Lesbók Morgunblaðsins - 17.03.1984, Blaðsíða 10

„Okkur vantar heim-
spekilegan grundvöll.
Þar sem sá grundvöllur
er fyrir hendi, þar verð-
ur nýsköpun. Það er
tómarúm og vantar fag-
legar umræður á milli
þeirra sem fást við
list.“
KJARTAN ÖLASON
„Ég held að fólki þyki
þetta „léleg mubla“,
sem sagt að við köstum
höndunum til þess sem
við málum og jafnvel
að það sé einungis
„djók“ og ekki alvarleg
viðleitni.“
VALGARÐUR GUNNARSSON
„Hver einstakur málari
getur enga hefð skapað
og íslenzkur málari leit-
ar ekki fanga hjá öðrum
íslendingi, heldur sæk-
ir hann nauðsynlega
örvun og fyrirmyndir til
útlanda.“
JÓN axel
Valgardur: „Er þetta eitthvað nýtt, þegar
framúrstefnulist á í hlut. Voru ekki líka
slæmar viðtökur þegar poppið var og hét
sem framúrstefna, — konseptlistina var
víst hvorki hægt að selja hér né erlendis.
Það er nokkuð augljóst mál, að smekkur
íslendinga er mjög þröngur og þótt margt
hafi gerzt í myndlist og áhugi sagður fyrir
hendi, þá hefur ekki tekizt að breyta þess-
um smekk á breiðum grundvelli. Smekkur
íslendinga er fastur í raunsæisútfærslu,
helzt rómantískri."
Kjartan: „Almenningur hefur of mikið að
segja um þetta mál og það segi ég vegna
þess að myndlist er list hinna skyggnu, —
og þeir eru fáir. Þessi almenni áhugi sem
svo mjög er prísaður er góður og blessað-
ur, en við verðum að muna eitt: Sú mynd-
list sem almenningur kaupir og hefur
áhuga á er ætluð til að fegra híbýli. Til
þess að myndir séu brúklegar sem stofu-
list, verður að taka broddinn úr listinni;
myndir á veggjum híbýla mega ekki vera
grimmar. Þess vegna á góð list helzt að
vera á söfnum og mér finnst það beinlínis
óæskilegt að einstaklingar eignist góða
list. En margur málarinn neyðist til þess í
nauðvörn að taka allan brodd úr listinni og
málar þess í stað „penar“ myndir vegna
þess að stofulist þarf að vera „pen“.“
Lesbók: En ísland og íslenzkur veruleiki, —
á það ekki heima í þessum mynd-
heimi nýbylgjumálverksins? Ég spyr
nú bara vegna þess að brautryðjend-
ur okkar í myndlist sneru sér að
íslenzkum yrkisefnum þótt þeir
yrðu fyrir áhrifum erlendis og eins
sé ég að sumir þýzkir nýbylgjumál-
arar eru augljóslega að fjalla um
þýzkan veruleika samtímans?
Jón Axel: „íslenzk myndlistarhefð er
ekki til; — og nú er ég að tala um málaral-
ist. Það vantar samfellu; hver sá sem byrj-
ar að mála í einhverri alvöru á íslandi
hefur sótt út fyrir landsteinana eftir fyrir-
myndum. En hver einstakur getur enga
hefð skapað og íslenzkur málari leitar ekki
fanga hjá öðrum íslendingi, heldur sækir
hann nauðsynlega örvun og fyrirmyndir til
útlanda."
Valgarður: „Við getum fyrst og fremst
talað um vestræna hefð og þegar við tölum
um nýbylgjumálverkið til dæmis, þá er það
svipað í löndum eins og Þýzkalandi, Ítalíu
og í Bandaríkjunum. Það er aukaatriði,
hvort norskur málari tínir til norskt
myndefni, eða hvort íslenzkur málari færi
að mála togara. ísland er hluti af þessari
vestrænu heild; við fljótum með og það er
ekki við því að búast að okkar myndlist
verði öðruvísi."
Kjartan: „Skýringin á því hversvegna
menn meðtaka útlend áhrif svona hrá, er
að hjá okkur vantar allan „intellektúel"
grunn og umræða milli málara á þeim
grunni er ekki til.“
Lesbók: Lifum við í hugmyndafræðilegu
tómarúmi?
Kjartan: „Já, okkur vantar heimspeki-
legan grundvöll. Þar sem sá grundvöllur er
fyrir hendi, þar verður nýsköpun. Það er
tómarúm og vantar faglegar umræður á
milli þeirra sem fást við list. Það er rétt
sem Valgarður var að segja, að ísland er
hluti af þessu vestræna samfélagi og það
sem ógnar fólki í þessum löndum ógnar
okkur einnig og hefur sömu áhrif á okkur.
Sannleikurinn er sá, að íslenzk menning er
ákaflega hrjúf. Það vantar alveg að slípa
af okkur agnúana. Við erum veiðimenn og
þetta er veiðimannaþjóðfélag og gróft í
sniðum eins og önnur slík samfélög. Hér
þykir bezt að listamenn séu furðulegir
sérvitringar; helzt kynlegir kvistir, sem
gætu orðið þjóðsagnapersónur."
Jón Axel: „Það er rétt, að umræður
skortir á milli málara innbyrðis og einnig
á milli málara og listfræðinga. íslenzkur
málari hangir í lausu lofti og hefir engin
svör sem tekin eru gild gegn þeirri stað-
hæfingu, að við séum sífellt að kópíera
eitthvað útlent. Ef maður léti þetta á sig
fá og færi að þröngva íslenzku myndefni
samanvið, þá væri sennilega betra að
hætta."
Lesbók: í verkum ykkar nýbylgjumálara má
sjá, að þið leggið ekkert uppúr því
að teikna mannslíkamann anatóm-
ískt rétt og mikið um það, sem
mætti kalla vísvitandi klaufaskap.
Hvaða tilgangi þjónar það meðal?
Kjartan: „Prásögnin verður beinskeytt-
ari á þennan hátt og persónuleiki lista-
mannsins kannski augljósari. í konsept-
listinni þótti mér á skorta, að maður fann
ekki fyrir nærveru listamannsins."
Jón Axel: „Þegar ég byrja á mynd er ég
gjarnan með ákveðinn atburð eða jafnvel
sögu í huga, sem ég ætla að fjalla um.
Þessi brenglun á fígúrunni getur hjálpað
til að koma þessu til skíla, en allar mínar
myndir lúta að lokum forminu, svo þetta
er ekki síður formrænt fyrirbæri, eða
partur þessarar expressjónísku málunar-
tækni, sem ég stunda."
Málverk eftir Kjartan Ölason
Valgarður: „Ég fellst ekki á að það sé
klaufaskapur, sem um er að ræða. í
myndlist eins og öðrum listum er ekkert
„absólút", rétt-rangt; maður gerir það sem
manni finnst vera rétt. Mergurinn málsins
er sá, að náttúrustæling er alls ekki á
dagskrá í nýbylgjumálverkinu, — þar er
verið að leita eftir áhrifum, sem alls ekki
nást á þann hátt.“
Lesbók: „Sýnist ykkur að nýbylgjumálverkið
eigi langa lífdaga fyrir höndum, eða
hefur það sungið sitt fegursta?
Jón Axel: „Nýbylgjumálverkið er svo
marghliða, að ó.tal leiðir eru færar til
áframhaldandi þróunar. Þetta er ekki ein,
þröng stefna, sem hætta er á að lendi í
blindgötu. Fremur er stefnan eins og
skipafloti; þótt eitt og eitt skip heltist úr
lestinni, halda hin áfram. Ég sé ekki betur
en þarna séu margar leiðir opnar."
Valgarður: „Ég held að bomban sé búin.
Hún sprakk með hæstum hvelli á árunum
1979—81. Nú er þetta með stöðugu flæði,
enda komið út um allar jarðir. Þó er lík-
legt að fari eins og áður, að þessi stefna
kalli á andstæðu sí la fyrr eða síðar. Sú
andstæða yrði trúlega með mjög skýrt af-
markaða stefnu og lyti ströngum reglum."
Lesbók: Hvað er það einkum og sér í lagi,
sem hinn almenni sýningargestur
hefur á móti nýbylgjumálverkinu?
Jón Axel: „Að myndirnar séu ljótar. Að
minnsta kosti hef ég heyrt það nokkrum
sinnum."
Valgarður: „Ég held að fólki þyki þetta
„léleg mubla", sem sagt, að við köstum
höndunum til þess, sem við málum og
jafnvel að það sé einungis „djók“ og ekki
alvarleg viðleitni."
Kjartan: „Á sýningu sem ég stóð að
ásamt fleirum í Norræna Húsinu, komu
tvær konur og ráku nefið innúr dyrunum
og sögðu umsvifalaust að þetta væri
klám.“
Myndirnar af verkum Valgards og Jóns Axels tók Friðþjófur Helga■
son. Hann tók einnig myndina af Kjartani.
Myndirnar af Jóni Axel og Valgarði tók Kristján Örn.
Málverk eftir Jón Axel
10