríkisjötuna. Síöan verður
þaö kjarninn í kosningaáróörinum,
aö nauðsynlegt sé að viðhalda ríkis-
rekstrinum, því aö annars missi svo
og svo margir spón úr áski sínum.
Meirihlutinn kýs svo yfir sig meiri
ríkisafskipti í þeirri trú, aö hann sé
að bjarga eigin skinni.
Eitt nýlegt dæmi um ofdýrkunina á
ríkishítinni er aöförin að þeirri lífs-
skoðun, sem náð hefur að festa
rætur í íslensku þjóðfélagi og dafna,
að einstaklingurinn skuli eiga íbúð
sína. Hafin er krossferö gegn bygg-
ingarstarfsemi á vegum einkaaöila.
Ekki hefur veriö boðað til hennar
meö háværum lúðrablæstri, en ridd-
ararnir eru þó lagðir af stað. Helsta
vopn þeirra er ráöstöfun á opinber-
um sjóöum. Ákveöið er, aö úr
opinbera húsnæöislánakerfinu skuli
veitt meira fé til svonefndra félags-
legra bygginga, sem í raun þýöir, aö
einstaklingarnir verða að víkja. Ein
afleiöing þessa veröur sú, aö fjár-
magn lífeyrissjóöa mun fremur en
áður renna inn í opinbera lánakerfiö
og þar meö veröur enn dregiö úr
frumkvæöi einstaklinganna. í myrk-
viði lífeyrissjóðakerfisins ríkja nokkr-
ir smákóngar, sem viröast ekki neinir
sérstakir baráttumenn fyrir bættum
hag félagsmanna sinna. Aðeins for-
ráöamenn Lífeyrissjóös verslunar-
manna hafa hreyft hugmyndum, sem
miöa aö því aö draga úr misréttinu í
lífeyrismálum og bæta hag þeirra, er
sannarlega má kalla láglaunamenn.
Hinir þegja þunnu hljóði og þögnin
er mest hjá þeim, sem segjast
aðhyllast sósíalisma. Raunar þarf
það ekki aö koma neinum á óvart,
þvíað þeir telja fjármuni manna best
komna í ríkishítinni til ráðstöfunar
fyrir vilhalla ráöamenn.
Græðgi ríkisins og sveitarfélaga
blasir alls staðar við. I innheimtumál-
um er boginn spenntur til hins ítrasta
og alltaf séð til þess, aö ríkissjóöur
eöa sveitasjóðir fái fyrst þaö, sem
þeim ber. Einokun ríkisins hefur í för
meö sér aöra viöskiptahætti en
almennt tíökast, sem til dæmis lýsir
sér íþví, aö bæöi íáfengisverslunum
og fríhöfninni á Keflavíkurflugvelli er
ekki unnt aö borga meö ávísunum.
Viöskiptavinirnir eru fyrirfram stimpl-
aöir sem svindlarar. Hroki valds-
mannanna verður meiri eftir því sem
fleiri leita á náðir þeirra. Og það
veröa æ fleiri aö gera. í Morgunblaö-
inu birtist 14. janúar sl. ályktun frá
Múrarafélagi Reykjavíkur. Þar sagði
meðal annars: „Fundurinn óskar því
eftir, aö ekki verði dregiö úr bygg-
ingarframkvæmdum sem fyrirhugaö-
ar eru á vegum sveitarfélaga, heldur
verði hraöaö að koma af staö
verkefnum sem atvinnuaukandi eru. “
Þannig er þróunin á flestum svið-
um. Óskir til misviturra stjórnmála-
manna aukast. Þeir nota þær síöan
til aö rökstyðja aukna skattheimtu,
stærri erlend lán, meiri seðlaprentun
og arðrán sparifjáreigenda. Bjargráö
þeirra veröa sífellt fáránlegri. Nú
sýnast erlend lán til dæmis tekin til
að greiöa niöur gengi krónunnar
með millifærslum, svo aö atvinnu-
reksturinn stöðvist ekki.
Þegar þannig er komið, eru um-
íslerid-
ingar Ií
til sín taka í
flestum listgrein-
um og íþrótta-
menn ná langt á sínu sviöi. Fjölmiöl-
un er aösópsmeiri en áður og meö
nýrri tækni á því sviöi er auöveldara
að beina kröftum þjóöarinnar inn á
skynsamlegar brautir. Fleiri íslend-
ingar hafa notið menntunar erlendis
en áöur í þjóðarsögunni og kynni
almennings af öörum þjóöum hafa
margfaldast.
Það eru því fyrir hendi aörir
kraftar íþjóðlífinu en þeir, sem knýja
eilífðarvél stjórnmálamannanna.
Þessir kraftar fá ekki aö njóta sín, ef
ríkishítin og hagsmunir hennar eru
settir ofar öllu öðru. Skyldi ríkissjóö-
ur ekki komast af, ef aflétt yrði
okurgjöldum á hljóöfærum? Komiö
var á fót Leiklistarráði ríkisins. Á
fyrsta starfsári ráðsins 1980, runnu
til þess 2,5 milljónir króna af 10
milljónum til styrktar leiklistarstarf-
semi. Á fjárlögum ársins 1981 er
ráöiö búið aö fá sérstaka fjárveit-
ingu, sem nemur 3 milljónum króna.
Á sama tíma er neitað að styrkja
framtak einstaklinga á sviöi leiklistar
eins og t.d. Ferðaleikhúsið.
Stöönunin, sem lýsir sér í oftrúnni
á ríkishítina, nær til æ fleiri þátta
þjóðlífsins. Mörgum hrýs hugur við
því átaki, sem er nauösynlegt til aö
breytt verði um stefnu. Andvaraleys-
iö er versti óvinur einstaklingsins í
átökum hans viö afskiptasama
stjórnmálamenn. Menn ættu ekki að
gleyma því, að baráttan fyrir valdi
löggjafarþinga miðaði aö því að
takmarka möguleika einvalda til
skattpíningar. Vannst sigurinn í
henni til þess að ríkishítin kæmi í
staö einvaldskonungsins?
Björn Bjarnason
©