Lesbók Morgunblaðsins - 28.08.1982, Blaðsíða 13

gera tæmandi úttekt á þýsku rétt-
arkerfi, heldur skýra aöeins nánar
frá því sem áhugavert bar fyrir
augu og eyru á 4. þingi MAS sem
haldið var helgina 23.-25. apríl sl.
Auk útskýringanna á túlkun laga-
bókstafsins voru teknir fyrir einir
átta þættir sem á einn eða annan
hátt koma farartækjum við. Allt
frá kynningu á nýjum búnaði til
að koma óökufærum bílum burtu,
uppí sérfræðilega efnisfræðslu,
sem meðal annars gaf skýringu á
breytingum eiginleika járns
(stáls) við að bogna eða réttast.
Það segir til um hvernig styrkleiki
„boddístáls" og burðarbita getur
breyst við réttingu.
Stýrisbúnaður bíla og hlutverk
einstakra hluta í stýrisgangi var
ýtarlega tekið fyrir af Dr.
Manfred Vötter, yfirverkfræðingi
þeirrar deildar ZF sem sér um
þróun stýrisbúnaðar. En ZF-verk-
smiðjurnar (Zahnradfabrik Fried-
richshafen) framleiða ekki aðeins
stýrisbúnað fyrir stóran hluta
evrópska bilamarkaðarins, heldur
einnig gírkassa og sjálfskiptingar
í fjölda bíla og flestar þær vinnu-
vélar sem framleiddar eru í Evr-
ópu. Merkið er mörgum íslenskum
bifvélavirkjum að góðu kunnugt.
Dr. Vötter gaf mönnum einnig
innsýn í fyrirkomulag hins ná-
kvæma skráningarkerfis þeirra
hjá ZF, þar sem hver einasti hlut-
ur í stýrisganginum sem þarf sér-
stakrar meðferðar við, hvort sem
það er efnis- eða vinnugæðaat-
hugun, hersluátak, bolta eða still-
ingaratriði; allt er þetta skráð af
viðkomandi aðila á þar til gerð
skýrslueyðublöð. Þetta er gert til
að ábyrgjast gæði framleiðslunn-
ar, og einnig ef til kæmi, til þess
að geta firrt fyrirtækið ásökunum
um að handvömm af þeirra hálfu
hafi leitt til bilunar í stýrisgangi
og slys hlotist af. Þessar skýrslur
geymir fyrirtækið í 10 ár frá
framleiðsludegi.
Aðferð til að finna
þyngdarpunkt ökutækis
Prófessor Ungerer hélt fyrir-
lestur um aðgerðir sem hann hef-
ur þróað til þess að reikna út og
finna þyngdarpunkt ökutækja á
marktækan hátt, með því að styðj-
ast við nákvæmar teikningar af
viðkomandi tæki. Vitneskjan um
staðsetningu þyngdarpunktsins
hefur mikla þýðingu til þess að
geta sagt fyrir um aksturseigin-
leika nýrra bíltegunda meðan þær
eru enn á teikniborðinu, eða stöð-
ugleika torfærubíla. Einnig getur
þessi vitneskja reynst mikilvæg til
að kanna orsakir fyrir ákveðnum
árekstri eða slysi, og jafnvel til
þess að setja slíkt aftur á svið.
Norbert Seitz, sérfræðingur í
öllu því sem að hjólbörðum lýtur,
einnig prófessor við FHM, vék sér-
staklega að hjólbörðum fyrir mót-
orhjól. Hann benti á hve mikla
þýðingu gott ástand og góð með-
ferð barðanna hefur fyrir öku-
menn mótorhjóla, því líf þeirra
getur hæglega verið undir því
komið að þar beri ekkert útaf, eins
berskjaldaðir og þeir eru á hjólun-
um. Það skýrir einnig hve dýrir
barðarnir eru í framleiðslu, því til
þeirra verður að vanda eins og
hægt er; enn meira heldur en til
bílabarða. Prof. Seitz talaði einnig
um mikilvægi þess að hlífa börð-
unum fyrir höggum eins og þeim
sem geta komið við að fara upp á
gangstéttarbrún, þar sem barðinn
getur skemmst við það; rifnað inn-
anfrá án þess að sjáist. Hann
skýrði ennfremur frá því, að
gormar í ventlum sumra tegunda
af slöngum fyrir mótorhjól eru
það linir, að þrátt fyrir að loft-
þrýstingurinn hjálpi til, nægir það
ekki til þess að halda á móti mið-
flóttakrafti ventilpílunnar þegar
hjólið er komið á mikla ferð. Sá
möguleiki er því fyrir hendi að
ventillinn opnist af sjálfu sér við
óheppilegustu aðstæður. Því er
vissara að hafa alltaf loftþéttar
hettur á ventlum hraðskreiðra
mótorhjóla.
„Sonner“-rétt-
ingarkerfið
Þeir þættir sem að öðru ólöstuð-
um vöktu hvað mesta athygli
manna, voru réttingar og viðgerð-
ir á tjónabílum. Ætla má að á
þeim sviðum sé alimikilla breyt-
inga og framfara að vænta á
næstu árum. Um 25 ára skeið hef-
ur Josef Sonner unnið að smíði
ýmissa verkfæra á sviði rétt-
ingartækninnar og orðinn vel
kunnur meðai þýskra fagmanna
fyrir nýstárlegar hugmyndir sín-
ar. Hann var mættur á MAS-
þingið í eigin persónu með nýjustu
útfærsluna á „Sonner“-réttingar-
kerfinu. Þetta kerfi byggist á
notkun sterkra stálskapalóna sem
fest eru við réttingarbekkina.
Notagildi þeirra felst bæði í því að
mæla út skekkju í viðkomandi
tjónabíl, og eins að hafa til hlið-
sjónar við réttinguna sjálfa. Þar
sem breytilegar gerðir af skapa-
lónum eru í flestum tilfellum
nauðsynlegar fyrir hverja bílteg-
und, og skapalónin þar að auki
nokkuð dýr, hefur Sonner einnig
komið á fót þjónustu sem leigir
þau út. Minni verkstæði og verk-
stæði með lítið af bílaréttingum
notfæra sér óspart þessa þjónustu.
Þetta réttingarkerfi Sonners er
bæði sterkara og nákvæmara en
þau mælipunktakerfi sem hingað
til hafa þekkst, og þar að auki
mun fljótlegra að vinna eftir því.
Opel-bílaframleiðendurnir hafa
heldur ekki látið sitt eftir liggja á
sviði réttingatækninnar. Þjón-
ustudeild þeirra hefur á undan-
förnum árum verið að leita fyrir
sér með nýjar aðferðir í því sam-
bandi. Það varð til þess að þeir
duttu niður á hugmynd, sem fljótt
á litið virðist fáránleg. En þegar
betur er að gáð, kemur í ljós að
hún er hreint ekki svo fjarstæðu-
kennd og getur meira að segja
haft í för með sér 30% vinnutíma-
sparnað við réttingar. Hugmynd
þessi, sem reyndar er sáraeinföld
eins og títt er um góðar hugmynd-
ir, byggist á því að líma í stað þess
að sjóða.
Myndaröðin sýnir í grófum dráttum hvernig farið er að við að líma í stað
þess að sjóða, en aðferðin er komin frá flugvélaiðnaðinum.
Meöal þess, sem tekiö var fyrir í vinnuhópnum
um bíla og mótorhjól í Munchen, er ný aðferö til
aö finna þyngdarpunkt ökutækis, en einnig stýr-
isútbúnaöur bíla og hlutverk einstakra hluta í
stýrisgangi
Að líma í stað
þess að sjóða
Wolfgang A. Claus, sem hefur
haft umsjón með tilraunum sem
hafa verið gerðar í þessu sam-
bandi, kynnti þinggestum aðferð-
ina. Hann skýrði möguleika og
kosti þessarar aðferðar umfram
venjulegu aðferðina, sem gengur
út frá því að sjóða nýja hluti inní
yfirbygginguna eftir að skemmdu
hlutarnir hafa verið sagaðir
burtu. Hugmyndin að líma er upp-
haflega komin úr fluginu, eins og
svo margar aðrar sem bílaiðn;
aðurinn hefur fengið að láni. í
flugvélasmíðinni er farið að not-
ast við límingar í stórauknum
mæli í stað þess að hnoða eða
sjóða. Þar kom þessi aðferð fyrst
og fremst til af nauðsyn þess að
létta vélarnar. Sem dæmi má
nefna að rekstrargrundvöllur
fyrir Boeing 747 risaþotum hefði
naumast orðið að veruleika ann-
ars, því með þessu móti náðist að
smíða hana 10 tonnum léttari en
ella.
Efnafræðingunum hjá Opel
tókst að þróa límblöndu á epoxy-
grunni, sem gefur styrkleika suðu
ekkert eftir, miðað við að hlutarn-
ir sem skipt er um, skari þá gömlu
um 20 mm á samskeytunum. Kost-
ir þessarar aðferðar eru reyndar
nokkuð háðir tegund tjónsins.
Hentugustu tilfellin eru réttingar
'eftir aftanákeyrslu. Þar sparast á
þennan hátt mikil undirbúnings-
vinna sem framkvæmda verður
vegna eldhættu eða hættu á
skemmdum af völdum hita, áður
en hin eiginlega viðgerð getur far-
ið fram. I þessu sambandi má
nefna fjarlægingu bensíntanks,
sæta og innanklæðningar. Eftir
umfangsmiklar styrkleika-, þol-
og tæringarprófanir hefur það
sýnt sig að límingin gefur suðu
ekkert eftir. Við árekstur gefa
jafnvel aðrir hlutar yfirbygg-
ingarinnar frekar eftir en límdu
samskeytin. Kostur við líminguna
er einnig sá að engin hætta er á
tæringu á samskeytunum, eins og
tilfellið getur verið af völdum
suðu. Ennfremur gætu verkstæði
sem eingöngu fengjust við svona
viðgerðir komist af með minni
verkfæra- og tækjabúnað en ella.
Þegar tekið er með í dæmið að
uppundir 50% árekstra (skv. þýsk-
um tölum) hafa í för með sér
skemmdir á afturhluta bíls, þá er
víst að hér er um athyglisverða
aðferð að ræða.
Að afloknu þinginu var ekki
annað að heyra á mönnum en þeir
væru ánægðir með fyrirkomulagið
og hvernig hefði til tekist með 4.
þing MAS. Ekki leikur vafi á því,
að þeir sem stóðu að stofnun þessa
áhugahóps hafa hrundið áhuga-
verðu málefni af stað. Og þegar
litið er á hve mikill áhugi manna
er fyrir áframhaldandi starfsemi í
þessari mynd, er ekki ástæða til
annars en að ætla að MAS verði í
framtíðinni sterkur og leiðandi
þáttur í upplýsingamiðlun milli
bílasérfræðinga í Þýskalandi. En
einhvern veginn kemur samt ís-
lenskum sveitamanni spánskt
fyrir sjónir, að í sjálfu Þýskalandi,
því landi sem fyrst og fremst má
þakka — eða kenna um — tilurð
bílsins og tæknilegar framfarir á
því sviði, skuli hópar sem þessi
ekki fyrir löngu hafa komið fram
á sjónarsviðið — að sérfræðingar í
þessum málum skuli hafa verið að
paufast svona lengi hver í sínu
horni.
Skyldu japanskir bílaverkfræð-
ingar hafa gert meira af því að
stinga saman nefjum á undan-
förnum árum?
13