Lesbók Morgunblaðsins - 04.09.1982, Síða 10

Efri myndin er tekin af
Línuveginum, þar sem
hann nær næst Haga-
vatni, sem hér er að
baki undir jökulsporð-
inum. Þótt það sjáist
ekki á myndinni, er all-
ur þessi sandur á hreyf-
ingu; þéttur renningur
fast við jörðu. Neðri
mynd: Yfir Haukadalsl
heiði hefur ekki runnið
hraun, en sandrenning-
ur smeygir sér á milli
grágrýtissteinanna.
áfram unz komið er að vaði á
Asbrandsá, sem svo heitir neð-
an við Sandvatn, en Tungufljót
þegar kemur niður undir byggð.
Vatnsmagnið er nokkuð mis-
munandi. í fyrrahaust, þegar
þessi ferð var farin, hafði verið
óvenjumikið í ánni allt sumarið;
nánast jökulhlaup, og eimdi eft-
ir af því enn. Enda þótt Wagon-
eer-jeppanum væri beint á betra
vað, þar sem áin rennur í tveim-
ur kvíslum, vatnaði engu að síð-
ur yfir vélarhlífina í dýpsta áln-
um.
Þaðan er skammt að fara
niður að Gullfossi eftir vegin-
um, sem liggur inn yfir Sandá,
og þaðan allar götur norður yfir
Kjöl. Á þessu svæði hefur orðið
umtalsverð breyting til bóta síð-
ustu þrjá áratugina. Þarna, inn-
an við Hóla, sem var efsti bær í
Biskupstungum og nú hefur ver-
ið lagður undir afrétt, var land
ákaflega blásið og víða örfoka.
Nú eru þar fífusund og víða
grösugt. Og það eru mikil við-
brigði að koma til byggða af
þeim slóðum, sem við blasa af
Línuveginum. Vel mætti hugsa
sér að fara öfugt að; Aka Línu-
veginn austan frá og koma niður
á ÞingvöII, ellegar áfram Uxa-
hryggi eða Kaldadal til Borg-
arfjarðar. Ég held að það skipti
ekki öllu máli; sjálfsagt er hvort
sem er að fara út öðru hvoru og
líta í kringum sig, en ekki bara
Að neðan: í Mosaskarði. Hér skiptir um tón,
allt er gróðri vafið og berjaland gott. í bak-
er Sandvatn og framafréttur Tungna-
i handan við það.
margt löngu, að hafa þurft að
krjúpa á fjóra fætur og halda
fast, til að fjúka ekki á Skersl-
um sem svo heita og eru suð-
austur af Jarlhettum.
Engin leið er til að linni áfok-
inu frá Hagavatni og Sandvatni,
sem er nokkru austar, fyrr en
lagt verður í það mannvirki að
halda stöðugu vatnsborði og sjá
til þess með stíflum, að flæmi
með jökulleir komi ekki upp,
þegar vatnsmagnið undan jökl-
inum minnkar. Kannski mætti
biðja um eitt stykki þjóðargjöf
til þess arna. Þessi eina, sem
þegar er búið að splæsa á okkur,
kemur í ljós, þegar komið er að
hliðinu á girðingunni, nokkru
vestan við Hagavatn.
Fjallgarðurinn sunnan við
Hlöðufell er einkennilega lág-
reistur að sjá frá Línuveginum
og helgast af því, að land er mun
hærra norðan við þessi fjöll:
Kálfstind, Högnhöfða, Rauða-
fell, Skriðutinda og Skriðu.
Þessi fjöll eru tignarleg að sjá
víðast hvar af Suðurlandsund-
irlendinu; nefnd einu nafni Út-
fjöli og marka sjóndeildarhring
til útnorðurs. Austur af þeim í
beinni röð er gígaröðin Eldborg-
ir á mikilli dyngju og hafa
hraunflóð runnið þaðan; heitir
Lambahraun það sem næst er
Eldborgum og nær langt suður
á bóginn.
Þar sem vegurinn sveigir til
suðurs á norðaustanverðu
Lambahrauni, er það hrikalega
bert ásýndum og líkt og sorfið á
köflum af stöðugum sand-
blæstri. Ég man heldur ekki til
þess að smalað væri að ráði á
þeim hraunbreiðum, sem halla
til norðurs frá Eldborgum.
Þetta land er allt í mikill hæð og
má geta þess, að Jökulkrókur-
inn, sem verður fram af Klakki,
er í rúmlega 800 metra hæð, eða
jafn hár yfir sjó og Kjalvegur.
Brekknafjöllin, kennd við
Buðlungabrekkur, standa í
beinni röð vestan við Farið, þar
sem það fellur úr Hagavatni, og
eru í beinu framhaldi af Jarl-
hettum. Þau heita Mosaskarðs-
fjall, Fagradalsfjall og Einifell
austan við Farið. Þar er gnótt
um fjalldrapa, einivið og berja-
lyng og mikið berjaland, þegar
vel árar. Línuvegurinn liggur í
gegnum Mosaskarð og gerbreyt-
ist gróðurinn í eirini svipan,
þegar komið er norðan af
hrauninu og niður í brekkurnar.
Þaðan er gott útsýni yfir ger-
valla Haukadalsheiði, Sand-
vatnið og framafrétt Tungna-
manna, allt til Bláfells. Allt
þetta flæmi er örfoka, en sums
staðar er land byrjað að gróa
upp á nýjan leik, en einstaka
torfur, svo sem Bolhaus austur
af Sandvatni, gefa hugmynd um
feiknarþykkan jarðveg, sem all-
ur hefur blásið út í hafsauga.
Það er erfitt núna að ímynda
sér, að 2—3 metra þykkur jarð-
vegur hafi einhvern tíma hulið
allt það grjót, sem hvergi sér út
yfir. Þá hafa jöklar naumast
verið til, en loftslag á íslandi
verið svipað því sem nú er í
Skotlandi — en vísindamenn
telja, að svo hafi verið fyrir 1—2
þúsund árum og hafi það skeið
náð fram á þjóðveldisöld.
Hraunið, sem rann úr Eld-
borgum, hefur dreifzt yfir
óhemju flæmi og nær allt niður
til núverandi byggðar í Bisk-
upstungum. En það rann ekki
austur yfir Haukadalsheiði, þótt
hún sé miklu nær eldstöðinni.
Þar er grágrýtissvæði, sem er
feikilega blásið og man margur
fulltíða Sunnlendingur eftir
moldar- og sandmekkinum, sem
stóð af Haukadalsheiðinni í
norðanátt svo himinninn varð
mórauður, þegar litið var til sól-
ar. Mikið átak hefur verið gert í
þá veru að stöðva uppblástur
þar; skjólborð reist, dreift
áburði og fræi. Örfoka flæmi
eru víða sem blómagarður yfir
að líta, en víða er Haukadals-
heiði sem eyðimörk og þennan
dag náði sandrenningur yfir
hana alla og dró á köflum
sandskafla í brautina. Á heið-
inni verða vegamót; hægt er
eins og áður er sagt að halda
beint niður að Haukadal, ellegar
út um bílgluggann; standa aug-
liti til auglitis við auðnina,
skoða fjöllin og jöklana, en einn-
ig og ekki síður það harðgerða
líf sem sums staðar skartar hin-
um fegurstu litum við fætur
manns, þegar vel er að gáð.
Gísli Sigurðsson
10