Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1983, Blaðsíða 13

Leifur Breiðfjörð er með vinnustofu
sína í húsi Breiðfjörðs blikksmiðju við
Sigtún, sem Agnar faðir hans byggði á
sinum tíma, — og Jóhannes Kjarval var
síðasta spölinn með vinnustofu á efri
hæðinni. Þannig heldur listin áfram að
verða til í þessu húsi og þegar mig bar þar
að garði síðla nóvembermánaðar, var allt
á fullu í vinnustofu listamannsins. Vinnu-
teikning af hluta gluggans mikla í Bú-
staðakirkju reis þar í fullri stærð og
gnæfði yfir höfundinn, þar sem hann skar
marglitt gler í búta líkt og þegar klæð-
skeri sníður flík.
Þessu púsluspili er raðað saman á
vinnuborði og kona Leifs, Sigríður Jó-
hannsdóttir, veflistakona, beitti sérstök-
um hníf á blýskeytingarnar. Hún annast
blýlagninguna nú orðið og er fleyg og fær
í þeirri grein, svo þau standa saman að
þessu hjónin. Þau standa einnig saman að
veflistinni, sem er þó ekki iðkuð hér inn-
an um glerið, heldur á heimili þeirra, þar'
sem Sigríður hefur vefstólinn og annað
sem til þarf. Það formræna vinna þau
saman, en Sigríður sér um vefnaðinn.
Inntak glermyndanna er úr hugmynda-
banka Leifs og ekki alls fyrir löngu stóð í
anddyri Hallgrímskirkju sýning á vinnu-
teikningum Leifs, sem ugglaust hefur far-
ið framhjá mörgum. Þar mátti sjá lítil
frumdrög með ákveðnum kjarna eða
grundvallarhugmynd, sem síðan er út-
færð nánar og loks í fullri stærð. Þar voru
vinnuteikningar að glermynd, sem sett
hefur verið upp að Reykjalundi; önnur úr
Hússtjórnarskólanum á Akureyri og þrír
kirkjugluggar, sem eiga að fara í kirkjuna
á Flateyri.
Þessir gluggar eru að sjá dagsins ljós í
endanlegri gerð í vinnustofunni við Sig-
tún. Þeir eru úr steindu gleri, sem svo
hefur verið nefnt; dregið af sögninni að
steina, sem merkir að mála á gler. Því er
þó sjaldnast til að dreifa, — glerið er ekki
málað í meðförunum, heldur er notað
mismunandi litt gler og stundum glært,
en fyrir kemur að málað sé á glerið með
svörtum lit, sem síðan er brenndur inn í
glerið við háan hita. Gott orð vantar yfir
þá list, sem byggir á þessari gömlu hefð
og fengið hefur verulega endurnýjun
uppá síðkastið. Glerlist og glerlistamaður
hitta ekki beint í mark, en verða notuð
unz betri tillaga berst.
Þegar glerlist ber á góma — einkum og
sér í lagi ef minnzt er á steinda glugga —
verður fólki umfram allt hugsað til
kirkjuglugga. Þvi er ekki að neita, að
hefðbundin notkun á steindu gleri var
mjög bundin kirkjugluggum. En hitt
blasir við nú orðið, að einskonar endur-
fæðing hefur átt sér stað í glerlist og
nægir að benda á fjölmörg verk eftir Leif
Breiðfjörð, sem prýða bæði einkaheimili
og opinberar byggingar, svo sem banka,
veitingahús og skóla fyrir utan þær 10
kirkjur hér á landi, sem Leifur hefur lagt
til glugga. Svo aðeins eitthvað af þessu sé
nefnt nánar, má benda á verk í Þjóðleik-
húskjallaranum, Hótel Sögu, Skálafelli á
Hótel Esju, Esjubergi í Hótel Esju, í
Landsbanka íslands á Neskaupstað og
Húsavík, vinnuheimilinu að Reykjalundi,
Veitingahöllinni í Reykjavík og Hús-
stjórnarskólanum á Akureyri. Listasafn
íslands.á að sjálfsögðu verk eftir hann og
fyrir utan kirkjur og kapellur hérlendis
er glugginn sá hinn mikli í St. Giles-
kirkjunni í Edinborg, sem nánar verður
vikið að síðar.
Glerlist Leifs Breiðfjörð má í aðalat-
riðum skipta í fernt: Frjáls glerlistaverk,
pöntuð verk á einkaheimili, í þriðja lagi
verk unnin fyriropinberar stofnanir ým-
iskonar, — og í fjórða lagi kirkjulist. Á
sýningum hefur Leifur annað veifið sýnt
frjáls myndverk, sem hann hefur unnið
án þess að nokkur pantaði þau. Þesskonar
verk lenda oftast í eigu einstaklinga og
prýða heimili þeirra og gegna þar sama
hlutverki og málverk eða önnur myndlist.
Þessar frjálsu myndir Leifs eru margs-
konar að gerð; stundum ef til vill með ívið
sterkari litum en stóru verkin, en ekki
alltaf. Stundum með einhverju þekkjan-
legu inntaki, en oft óhlutlæg.
Oftast er verkum af þessu tagi komið
fyrir í gluggum og dagsbirtan gefur þeim
líf, raunar síbreytilegt líf, sem fer eftir
birtunni hverju sinni. Verr reynist að
koma glermyndum fyrir á vegg með raf-
ljósi á bak við, sem alltaf er eins og nær
ekki að upptendra myndina á sama hátt
og dagsljósið.
Stærsti hlutinn af verkum Leifs
Breiðfjörð hefur farið á opinbera staði og
yfirleitt eru þau verk unnin eftir pöntun.
Það hefur lengi legið í landi að arkitektar
geri alls ekki ráð fyrir listaverkum sem
hluta af heildinni, en á þessu hefur orðið
breyting, segir Leifur. Sumir arkitektar
gera ráð fyrir listaverkum þegar á frum-
stigi í stað þess að athuga málið kannski,
þegar búið er að ganga frá byggingunni.
Sú endurvakning í glerlist, sem áður er
minnzt á, felst meðal annars í þvi, að
glerlistamenn eins og Leifur nota ný efni
með áður ókunna möguleika. Þar á meðal
er til dæmis ópalgler og ópakgler, sem
hefur í för með sér að gluggi nýtur sín
einnig utan frá; verður þá eins og mósaík.
Eins og margir munu hafa tekið eftir í
verkum Leifs í opinberum byggingum,
notar hann oft gagnsætt gler með því lit-
aða, en grafískum áhrifum er náð með
blýlinum eða innbrenndum lit á glerið.
Steindir gluggar voru áður fyrr alveg
dauðir utan frá séð; litirnir nutu sín ekk-
ert, en aðeins mátti greina blýlagn-
ingarnar. Nú á dögum er allt gler efnivið-
ur. Leifur notar jafnvel gler með vírneti
innaní, mynstrað gler, sándblásið gler og
spegla.
13