Lesbók Morgunblaðsins - 16.04.1983, Blaðsíða 3

Langir eru dagarnir
Smásaga eftir
Guðmund Halldórs-
son frá Bergsstöðum
Langir eru dagarnir, hugs-
aði gamli maðurinn þegar
hann vaknaði um morguninn
með verk fyrir hjarta. Já, það
mátti nú segja. Venjulega
rumskaði hann þegar hjónin
fóru ofan að fá sér eitthvert
snarl áður en þau ræstu bílinn
til að aka í vinnuna. Þá settist
hann framan á, tíndi á sig
spjarirnar og rölti stund um
húsið áður en hann fékk sér
kaffisopann. Þetta var lækn-
ing sem hann hafði fundið upp
sjálfur og gefið honum furðu-
góða raun. Meðul úr lyfjabúð-
inni komu ekki inn fyrir hans
varir. Það var annars ein-
kennilegur fjandiþessi verkur,
hugsaði gamli maðurinn með-
an hann saup kaffið með
kringlubita bleyttum niður í.
Hann átti sér oftast sömu
orsök. Ef hann velti sér á aðra
hvora hliðina af bakinu í
svefninum, þá komu óþægind-
in, hraður og veikur hjart-
sláttur með stingverk. Stund-
um hrökk hann upp á nóttum
í svitabaði og varð að fara
ofan til að rölta þessi óþæg-
indi af sér.
Gamli maðurinn fékk sér
aftur kaffi í bollann. Kringl-
urnar snerti hann ekki. Þær
voru eina brauðið sem farið
var með í þessu húsi. Kleinur
og jólakaka sáust aldrei. Ein-
lægt þetta hagldabrauð, þurrt
og hart. Hvers annars var
heldur von þegar húsmóðirin
kom aðeins heim til að sofa og
éta. Hitt skildi hann ekki fyrir
hverju manneskjurnar voru að
þræla, barnlaus og bjuggu í
leigufrírri íbúð, einbýlishús
var það nú reyndar, sem þau
fengju til eignar eftir hans
dag. Sólin skein glatt inn um
gluggann á eldhúsinu. Hún
skein á óuppþvegið leirtauið í
vaskinum og rykug borð og
skápa. Honum varð hugsað til
konunnar sinnar sálugu og
hennar blessuðu handa. Þá
glóði birtan ekki á óhreinum
munum þessa húss. Konan
þekkti sinn verkahring og
gerði sér fáar ferðir útfyrir
hann. Þó höfðu þau ætíð nóg
fyrir sig að leggja. Það var
eins og allt sem hann aflaði
margfaldaðist og batnaði fyrir
einhvern töframátt í höndum
hennar. Hann skildi ekki
þennan eiginleika nú, og enn
síður meðan þau fengu að vera
saman, vissi þó að alúð varð
að fylgja hverju verki. Hann
hugleiddi þetta þeim mun
oftar nú, einkum þegar hann
kom ofan á morgnana og sá
skorpnandi matarleifar tvist
og bast um borð og bekki og
annan umgang eftir því. Það
var raun að horfa upp á.
Konan hafði andast úr inn-
anmeini árið sem hann varð
75 ára. Þá hvarf einnig sálin
úr húsinu. Sama ár sagði
fyrirtækið honum upp vinnu.
Hann skildi það og þótti ekki
vonum fyrr. Síðan var eins og
húsið hefði verið sett í sóttkvi.
Enginn átti við hann erindi.
Ekki frekar en hann væri
löngu dauður eða týndur hlut-
ur. Hann vissi tæpast hvort
jafnaldrar hans og vinir voru
lífs eða liðnir fyrr en hann
heyrði látið þeirra eða jarðar-
farartilkynningu í útvarpinu,
ellegar hann las um þá minn-
ingargrein í einhverju blað-
snifsi, sem borist hafði sem
umbúðapappír þangað heim.
Hjónin lögðu ekki út fé fyrir
flokksmálgögnum og fussuðu
ef þau voru borin þangað heim
fyrir kosningar. Sjálfur taldi
hann ekki ástæðu til þess
heldur. Hvað hafði utangarðs-
maður eins og hann að gera
með dagblöð, bráðum dauður.
Mynd: Lárus Karl Ingason
Hann var löngu búinn að af-
sala sér öllum réttindum til
lífsins nema fá að deyja sem
fyrst. Þar taldi hann rétt sinn
ótvíræðan, hvað sem guð og
menn sögðu. Og á þeirri kröfu
ætlaði hann að reyna standa
án þess þó að flýta viljandi
fyrir þeim endalokum. Hvað
áttu gagnslausir menn að gera
með líf. Ekki neitt. Menn sem
gátu ekki nærst á því sem þeir
öfluðu voru bara til byrða og
leiðinda sjálfum sér og öðrum.
Þegar svo var komið vildi um-
hverfið hvorki heyra þá né sjá
eins og dæmin sönnuðu. Auð-
vitað var honum ljóst, að
hjónin vildu að hann tórði sem
lengst á meðan ellistyrkur og
greiðsla úr lífeyrissjóði gengu
að mestu í þeirra sjóð.
Gamli maðurinn lauk úr
bollanum og rölti inn í her-
bergi sitt. Þar stóð kommóðan
konunnar sálugu með fjöl-
skyldumyndunum, buffet-
skápurinn gamli með bókun-
um, skrifborðið og dívaninn,
að ógleymdum innbyggðum
fataskáp. Hvergi ryk eða kusk.
Gamli maðurinn annaðist um-
hirðu þessa herbergis sjálfur.
Hann gaufaði stund við að
þurrka rykið af þessum mun-
um. Brúkaði til þess lérefts-
tusku, sem hahn bleytti í
handlauginni á baðinu. Nostr-
aði og fann að tíminn leið
hraðar en annars á meðan.
Naut þess síðan á eftir að
virða þessa gömlu og fátæk-
legu muni fyrir sér hreina og
fágaða og bera útlit þeirra
saman við rykug húsgögnin í
stofunni, þar sem tengdadótt-
ir hans lét sér sæma að hlífa
kuski og skít. Síðan lagði hann
afþurrkunarklútinn á mið-
stöðvarofninn og settist á dív-
aninn. Þá er nú þessu lokið í
dag, hugsaði hann, og tómleik-
inn settist að hið innra. Hvað
átti þá að taka til bragðs? Líta
í bók eða sitja bara og stara.
Horfa á þessa sömu hluti í
herberginu og rifja upp minn-
ingar sem við þá voru tengdar.
Kauptúnið blasti líka við út
um gluggann: hús, bílar og
gangandi fólk. Lengra í burtu
bærðist sjórinn rótt við
ströndina. Fjallstindar á verði
spegluðust í fleti hans. Þeir
teygðu sig upp í himininn og
áttu við hann eintal. Það var
víst ekki fyrir gamla menn að
gera sér í hugarlund hvað
þeim fór á milli. Kannski voru
þeir að ræða um öldunga eins
og hann, sem biðu flugs til
annars heims og styttu sér töf
með því að horfa á aðra njóta
lífsins. Glamur frá garðsláttu-
vél barst nú til hans inn um
opinn gluggann og hann reis á
fætur. Þetta var kona í næsta
húsi að slá lóðina. Hún spar-
aði hvorki tíma né erfiði að
halda blettinum í rækt og
góðri hirðingu. Sunnanímóti
skörtuðu lífmiklir trjárunnar
og litrík blómabeð. Flesta
daga ef ekki rigndi mátti sjá
konuna úti með slöngu að
vökva þennan gróður og fara
höndum um hann. Gamli mað-
urinn stóð margan daginn við
þennan glugga meðan konan
sinnti bletti sínum. Þá varð
honum alltaf litið á sína eigin
lóð á sinu. Sonur hans gaf sér
ekki tíma til að slá hana eða
Frh. á bls. 12.