Lesbók Morgunblaðsins - 03.09.1983, Blaðsíða 13

Björn Jónsson
Ertu með
í dœminu?
Þegar lífið deilir út
lífshlaupi þínu,
ertu þá það sem deilt er í
eða deilt er með?
Eða ertu brotið
sem verður eftir
þegar dæmið gengur ekki upp ?
Eða við frádrátt
á útbýttum hnossum þess,
ertu það sem dregið er frá,
eða afgangurinn ?
Eða ertu litlu tölurnar,
krotaðar á hálfauða staði
á blaðinu,
það sem geymt er?
Vorkoma
Vorið kemur
upp á óvart
askvaðandi inn í líf vort
hressilega óhreint
og blautt
eins og krakki
sem ryðst inn í húsið
æpandi
aurugur upp fyrir haus
hrópsæll
yfir að hafa fundið
drullupoll
og lagst í hann.
Þá var ekki
• • •
Þá var ekki kalt
þótt frysi blóð í æðum
Þá var ekki dimmt
þótt draugamyrkur væri
Þá var ekki langt
að labba í djúpum snjónum
ómerktar traðir á aðra bæjarleið.
Þá var engin þreyta
þótt örmagna værum
Þá var ekki seint
þótt kominn væri morgunn
Þá var ekki kvartað
þótt hrollur væri í holdi
Þá var ekki kveinkað
yfir köldum kroppi í örmum.
Allt vék fyrir því
sem eftir okkur beið.
Höfundurinn er læknir í Swan River í Kanada og hefur áður skrifað
greinar í Lesbók.
Kerfi í stað
|)A»|) einstaklings-
i abyrgðar
Árin á milli heimsstyrjaldanna voru
mögur. Og síðari áratuginn geisaði hér
samfelld kreppa sem lauk ekki fyrr en
stríðsgróðinn tók að hressa upp á efna-
hagslífið. Berklarnir lögðu á annað hundr-
að manns ígröfina ár hvert, flest ungt fólk.
Margur hafði stopula vinnu. Skattpeningur
sá, sem kom í ríkiskassann, var þvínaumur.
Eigi að síður var svo margt framkvæmt á
þessum árum að undrum sætir þegar horft
er til baka. Vegir voru lagðir um landið.
Malarvegir að sönnu. En þeir báru með
prýði þá tiltölulega fáu bíla sem eftir þeim
óku. Ár voru brúaðar. Margar brúnna eru
notaðar enn — fullmjóar að vísu — en
gegna þó enn sínu hlutverki með prýði.
Þjóðleikhús reis af grunni. Og sundhöll í
Reykjavík. Og háskólinn fékk hús, svo vel
við vöxt, töldu sumir, að það kynni að nægja
stofnuninni í tvö hundruð ár!
Stúdentar voru að vísu ekki útskrifaðir í
hverju smáþorpi. Og hjón, sem vildu skilja,
höfðu ekki sálfræðing og félagsfræðing á
hverju strái til að segja sér hvernig þau
ættu að fara að!
En skólahús og sjúkrahús voru reist víðs-
vegar um landið þar sem engin voru áður.
Markið var sett svo hátt að sérhver ungl-
ingur, sem vildi læra, skyldi eiga þess kost.
Hins vegar mun þá engum hafa hugkvæmst
að skóli ætti að vera geymsla og pakkhús
handa hálffullorðnu fólki sem nennti
hvorki að læra né vinna. Samgöngur við
útlönd voru greiðar — með skipum auðvit-
að. Berklaveikina tókst smám saman að
sigra. Stjórnarfarið var ekki allt ísómanum
fremur en fyrri daginn. En einhvern veginn
bjargaðist þetta samt.
Nú er annað uppi á teningnum. Kaup hef-
ur hækkað að krónutölu. En ríkið heimtar
meira og meira. Skattar eru ekki aðeins sjö
sinnum sjö, heldur sjötíu sinnum sjötíu,
eins og segir íþjóðsögunni. Samt sem áður
fæst svo lítið fyrir allan þennan skattpen-
ing að furðu gegnir. Með sama fé í höndum
hefði kreppukynslóðin leikið sér að því að
steypa veg hringinn um landið. En slíku er
ekki að heilsa. Nú er bæði háski og heilsu-
tjón að aka þjóðvegina, ef undan eru skildir
smáspottar út frá höfuðborginni. Þrátt
fyrir ótvírætt gildi flugsamgangna hafa ís-
lendingar ekki lagt á eiginn kostnað einn
einasta flugvöll sem standi undir nafni.
Sjálf æðsta stjórn landsins, ríkisstjórn og
ráðuneyti, á naumast þak yfir höfuðið en
kúldrast í leiguhúsnæði hér og þar. Enginn
minnist lengur á ráðhús í Reykjavík sem
íbúa höfuðstaðarins dreymdi um fyrir eina
tíð. Fiskstofnar hafa eyðst fyrir handvömm
og stjórnleysi. Gróðurlendi blæs upp, lang-
mest fyrir eiginn trassaskap — þó hentast
þyki að kenna útlendingum um!
Smíði einnar brúar getur kostað margra
ára þrætu á Alþingi. Skólahús eru reist al-
gerlega út í loftið, enda veit nú enginn leng-
ur hvaða tilgangi skólar skulu þjóna. Kirkj-
ur eru hér álíka lengi í byggingu og í Evr-
ópu á miðöldum. En þær voru líka hundrað
sinnum stærri, og samt byggðar af handafl-
inu einu saman. Þó Kröfluvirkjun og allt
sem henni tengist sé mikil sorgarsaga er
hún síður en svo eina óhappið frá undan-
gengnum áratug. Hún var aðeins eitt dæmi
afmörgum um fljótfærni og stjórnunarlega
heimsku. Alvarlegri var t.d. málsmeðferðin
í sambandi við Krísuvíkurskólann. Slík
meðferð á opinberu fé ætti hvorki að flokk-
ast með fjármálum né skólamálum, heldur
með almennum sakamálum. En þar ber
enginn persónulega ábyrgð fremur en
venjulega. Menn fela sig og mistök sín á bak
við kerfið.
Sannleikurinn er sá að mikið af því fé,
sem ár og síð fossar í ríkishítina, eyðist
jafnóðum og kemur hvergi að gagni. Al-
þingi er orðið dýrara en sjálf þjóðkirkjan.
Ráð og nefndir skipta jafnan hundruðum
og taka sitt. Niðurgreiðslur og millifærslur
og hvað það nú heitir allt saman gleypa
stórfé.
En ríkið er sannarlega ekki eitt um að
tína seðlana upp úr veski hins vinnandi
manns. Stéttasamtök ýmiss konar hirða
líka sitt. Forysta þeirra telur sig til heldri
stéttar og lifir samkvæmt því. Ogþað er
kannski tímanna tákn að þeir, sem fjálgleg-
ast tala og skrifa um »verkalýðsmál« þessi
árin, eru menn sem aldrei dýfa hendi í kalt
vatn.
Erlendur Jónsson
13