Lesbók Morgunblaðsins - 19.06.1982, Blaðsíða 16

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
\aíJ& L ffisass £St3 nxz 2S m m
p o r T u R ú R A N £
iú F =j*5T Á A ■UÚfUt ú T 'A 1T ijtkí w'Jrw. L 1 1
or-lQ L \ £> u a fa L* H O r £> T >
1 * pf r««t- '0 L Sírud 7T H A £> IR. e T A R p S
Wut L 'o 77 T N ~B\ 7T A íahhJ SvMVf- uu. L ú AFKOM ChöuR p A
3oR£>- ÁNDl Æ T A R F JKUK£> IRNlR. A ZTTTr rcvcie WW R 'o L A N Á R
ftitk K R hs. £ L D R A MÁuoi T 1 N 1 «LJ. L N
7T ú M i 7 Q&H ALL T Ý R frerr AR. A Ð A L 5
ÖHMNÍ. •órn,,; 1 exvo tr.Cu- 1 R Á T A K A inm - Ttr T ú N T U pew- /NÍA 1
R E-iíifk- T JvíKAÍ Fo«m <5. 1 L D A R [•'lHAKIi ■ ■ WÁIAR H A K A N
JKAK 1 JPlíA V A H D A Aívrr TUW6L tös S Æ 5TÓ ft’lKI naR U S
H R 'A A R ÐVR. fTffT HArt 1 N N ú A N Ck u T ríúei* eiNS
R A L L *T- HA6l E AJ ót 1 íiark AÍÍ R A L L R
'O R A- -1 u N A JD u R AR L 1 R
" / , v' n !. \» ,* qy 5Am|£> SkDn FÁ- LÁT ■■F
=7^1 |c=o-o -9 ÍT 1 3 u R
L£- 8J- AN ATLALA V/etla
Pli KA, ILMAR
ri ÍCfKtí- N A - FM í5a:tt frmh- £ FN í 1 TU',. Hu
L£S A Áwitae
í KfR 7 vafa /0
v_l ÚU6SA MÉL Ktarm- IhJ Así
HEI©- ue- / UN L*i K- AMS- HLWT' 1 Ni N Ti-ÐiR NéC.«A
AÐ L C? >C- UM 'ortA ♦ BiT/íJM dmó'l
HAÍÁ Rrií>w INÍk 4cÐ END- 1 N 6, boCL- IN 1 2 El- W4
HötNl Æsir 1 ToWM Rue- UC.R- AR
Tíledi MAHU5- H AfN T'vfi’/ C/M S
p BolTaR Baða HUA- þmmoá «.'/«■« A t«/Vfl- /Air i i
I AR Dimm- MIDR' ÍlERA hhnni END l»L FUNWUR \J ö K*v 1 ÓHg- fjNiMOl JDpwsk l MÁlh UR
SrH- uoqp. njanms- NAFN bp'err í'rVfí -
ÍTtÍLK'A TEK
Fl Sk-- URJAJNJ tt£LTI* HAM&IR.
Enoinl. TÖNN
W/t.61- LÉd- A«. Lofi- KÁPA 1 Nn- HFLI
KliiJT HoR- At>UR.
OBISU
landvinninga. Svo viröist sem Mön hafi ver-
iö höfuösetriö frá þvi snemma á víkingaöld.
Smátt og smátt þróast Dýflinn í þá átt aö
veröa norrænt konungssetur á írlandi og er
tímar líöa fram eru sett á fót smákon-
ungsdæmi eöa jarlssetur á mörgum stöö-
um á umráðasvæðinu, eins og í Waterford,
í Limerick og í Cork.
Ekki þarf aö efast um aö kynni Ólafs
Tryggvasonar af keltneskum kristindómi
höföu úrslitaáhrif á ævistarf hans. Hann
kvæntist Gyöu í einni af víkingaferöum sin-
um í vesturvegi. Án efa var hún keltnesk-
kristin en af norrænni ætt þar eö hún var
systir Ólafs kvarans, konungs í Dýflinni.
Ólafur kvaran var kominn af noröimbrisk-
um-dýflinnskum konungsættum sem
kynslóö af kynslóö höföu haft völd í lönd-
unum kringum írlandshaf. Ólafur kvaran
tók þegar skírn 943, féll seinna frá kristinni
trú, snerist aftur til kristindóms og lagöi aö
síöustu niöur konungstign, til þess að enda
ævi sína sem munkur á lona, viö hjarta
írskrar kristni.
lona, eyjan helga, þar sem ekki aöeins
öll sköpun var borin upp af bræðralagi og
kristnum kærleika og allt sem lífsanda dró
dafnaöi og greri: Þar gat og forn menning
runniö saman viö kristindóminn í vexti
nýrrar vitundar. Þaöan barst líka öflugur
hvati sem boöaði líöandi náttúru lækningu,
og með þessu var manninum gefin ný vídd
i sköpunarverkinu: Sem systir og bróöir
allrar sköpunar Guös og samverkamaöur
16
hans meö því aö efla Ijósiö og vaxtarmátt
ails þess sem þjáist.
Sól og jörö eru kjarnaatriöi í keltneska
krossinum. Viö samruna þeirra varö öll
skapandi vinna aö einskonar guösþjón-
ustu. Út frá þessu sjónarmiöi þróaöist sér-
lega næmur skilningur fyrir náttúrunni, dýr-
um, frumatriöum lífsins — eins og kemur í
Ijós í írskum skáldskap. Mikið af honum er
hiröiskveöskapur, þar sem dögg, heiöum
himni og lifandi lindum er sungiö lof í tær-
um tónum. Þaö er skáldskapur sem boöar
lækningu klofnum huga sem geisar fram í
tákni vængjaðs orms — dreka — eftir aö
norræn gullöld er gengin hjá og hugurinn
klofinn viö opinberun heiðinnar aldar.
í Danmörku og Þýzkalandi átti kirkjan
erfitt meö aö taka kristna trú Ólafs
Tryggvasonar góöa og gilda. Hann fékk
auknefniö „krákubeinn" af því aö menn
sögöu aö hann hlustaði á fugla og tæki
mark á þeim. Veitti fuglum athygli. Þaö er
sem einskonar bergmál frá helgisögum
sem sagöar voru í írlandi um heilagan Kól-
umkilla, þar sem dulræn írsk náttúrukennd
hlýtur endurlausn viö Ijós kristninnar á
lona: Óteljandi eru þær sagnir sem bera
vott um hvernig kristindómur hans nær
ekki aðeins til endurlausnar alls sköpunar-
verksins, heldur hvernig myndast dularfullt
samband allrar skepnu, milli manna, dýra,
og þá ekki sízt fuglanna sem flytja boö-
skap.
Aö baki óvirðulegrar umsagnar Adams
frá Brimum um opiö skyn Ólafs Tryggva-
sonar á sköpunarverkinu, og þá einkum
hvaö fugla varöar, felst gremja yfir því aö
norskur kristindómur beinist meira til vest-
urs, til ensk-írska heimsins, heldur en til
Þýzkalands og Rómar til aö byrja meö. En
í óvirðulega nafninu „krákubeinn" hefur
hann um leiö, ef tíl vill án þess aö gera sér
grein fyrir því, bent á sérstakan hvata frá
keltneskum kristindómi á norskt kristni-
boösstarf. Kynlegt innskot í sögu Ólafs
Tryggvasonar gægist fram, eins og úr Ijós-
þoku, frá þessu hálfgleymda andlega
landslagi: Þaö er þegar hann stígur á land
á Syllingum (Scilly Islands) og hittir þar
skyggna írska einsetumunkinn sem á
furðulegan hátt hefur fengiö fyrirboöa um
Ólaf áöur en hann kemur, og segir honum
fyrir um kristiö konungsstarf hans á
ókomnum tíma.
Ólafur er skírður af þessum manni, segir
sagan. Bæði Snorri Sturluson og Oddur
munkur halda sig viö þetta, þrátt fyrir þaö
aö Anglo-Saxon Chronicle, sem er traust-
ari heimild, segi frá skírn „Anlafs“ á pásk-
um 995. Og hafi hann þegið skírn af erki-
biskupinum í Winchester, og aö Aöalráður
konungur hafi verið guöfaöir hans. Hin
bjarta helgifrásögn um Ólaf og einsetu-
manninn í Syllingum vill gefa okkur til
kynna dulræna vígslu sem varö til þess aö
gefa skammri konungstíö hans rúm í sögu
okkar sem „hinn fyrsti Ólafur“, þar sem Ijós
kristninnar hefur tekiö sér bústaö í hæstu
mannshugsjón meöal víkinga. Hann var
ekki sá sem koma skyldi, en enginn var
betur til þess fallinn en hann aö vísa fram
til nýs tíma.
Viö sjáum hanh hverfa hægt í djúp þess
hafs sem Ólafur hinn stígur upp úr, þegar
hann, sem vökva skal norrænu akrana meö
vaxtarmætti píslarvættis síns, stígur fótum
á eyjuna sælu, Selju.
— O —
Greitt má gumnum letta
guðs riddari skridum
rauskr þiggr alls sem æskir
Olafr af gram sólar.
í viölaginu í „Geisla" heldur Einar Skúla-
son okkur þannig fyrir sjónum myndinni af
kónginum helga sem „guös riddara", krist-
inni hetjuhugsjón miðalda í Evrópu.
Tólfta öldin er krossferöatímabiliö í Nor-
egi. Fyrsta norska krossferðin er sú sem
hleypt er af staö af Arnmædlingaættinni
(Arnarungunum):
Frá gamla höföingja- og ættarsetrinu á
Sunnmæri héldu fimm langskip áriö 1101
til þjónustu viö Guö aö frelsa Landiö helga
úr greipum vantrúaöra og koma þar á fót
kristnu konungsríki. Hsilög rlddara-þjón-
usta fór eldi um alla kristna Evrópu, og ekki
hvaö sízt grípur sá eldur um sig í hugum
norrænna manna, þar sem lifandi víkinga-
hugsjón finnur ennþá í riddaranum kristna
fyrirmynd til aö líkja eftir. En ekki aðeins í
kristnum löndum kviknar heilagur eldur. (
Kazar-ríkinu logar einnig krossfaraeldurinn
um hér um bil sama leyti og messfönsk
hreyfing, þar sem markmiöið er aö vinna
Palestínu af vantrúuöum múhameðstrúar-
mönnum — og hugsanlega kristnum
mönnum — meö vopnavaldi.
Þaö er engu líkara en öll öldin só fulltrúi
þeirrar eldskírslu, sem á sérstakan hátt átti
aö auövelda leiöina frá víking til kristni á
Noröurlöndum en varö líka, eins og sýndi
sig, til þess aö taka á móti kristnu kon-
ungsdæmi meö klerkaveldi í Guðsríkinu í
Noregi. Ólafur, píslarvotturinn helgi, varö
riddari Guös og Rex Perpetuus Norvegiae.
Sjálfur var hann lénshöföingi Guös, og síö-
ari konungar uröu aö líta á konungstign
sína sem riddaraþjónustu undir stjórn eilífs
lénsherra. En skríniö helga meö leifum
konungsins helga var það sem kirkjan
varöveitti og varö til þess að tengja kirkju
og ríki órjúfanlegum böndum. í kristnu
riddaramyndinni umbreyttist smátt og
smátt gamla norska ætta- og höfðingja-
samfélagiö í þaö sem aö minnsta kosti
minnir á evrópska Guösríkiskerfiö.
Niðurlag í næsta blaði.
Útgerandi: ll.f. Árvakur, Iteykjavík
Franikvjjtj.: Haraldur Sveinsson
Ritstjórar: Matthías Johannessen
Styrmir Gunnarsson
Ritstj.fltr.: Gísli Sigurösson
Augiýí;;""; Baldvin Jónsson
Kitstjórn: AAalstræti ó. “™.' 10,00