Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1983, Blaðsíða 7

á sönnum Kjarvalsstöðum. „Ég hef hér
einn vasahníf," sagði Kjarval, „og það
verður þá að nægja okkur. Viltu ná í
borðið þarna úti í horninu og færa það
hingað," sagði hann við mig.
Ég svaraði því til að ég sæi ekki nokk-
urt borð.
„Jú,“ svaraði hann, „sérðu ekki hval-
beinið, maður.“
Þarna í einu horninu stóð heljarstór
hryggjarliður úr hval, sköflungar sniðnir
af inn við liðinn, svo að hringform liðsins
naut sín vel sem kringlulagað borð. Ég
náði í liðinn og rúllaði honum fram á
gólfið. Kjarval setti nú fiskfatið á þetta
frumstæða en trausta borð og bauð okkur
að gjöra svo vel.
„Nei, það vantar smjörið og ostinn,"
sagði hann nú skyndilega. Hann snarað-
ist því fram á ganginn, talaði við mann
sem þar sat, en kom síðan að vörmu spori
aftur með hálft kíló af smjöri og sagði:
„Hann gleymdi að kaupa ostinn, en
hann fer og nær í hann.“ Þessi „hann“
sem gleymdi að kaupa ostinn, var bíl-
stjóri Kjarvals. Við Arnþór töldum
hinsvegar hæpið að hann næði í ostinn
þar sem búið var að loka húðum fyrir
alllöngu. En Kjarval svaraði um hæl, að
þessi maður væri sá snillingur að hann
leysti hverja þraut.
Nú var byrjað að borða, og þessi eini
vasahnífur húsbóndans sem gekk á milli
okkar var aðallega notaður til að skera
smjörklípur. Guðsgafflana notuðum við á
soðninguna. Þetta var ágætis fiskur, vel
verkaður þorskur. Við vorum allir sam-
stilltir í að njóta góðrar máltíðar. Roðið
var allt borðað og sogið vel úr öllum bein-
um og uggum. Voru hendur okkar því
nokkuð subbulegar að máltíðinni lokinni.
„Ég gef ykkur svo kaffi á eftir,“ sagði
Kjarval, „en áður skulum vér að fornum
sið handlaugar taka.“
Þetta fannst okkur Arnþóri nauðsynleg
ráðstöfun eftir því sem á stóð, og við
spurðum Kjarval hvar aðstaða væri til
handlaugunar.
„Ég sé um það,“ sagði hann, „því fullir
kunna flest ráð.“ Nú snaraðist hann upp
stigann til næstu hæðar og kom til baka
með gríðarstóran ketil fullan af volgu
vatni. Síðan skipaði hann þannig fyrir:
„Réttið þið nú hendur ykkar hér fram
yfir hvalbeinið, og svo gef ég ykkur gusu
úr katlinum."
Okkur Arnþóri var ljúft að verða við
þessum fyrirmælum, fannst það vera
mjög í anda þess sem á undan var gengið,
og þegar við höfðum rétt fram hendurn-
ar, stóð ekki á gusunni úr katlinum.
Kjarval var óspar á vatnið, tæmdi næst-
um ketilinn, og vatnið flaut út um allt
gólfið. Gáski hans og gjörningar urðu nú
til að vekja glaðværð okkar á ný. Það átti
sannarlega vel við hann að gera kúnstir
sem þessar, og þá sérstaklega að koma
mönnum á óvart með sérkennilegum
uppátækjum. Kjarval var svo sannarlega
gæddur sérstöku skopskyni, og þegar
vatnsbunan stóð af mestum krafti úr
katlinum, raulaði hann: „Bunulækur blár
og tær.“ Meistarinn var nú kominn í all-
létt skap. Hann gekk marga hringi í
kringum borðið (hvalbeinið), og sagði
sögur og brandara. Hann var í þykkum
ullarhosum, svo vatnið sem farið hafði á
gólfið, hvarf fljótt.
Loks kom svo hið umtalaða kaffi.
Kjarval hafði sótt það til mágkonu sinn-
ar, konu Bjargmundar. Því næst fór hann
til bílstjórans eftir ostinum. Kom svo til
baka með heljárstórt oststykki og lagði
það fimlega á hvalbeinið. Tók síðan vasa-
hníf og skar allan ostinn niður í sneiðar
sem ekki voru af þynnri gerðinni. Það var
ekki skorið við nögl. Það kom sér vel að
skurðbrettið var ekki viðkvæmt, því hér
var víkingur að verki sem naut þess að
neyta krafta sinna með bitjárn í hendi.
Nú var kaffið drukkið, og sagði þá Kjar-
val:
„Sætið þið kaffið vel, því þá er ostur
það besta sem maður fær með kaffi, eða
það finnst mér. Það er þó auðvitað ekki
víst að fólk viti þetta, nei, það er sko ekki
víst,“ endurtók hann. „En þá eigum við
ekki að láta þar við sitja. Við eigum að
fræða þjóðina um þetta, okkur ber skylda
til þess.“
Við Arnþór samþykktum auðvitað án
athugasemda að leiðbeina þjóðinni í þess-
um efnum. Aldrei fyrr höfðum við prófað
þetta einhliða meðlæti með kaffi. Þetta
smakkaðist vel, og lauk kaffidrykkjunni
með mestu ánægju.
Með þakklæti kvöddum við því vin
okkar og gestgjafa, Kjarval, og tókum
með okkur ógleymanlegar minningar frá
þessari kvöldstund er virkaði á okkur
sem góður leikþáttur. Og svo original var
Kjarval, að ekki var möguleiki á því að
hann yrði endurtekinn á sama hátt.
í vinnustofu Jóhannesar Kjarval, —
árin og var viö Sigtún.
reyndar ekki þeirri sem hér er frá sagt og var viö Barónstíg, heldur þeirri sem hann notaöi síöustu
Kristinn Magnússorv
Ljósið
Vor Guð
hafði ljósið
í hendi sinni
og eyddi myrkrinu
með orðum sínum:
VERÐILJÓS
Og það varð til
hinn fyrsta dag
himins ogjarðar
án elds
En sá
er fæddist
í fjárhúsi
fann orðum sínum stað:
Ég er ljós heimsins
Þögnin
Ég spyr
mig einan um
eitt:
hvað er Ijóð
fyrir dómi,
sem dæmir það
gott oggilt
eða píp —
því svarar enginn
einn
eða nokkrir
í kór —
hún er ístuði
konan
sem kunni
að þegja
frændum sínum á Skarði ekki
kveðjurnar í ævisögu sinni, Úr
fylgsnum fyrri aldar, sem er varn-
arrit frá hans hendi. Sá sem skrif-
ar sögu Skarðs verður að rita gegn
því, en um margt mætti skrifa
fyrr. Friðrik var hirðumaður á
skjöl og fræðimennska hans kem-
ur fram víðar en í ævisögunni, en
vart verða þeir feðgar taldir skap-
brestalausir.
Síðasti sýslumaður á Skarði var
Kristján Magnúsen. Hann lét
byggja kirkju 1848. Hún var 18
álnir á lengd, 8 á breidd og 4 álnir
á hæð af gólfi undir bita. Kirkja
þessi fauk 6. júní 1910 í sunnan-
ofviðri og færðist af grunninum
um hálfa grunnbreidd. Endur-
bygging dróst og var ekki lokið
fyrr en 1916, en 21. maí það ár var
hún vígð af Ólafi Ólafssyni presti
og skólastjóra í Hjarðarholti.
Þessi kirkja er 15 álnir á lengd eða
3 álnum styttri og V2 mjórri.
Þetta er nú orðið langt mál, en
ótal margt ósagt um staðinn,
kirkjuna og gripi hennar. Ég vona,
að það hneyksli engan, þótt ég
ljúki máli mínu með því að vitna í
Friðrik Eggerz, en eins og áður
kom fram, var hann oft spar á
lofsyrðin. Hann lýsti svo
Skarðstrendingum í fyrrnefndri
sóknalýsingu: „Skarðstrendingar,
þó margir bændanna séu fátækir,
eiga skilið samverðugt hrós, að
þeir yfir höfuð skara fram úr
fleirstum öðrum með greiðvikni
betalningslaust, og góð atlot við
ferðamenn; því 1 lengstu lög hefur
þjóðin lumað á þeirri manndáð."