Lesbók Morgunblaðsins - 16.04.1983, Blaðsíða 8

Michael Graves er meðal þeirra arkitekta, sem aðhyllast svokallað-
an post-modernisma, þar sem lögð er áherzla á að eitthvað sé gert
fyrir augað einvörðungu. Af því, sem Graves hefur teiknað, hefur ráð-
húsið í Portland vakið mesta athygli og um leið verið feikilega mikið
umrœtt sem tímamótahús í arkitektúr og er langt í frá, að allir séu
þar á eitt sáttir
Bæjarskrifstofurnar í Port-
iand í Öregonfylki eru nú komn-
ar í hús, sem vakið hefur athygli
og fengið umfjöllun í blöðum og
tímaritum; einkum þeim er láta
sig byggingarlist nokkru varða.
Hér er sumsé eitt af þeim hús-
um þessa stundina, sem þykir
varða veginn og gefa vísbend-
ingu um, hvað framundan kann
að vera. Þó er síður en svo, að
menn séu sammála um, að hér
sé tímamótahús og til eru þeir
— einkum úr hópi arkitekta —
sem halda því fram að fyrir-
myndin.sé fremur sótt aftur í
tímann og alls enginn frumleiki
á ferðinni. Bæjarstjórnin í
Portland hefur verið harla
ánægð með þá athygli, sem nýja
húsið fær og þar á bæ segja
menn gjarnan: Bæjarskrifstof-
urnar verða okkar Eiffelturn;
fólk mun koma hingað gagngert
til að sjá.húsið hans Graves.
Graves heitir höfundurinn,
rétt er það, — Michael Graves
fullu nafni, nafnkunnur arkitekt
nú orðið og einn þeirra, sem
þykja hafa skipað sér undir
merki hins svonefnda post-
módernisma í byggingarlist. í
þeim flokki eru þeir einkum,
sem voru orðnir leiðir á að láta
meiri háttar byggingar líta út
annaðhvort eins og sprengju-
held virki ellegar frystikistur.
Hér í Lesbók hefur verið fjallað
um muninn á módernisma og
post-módernisma, síðast í sam-
tali við Högnu Sigurðardóttur
arkitekt í París í ársbyrjun.
Þeir sem vilja brjótast út úr
ríkjandi hefð, Michael Graves
þar á meðal, hafa gjarnan notað
„myndmál" úr byggingarlist lið-
inna alda, súlur og boga úr
klassíkinni til dæmis — og það
hefur strangtrúarmönnum þótt
slæm endurskoðunarstefna.
Bæjarskrifstofubygging
Michaels Graves í Portland er
alls ekki því marki brennd.
Hvorki sjást þar súlur né bogar,
ellegar annað það er beint ligg-
ur við að tengja klassíkinni.
í aðalatriðum er húsið ein-
faldleikinn sjálfur og einn af
keppinautum Graves hitti í raun
naglann á höfuðið, þegar hann
sagði: „Þetta er bara kassi með
skrauti." Módernisminn hefur
hinsvegar áratugum saman gef-
ið okkur kassa án skrauts og
þeir virðast mynda jafn ömur-
legt umhverfi, hvar sem þeir eru
Teikning Michael Graves, sem varö fyrir vaiinu, þegar efnt var til sam-
keppni meðal arkitekta um hús fyrir borgarskrifstofur í Portland. Eins og sjá
má, hefur húsinu lítillega verið breytt frá upphaflegu teikningunni.
byggðir. Módernisminn er fyrst
og fremst vélræn stefna í bygg-
ingarlist og því er sleppt að gera
eitthvað sérstaklega fyrir aug-
_ að, svo sem átti sér alltaf stað í
byggingarlist fyrri alda.
Michael Graves virðist fara
bil beggja. I aðalatriðum er
þetta umrædda hús svo einfalt
og „fúnksjónalt", að gamli
Grophius og þeir Bauhausmenn
hefðu ugglaust kinkað kolli til
samþykkis. En Graves lét ekki
þar við sitja og það er nú einu
sinni þessvegna, að húsið sker
sig úr og þykir sæta tíðindum.
Hann brýtur nefnilega upp fá-
breytni risastórra veggja —
húsið er 16 hæðir — með stórum
flötum, klæddum flísum í mis-
munandi jarðlitum og stendur
það fallega á móti ljósum veggj-
um að öðru leyti, þar sem klætt
er með steinsteypueiningum.
Allt er þetta í góðu samræmi við
þekkt fyrirbæri úr nútíma bygg-
ingarlist — nema ein hrein-
ræktuð skreyting; einskonar
skrautborði, sem Graves lætur
ná þvert yfir húsið. Þessi upp-
hleypti borði í bláum lit, eins og
neðsta hæðin og sú efsta, er eitt
af því sem arkitektinn gerir
beinlínis fyrir augað og er vita-
skuld alger hliðstæða við ótal
margt úr byggingarsögu fyrri
tíma. Hinar gömlu borgir Evr-
ópu hafa m.a. þótt fagrar vegna
þess að þar úir og grúir af slíku
„myndmáli", sem sjálfsagt þótti
að nota á forhliðar húsa.
Michael Graves er 48 ára um
þessar mundir; hann er frá Indi-
anapolis og þar lagði hann stund
á arkitektúr við Princeton-
háskólann og hefur síðan verið
að rækta sinn garð í 18 ár —
lengi vel án nokkurrar frægðar.
En síðasta áratuginn hefur sól
frægðarinnar tekið að rísa og
ljóma svo um munar. New York
Times Magazine telur að af
bandarískum arkitektum, sé
Philip Johnson einn viðlíka
þekktur, en munurinn er sá að
Johnson er 76 ára og var kominn
yel á veg, þegar Graves fæddist.
í því sambandi er vert að minn-
ast þess, að þeir teljast skoðana-
bræður; aðhyllast báðir post-
módernisma í arkitektúr.
Portlandshúsið, sem fyrr er
nefnt, er langsamlega þekktasta
verk Michael Graves til þessa;
þar rís hann á fætur í eigin
veldi ef svo mætti segja og
frægð hans er fyrst og síðast
reist á umræðunni, sem orðið
hefur um þetta hús. Nú er hann
maður dagsins; geipileg eftir-
spurn er eftir vinnu hans og
meðal þeirra sem tekizt hefur að
Meðal þess, sem Graves gerir „bara fyrir augað“, er þessi blái borði, sem
nær yfir vegg klæddan kcramikflísum.
semja við meistarann — og
bíða, eru Whitney Museum
vegna nýrrar viðbótar við safnið
og standa mun við Madison
Avenue. Einnig Humana Inc.,
fyrirtæki í heilsugæzlu, þá er 26
hæða skýjakljúfur á teikniborði
Graves, sem rísa mun í Louis-
ville í Kentucky og margar aðr-
ar byggingar mætti telja upp,
flestar þeirra tengdar skólum
og söfnum.
Velgengni og frægð Graves
hafa haft í för með sér skiptar
skoðanir. Annarsvegar aðdáun,
en hinsvegar taumlausa gagn-
rýni og jafnvel vinslit. Framan
af starfaði Graves með hópi
arkitekta, sem aðhylltust og
praktisera enn hugmyndir le
Corbusiers. Námsdvöl í Róm
leiddi Graves hinsvegar inná
aðrar brautir; honum fór að
finnast módernisminn kaldur og
ópersónulegur og hann vildi
nota liti á annan hátt en tíðkað-
ist.
Margir kunnir arkitektar
tóku þátt í samkeppni um Port-
landsbygginguna og það þótti
sumum hlægilegt, þegar lausn
Graves var valin — ekki hvað
sízt fyrir þá sök, að sá gamli
stórmeistari Philip Johnson
lýsti hrifningu sinni. Ekki hefur
harðri gagnrýni heldur linnt við
það að húsið kæmist upp. Von
Eckardt, sem skrifar um arki-
tektúr í Time Magazine, kallaði
það „popp-súrrealisma“ og taldi
Portlandshúsið
og Michael Graves
8