Lesbók Morgunblaðsins - 26.03.1983, Qupperneq 7

Konungs-
morðinginn
DAMIENS
sem drap þó alls ekki kónginn — en almenningi í
París þótti hins vegar góð skemmtun að horfa á
aftöku hans, sem framkvæmd var með langvinnum
og hryllilegum pyntingum
tók saman Sveimhugi, lítt fallinn til konungdóms, og
vissi það best sjálfur.
„Konungsmorðinginn Damiens“ er hann
ávallt nefndur, maðurinn sem særði Lúðvík
XV Frakkakonung með hnífstungu, og galt
fyrir með lífi sínu á þann hátt að enn er í
minnum haft. Eitt svæsnasta dæmi sadisma
í franskri sögu, reyndar frá þeim tíma er de
Sade markgreifi var á seytjánda ári, og tæp-
ast tekinn að gera garðinn frægan...
,Þetta veröur erfiður dagur“, var allt sem sakborningur-
Samtímateikning af aftökunni „Ce sera une dure journée'
inn sagði, er hann frétti dóm sinn.
Robert-Francois Damiens
1715—1757. Afbrotamaðurinn sem
varð píslarvottur.
Aftaka Damiens varð hin síð-
asta er sakborningur var
„écartelé“, þ.e. aflimaður. Með
byltingunni kom ný „tækni“,
einfaldari, fljótlegri — og
mannúðlegri. Athöfnin hélt þó
alltaf almenningshyllinni.
Myndin sýnir aftöku Lúðvíks
XVI. árið 1793.
nauðsynjaútgjöldum ríkisins
voru að sliga fjármál þess. Sú
saga gekk með þegnum Lúðvíks
að eitt sinn hefði konung
dreymt fjóra ketti; einn magran,
annan feitan, hinn þriðja ein-
eygðan og hinn fjórða blindan.
Horgemsinn var franska þjóðin,
sá striðaldi hinir ýmsu banka-
og fjármálaspekúlantar, sá ein-
eygði var stjórn Hans hátignar,
en hinn blindi þá konungur
sjálfur!
Tilræðið
Það kom þannig tæpast nein-
um verulega á óvart þótt ein-
hver yrði til að sækjast eftir lífi
einvaldsins, enda kom þar, áður-
nefndan janúardag kl. 18 að
kvöldi, er Lúðvík XV hugðist
stíga upp í skrautvagn sinn og
halda til kvöldverðar í Trianon-
höllinni, að maður nokkur
þrengdi sér í milli tveggja líf-
varða og lagði til konungs með
pennahnífi. Kom lagið í brjóst
konungi og lagaði þegar mikið
blóð úr sárinu. Lúðvík hrópaði
til manna sinna að ná tilræð-
ismanninum lifandi, og reikaði
síðan upp tröppur Versalahall-
ar, áleiðis til herbergja sinna,
einn og óstuddur.
Hátignin var þess fullviss að
sín hinsta stund væri komin og
lét óðar kalla til sín líflækni
sinn og hirðprest, meðtók hið
heilaga sakramenti, bað drottn-
ingu sína fyrirgefningar á mis-
gjörðum sínum gegn henni, (en
þær voru þá þegar ærnar, og
áttu síðar eftir að vaxa veldis-
bundið) og beið við svo búið
dauða síns. Erkibiskupinn í Par-
ís fyrirskipaði fjörutíu stunda
almenna bænagjörð og öllum
leikhúsum borgarinnar var lok-
að þegar í stað, ef vera mætti að
konungur braggaðist við þessar
ráðstafanir.
Og svo fór reyndar. Við lækn-
isskoðunina kom í ljós að sárið
risti fremur grunnt, og þó svo að
lengi vel væri óttast að hnífs-
blaðið hefði verið eitrað, fór
Hans Hátign brátt að hjarna
við. Misstu þegnar hans þá jafn-
skjótt allan áhuga á persónu
hans, en beindu athygli sinni
þess í stað að tilræðismannin-
um, sem þá þegar hlaut viður-
nefnið „le Régicide", „kon-
ungsmorðinginn", þó svo að hon-
um hefði ekki lánast ætlunar-
verk sitt.
Andlit úr fjöldanum
En hver var hann þá? Svarið
lá brátt ljóst fyrir: Robert-
Francois Damiens, 42 ára gam-
all ofstækismaður, hálfsturlað-
ur, þjófóttur og ópíumhneigður.
Um feril hans fram að tilræðinu
er fremur lítið vitað, nema hvað
hann var upprunninn í Tieulloy,
nærri borginni Arras í Norður-
Frakklandi, og af örsnauðu
bændafólki kominn. Treglega
gekk að fá fram ástæður hans
fyrir verknaðinum, og er margt
óljóst í máli hans enn í dag. Eft-
ir framburði hans í ströngum
réttarhöldum að dæma, virðist
þó sem hann hafi ekki ætlað sér
að myrða konung, heldur aðeins
veita honum áverka, rétt til að
„minna hann á skyldur sínar",
og þá trúlega við hina frönsku
alþýðu. Ljóst er, að Damiens
hefur orðið fyrir djúpum áhrif-
um af hinu þjóðfélagslega um-
róti samtíðar sinnar, einkum
valdastreitu konungs og þings,
og sjálfur lýsti hann því yfir, að
aldrei hefði komið til þessara
atburða, hefði hann ekki hlýtt
oftsinnis á umræður í Parísar-
parlamentinu. Urðu þessi um-
mæli sakborningsihs tilefni
mikilla vangaveltna um sam-
særi gegn konungsvaldinu, jafn-
vel með þátttöku hins Jansen-
ista-sinnaða þings, og væri
Damiens aðeins handbendi æðri
og varhugaverðari þjóðfélags-
afla. Voru Jesúítar ekki seinir á
sér að benda á störf Damiens í
þjónustu áhrifamanna úr hópi
Jansenista, en mótaðilarnir
svöruðu óðar fyrir sig með að
grafa upp tímabil á ferli Dami-
ens er hann hafði verið í vist hjá
jesúítareglu nokkurri. Gengu
þannig klögumálin á víxl, með
æsingum, upphrópunum og til-
finningahita að frönskum sið.
Langtrúlegast er þó, að Dami-
ens hafi verið einn á báti, og víst
er, að aldrei játaði hann annað,
þrátt fyrir strangar yfirheyrsl-
ur og jafnvel pyntingar.
Svo sem fyrr var rakið, voru
Frakkakonungar á 18. öld ákafir
talsmenn trúareiningar í ríki
sínu, og studdu því þann flokk-
Frh. á bls. 16.
7