Lesbók Morgunblaðsins - 13.02.1982, Qupperneq 6

SifCrf'IOAJi
Ná ttúruspjöll viö Geysi
Forkastanlegt
fordæmi
Þórarinsson jaröfr*Aingu
Hnykkti ónotalega við!
segir formaóur Gevsisnefndar
gosvirkni Geysis og endurgerdur er
skurdurinn hvorki betri né verri en
hann var og ekkert óbætanlegt tjón
hefur verid unnið. Þetta verk Þóris
bónda í Haukadal er náttúruverndar-
mönnum afskaplega mikill þyrnir í
augum og ég get fallizt á, aö fordæm-
ið sé ekki gott. Einhver kvikmynda-
garpur gæti næst sett dynamít í Al-
mannagjá til aö kvikmynda, þegar
bergveggurinn hrynur.
Ég tel mig hafa fullan áhuga á nátt-
úruvernd, en mér finnst hreinlega
engu spillt, þótt borað heföi verið lá-
rétt gat inn í gosskálina í þeirri hæö,
sem botn skuröarins er nú. Á því hef-
ur margsinnis veriö ympraö, en veriö
talaö fyrir daufum eyrum. Nú gæti
hinsvegar fariö svo, aö hin æruverö-
uga nefnd léti leggja pípu í raufina,
en fyllti hana síðan með kísilhrúöri,
sem nóg er af í grenndinni, og yrðu
þá næsta lítil verksummerki þegar
fram líða stundir. Ef og þegar slíkt
gat dugar ekki lengur til aö stuöla aö
gosi, veröa menn aö sætta sig við, aö
Geysir sé burtsofnaöur um óákveðinn
tíma; flestir náttúruverndarmenn og
vísindamenn eru á einu máli um aö
bora alls ekki niöur í botn hversins.
Allt vekur þetta hinsvegar upp
grundvallarspurningu um náttúru-
vernd, — nefnilega þá, hvort þaö sé
ekki náttúruvernd einnig að stuðla að
því, aö náttúrufyrirbæri njóti sín og
haldi áfram aö lifa, þegar eitthvaö
gerist í sjálfri náttúrunni í kring, sem
hindrar þaö. Samkvæmt íslenzku
náttúruverndarlögunum ætti aö veita
Öxará aftur í sinn upprunalega farveg
og þá sæum viö ekki Öxarárfoss oftar
og ekki heldur Drekkingarhyl. For-
maður Geysisnefndar sagöi þó í sjón-
varpinu á dögunum, að okkur brygöi
líklega í brún, ef Öxarárfoss yröi horf-
inn einn daginn og þar er ég honum
alveg sammála.
Gísli Sigurösson.
eiga að
liggja
kyrr
Af íslenzkum náttúrufyrirbærum er
Geysir í Haukadal óefað langsamlega
frægastur. Svo rækilega hefur hann
komizt á blaö, að frægö hans íitir
ennþá meðal erlendra þjóða, enda
þótt alvöru Geysisgos hafi ekki sést,
þar til nú, frá því á fjóröa áratugnum.
Þá varö þaö Ijóst Trausta Einarssyni
jarðfræðingi, að hverinn var að kæfa
sjálfan sig, vegna þess aö kísill úr
vatninu hleðst í sífellu upp í kringum
hveraskálina. Þeir Trausti og Jón
yngri frá Laug brutu þá Kólumbusar-
eggiö — að vísu meö nokkuð frum-
stæöum hætti: afrennslisskurði, sem
lækkaöi yfirborö hversins. Geysir tók
þá aö gjósa á nýjan leik eftir aö hafa
legið í dvala, en ég man eftir því, ung-
ur drengur í næsta nágrenni, aö
Geysir var dyntóttur og lét hátignir og
fyrirmenn bíða langtímum eftir gosi.
En tíminn og kísillinn lögöust á eitt
um að hlaöa í þessa rauf og síöustu
áratugina hefur mátt segja, aö Geysir
væri búinn að kæfa sjálfan sig á nýjan
leik án þess aö nokkuö væri gert í
málinu. Geysir var nár. Eftir að hafa
séð Strokk skvetta úr sér taktföstum
og snortum skvettum, gátu lands-
menn og túristar labbað upp á hólinn
til að sjá líkið. Þetta þótti meö ein-
dæmum fallegt lík, svona líka slétt.
Ríkið hafði eignast Geysi meö gjöf
Siguröar Jónassonar 1935 og 1953 var
Geysisnefnd skipuð og hefur hún síö-
an átt að líta til með líkinu. í nefndinni
hafa verið gegnir menn, sumir úr
Kanselíinu og þeir hafa gætt þess aö
gera ekki neitt til aö raska ró hins
látna, en girt dulitla giröingu í kring.
Minnisvaröa hafði þó enn ekki veriö
komiö upp: Hér hvílir, o.s.frv...
Þá skeði þessi voöalegi hlutur.
Heimamenn laumuöust aö líkinu í
húmi síösumarnæturinnar og blésu
lífsanda í nasir þess. Gamalkunnir
dynkir heyröust, djúpt úr jörö og enn
á ný bar þessa makalausu gossúlu
við efstu eggjar Bjarnarfellsins.
Á umliðnum mánuðum hefur Geys-
ir margsinnis gosiö af sjálfsdáöum og
stórgos eru framkölluö meö sápu, líkt
og gert var hér áður fyrr. En fregnin
um að líkiö væri komiö á lappir, var
lengi aö berast í Kansellíiö. Fyrst í
janúarmánuði hrukku gæzlumennirn-
ir upp með andfælum og hrópuðu:
Náttúruspjöll, náttúruspjöll, heims-
hneyksli. Kansellíið kærði til sýslu-
manns og rannsóknarlögregla Stóra
bróöur var send á staðinn. Síðan er
glæpnum aö sjálfsögðu vísaö til sak-
sóknara; annaðhvort væri nú.
Allt var þetta fjaðrafok dálítið bros-
legt; rúmlega þrír mánuöir liönir frá
aðgerðinni og þar til kerfiö fór í gang.
Nú töluðu menn eins og sá sem
valdið hefur: Jú, viö höfum alltaf vitaö
þaö, að auðvelt væri að fá hverinn til
Lík
aö gjósa meö því aö dýpka raufina;
seiseijú, mikil ósköp — En þaö var
aldrei á dagskrá, ekki heldur aö bora
lárétt meö nútíma bortækni og heföi
ekkert „heimshneyksli“ oröiö af því.
Þótt Geysir gamli væri búinn aö
kæfa sig með kísilmyndun, þá áttu
menn bara aö bíöa eftir næsta
stóra Suðurlandsskjálfta og höföu þá
loforð frá Siguröi Þórarinssyni um, aö
Geysir sprytti á fætur af sjálfsdáðum.
En þesskonar loforö eru nú frekar
ódýr og gæti hvaða spekingur sem
væri haldið fram því gagnstæöa,
nefnilega því aö eftir næsta stór-
skjálfta á svæðinu veröi ekki volgra
eftir, þar sem Geysir var.
Vonandi dregst þessi tilvonandi
Suðurlandsskjálfti sem lengst, og fyrr
fæst víst ekki með neinni viasu skorið
úr um þaö, hver áhrif hans veröa á
frægasta goshver í heimi.
Skurðurinn frá 1935 var heldur
ruddaleg lausn til aö endurvekja
Jl éfófSfr vakfe
heimshney ksli“
I r BCftr Brtlr