Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1987, Qupperneq 14

Kona vigtar matvæli & götu i Lanzhou. Myndirnar hefurgreinarhöfundurinn tekið.
drukkin skál hans og hótelsins. Hótelstjórinn
og leiðsögumennimir sögðu alltaf að ég
líktist Kínveija. Þetta voru gullhamrar og
ég held að ástæðan hafi verið sú, að ég var
ekki með langt nef eins og flestir Vestur-
landabúar.
Einn af ferðafélögunum varð fyrir því
óhappi, að gullfylling datt úr tönn hjá hon-
um. A spítalanum var tannlæknir, sem fyllti
tönnina aftur með gulli. Aðgerðin og fylling-
in kostaði 48 krónur! Þama var miklu meira
hreinlæti en á sjúkrahúsunum, sem við sáum
í kommúnunni. Þó vom þarna hrákadallar
í hverju homi, og smábömin, sem biðu þama
með mæðmm sínum gerðu allar sínar þarfír
í þá. En þama vom bændur að fá gullfylling-
ar í tennur í stað þess að tennumar væm
einfaldlega dregnar úr þeim.
ÚGÚRAR ERU EINS OG
Grikkir Og Tyrkir
Frá Jiuquan ókum við til Dunhuang. Þetta
er land Úgúra, þurrt og dreifbýlt. Úgúrar
líkjast Grikkjum og Tyrkjum og tæki enginn
sérstaklega eftir þeim í Miðjarðarhafslönd-
um. Utan við þorpin em hjarðir sauðfjár sem
böm í marglitum klæðum gæta. Þarna í
grenndinni em rústir fomrar borgar, sem
var mikill staður 1600 f. Kr. Fomleifafræð-
ingar fínna þama margt til að skoða.
Dunhuang telur 100.000 íbúa. Ársúrkoman
er ekki nema 48 mm! Þurrkar em þama
því miklir, og það virtist sama hve mikið
við dmkkum, alltaf vomm við jafnþyrst.
Við fómm til ijalla hinna syngjandi sanda
eins og þau em kölluð, og fengum þar tæki-
færi til þess að ríða á úlföldum. Þama urðum
við vitni að því hve lítið er tekið tillit til
öiyggis manna þama, hvort sem er í flugvél-
um eða á landi niðri. Venjulega gerðu
Kínveijar allt til þess að þóknast okkur.
Þeir reyndu að svara ölium spumingum
okkar, og breyttu ferðaáætlun til þess að
þóknast okkur. í Sovétríkjunum fómm við
þangað sem Rússar sögðu okkur að fara
og hlýddum á það, sem Rússar vildu að við
heyrðum. Kínveijar em hugsunarsamir og
kurteisir og mér féll ákaflega vel við þá.
En stöku sinnum gekk ekki allt eins og það
átti að gera. Einn úr hópnum, rúmlega sjö-
tugur jarðfræðingur og kona hans vom sett
á úlfalda. En úlfaldar rísa á fætur á dálítið
undarlegan hátt. Fyrst gerist ekki neitt. Svo
rykkjast þeir til fram og aftur þegar maður
síst býst við. Jarðfræðingurinn datt af baki
og var með miklar þrautir í síðunni það sem
eftir var ferðarinnar. Þegar heim kom sýndu
röntgenmyndir, að hann hafði brotið mörg
rifbein.
Svipað kom fyrir síðar þegar við ókum
inn í Úmmqi. Þijú okkar fóm út úr vagnin-
um til að taka myndir. Þegar ég sté inn í
vagninn lagði hann af stað, og tvö vom
eftir. Leiðsögumaðurinn hrópaði á vagn-
stjórann en hann nam ekki staðar fyrr en
eftir hálfs kílómetra akstur. Hvað var hann
að hugsa? Átti fólkið að bjarga sér sjálft í
eyðimörkinni?
í Dunguang skoðuðum við bamaheimili.
Kennaramir virtust hæfír og bömin hlýðin
og vel upp alin. Þau dönsuðu fyrir okkur,
sérstaklega vom sex ára stúlkumar
skemmtilegir dansarar. Einn drengjanna sló
taktinn og öll sungu þau fullum hálsi. Böm-
in vom í skrautlegum klæðum og sum vom
með dásamlega fallegar grímur. Eg gaf ein-
um kennaranna póstkort frá íslandi.
Skammt utan Dunguang sáum við venju-
legt sveitaþorp. Menn sem vom þar að reisa
nýtt hús buðu mér te og leyfðu mér að taka
myndir að vild. Vatn var sótt í fötum. Þama
vom ræktaðar marijuana-plöntur. Kínveijar
sögðu reyndar að þetta væri hampur, en
nokkrir úr hópnum tóku nokkrar plöntur
og þurrkuðu og reyktu síðan og sögðu að
þetta væri ágætt marijuana.
Heitasti Staður Kína
Eftir nokkra viðdvöl var haldið með lest
til Turfan. Þegar við komum til hótelsins
var boðið upp á melónur og sátum við und-
ir vínviði í garðinum og neyttum þeirra.
Um kvöldið dönsuðu ungir Úgúgírar fyrir
okkur. Þeir léku undir á þjóðleg hljóðfæri
sem minntu mig á rússnesk hljóðfæri.
I Turfan vomm við í lægð sem er 154
metra undir sjávarmáli. Aðeins Dauðahafið
er lægra. Þama er mjög þurrt, ársúrkoman
aðeins 16 mm. Þama er heitasti staður í
Kína, og jafnframt er þama stormasamt. í
héraðinu em þó 200.000 íbúar. Ástæðan
fyrir þessum fólksflölda er áveitukerfíð.
Úrkoma fellur í Tanshan-íjöllin og seitlar í
sandinn. Um 2000 ára skeið hafa íbúarnir
þama grafið neðanjarðargöng og safnað
saman vatninu, sem leitt er langan veg til
akra sem em 20.000 hektarar að stærð.
Þama er því auðvelt að rækta vínvið og
melónur.
Þama em sandhólar sem em svo heitir
að fólk með liðagikt grefur sig í þá til að
draga úr sársaukanum. Hér máttum við
fara um allt, heimsækja markaðstorgin og
borða heitan mat úti undir bem lofti.
Síðan ókum við til Logafjalla (svo nefnd
vegna þess að þau em rauðleit í sólskin-
inu). Þarna em svokallaðir Búddha-hellar
höggnir í bergið. Byijað var á þessu verki
420 f. Kr. og því haldið áfram í 1400 ár.
En þama hafa ræningjar farið um. Fyrst
tóku Þjóðveijar (?) margar Búddha-myndir.
Síðan komu múslímar og eyðilögðu heilmik-
ið. Hin fjölmörgu Búddha-höfuð, sem máluð
em í veggina em að mestu útmáð. Þjóðveij-
amir björguðu því ýmsu frá eyðileggingu.
Þeir fundu líka verðmæt handrit sem falin
vom bak við eina myndina og opnað hafa
skilning á þessum myndum.
VIÐ RÚSSNESKU LANDAMÆRIN
Frá Turfan fómm við með áætlunarbíl
til Ummqi. Við vomm nú rétt hjá rússnesku
landamærunum og nú fyrst sáum við her-
búnað. Alls staðar í Kína höfðum við séð
hermenn. Þeir vom í einkennisbúningum,
sem líktust náttfötum. Þeir gættu safna og
sögulegra staða. En hér vom þeir vopnaðir.
Á einum stað vom þeir að grafa vamar-
skurði þar sem farið var yfir skarð.
í Ummqi fengum við leiðsögumann af
kyni Uígúra. Hingað til hafði leiðsögufólkið
verið af Han-kynþætti. Fólkið er í litskrúð-
ugum klæðum. Konumar hafa gullbryddað-
ar slæður um höfuðið og karlmenn em með
skemmtilegar húfur, sem minna á Úsbeki.
Um allt em böm. Han-fólkið er hvatt til
þess að eiga ekki nema eitt barn, en minni-
hlutahópamir mega eiga eins mörg börn
og þeim sýnist, og reyndar er það eina leið-
in til þess að drukku ekki alveg í Han-
fólkinu. Han líta niður á minnihlutafólkið
og í Xinkiang, þar sem Úígúrar ríktu, fá
þeir bestu störfín. Á ámnum 1915—1916
fóm margir Úígúrar til Rússlands. Börn
margra þeirra snem aftur, og foreldrarnir
skrifa þeim og koma stundum í heimsóknir,
en bömin heimsækja foreldra sína í Sov-
étríkjunum. Sovétmenn útvarpa til minni-
hlutahópanna í Kína.
Þama er ódýrt að lifa en þægindi eru
lítil. Leiðsögumaður okkar hafði 1600 krón-
ur í mánaðarlaun eða 80 yuan. íbúðin, sem
hann bjó í var 34 fermetrar og fyrir það
greiddi hann 2 yuan á mánuði. I íbúðinni
vom þijár 40 w ljósapemr.
Við komum í sútunarverksmiðju í Umm-
qi. Meirihluti starfsfólksins em konur.
Starfsfólkið býr rétt hjá verksmiðjunni og
getur því farið heim í þriggja stunda hádeg-
ishléinu. Þama vom framleiddir afbragðs-
skór og ieðuijakkar, sem fara til sölu í
tískuhúsum Parísar. í fleiri fataverksmiðjum
var margskonar fínn vamingur framleiddur.
Launin vom líka um 130 yuan á mánuði.
Kindakjöt Steikt á Teini
í Suðurfjöllum heimsóttum við búðir Ka-
saka. Hér var landslagið allt annað en niðri
á sléttunni. Lækir féllu um flúðir með græn
tré á bakkanum. Við fengum kindakjöt
steikt á teini. Þetta var mjög gott og við
borðuðum með fingmnum. Karlmennirnir
útbjuggu matinn. Falleg ung hjón vom gest-
gjafar okkar. Þau vom þarna með þriggja
vikna gamalt barn sitt, fmmburð sinn.
Kasakamir settu á svið hrossasýningu
fyrir okkur. Þessi leikur er hugsanlega upp-
haf póló-leiksins. Einn mannanna tekur
geitarskrokk og setur á lær sér og yfir
hnakknefíð. Hinir reyna að ná skrokknum
af honum. Þeir ríða oft langan veg að elta
þann sem er með geitina. Annar leikur
þeirra er að kona og karl eigast við. Maður-
inn segir eitthvað við konuna og líki henni
ekki hvað hann segir slær hún hann með
svipunni, stundum allfast, og allir hlæja.
I Ummqi sáum við kvikmynd. Það er
mesta furða hvað maður getur fylgst með
þótt maður skilji ekki orð í kínversku. Hetj-
an var klædd eins og Frakki, í dökkum fötum
og með jakkann á öxlinni. Hann líktist
Anthony Quinn. Okkur var sýnt hvernig
hann hafði verið hrakinn úr forystu komm-
únunnar af fjórmenningaklíkunni, sem var
sýnd eins og fábjánar í Hollywood-mynd.
Hetjumar tvær, hin yngri og eldri, vom
settar í fangelsi en tvær konur þrauka áfram
í kommúnunni. Eftir menningarbyltinguna
koma mennimir til baka. Þarna virðist vera
um að ræða að gefa tilfinningunum lausan
tauminn og finna útás fyrir andúðina á
aðgerðum fjórmenningaklíkunnar. Fyrir
bandaríska áhorfendur var leitt að fá ekki
að vita hvort elskendurnir næðu saman í
lokin eða ekki.
Síðustu stundir mínar í Beijing voru mér
mjög kærar. Kínversk vinkona mín kom að
kveðja mig. Við sátum í lúxus, sem áður
var ætlaður keisaranum og hirð hans. Við
gengum á tjamarbakka þar sem vatnaliljur
prýddu vatnið og steinum var raðað svo
listavel að það sýndist náttúrulegt. í hlýj-
unni ræddum við saman í marga klukku-
tíma. Hún sagði, að Kínveijum hefði tekist
að fæða alla þjóðina og sjá öllum fyrir heil-
brigðisþjónustu, en framundan væm mörg
verkefni. Hún er læknir sem fæst við rann-
sóknarstörf og henni ofbuðu óhreinindin.
Hún sagði mér líka að húsin í kringum
okkur hefðu verið reist á síðustu ámm og
kæmu í staðinn fyrir skúrabyggingar.
Öðm fremur vildi hún láta mig skilja
hvað orðið hefði um hana í menningarbylt-
ingunni. Hún fékk ekki að fást við rannsókn-
ir. Boðskapurinn var: Það er engin þörf á
rannsóknum, farið á sjúkrahúsin. Hún og
. maður hennar vom skilin að og send út á
land. Hún fékk þó að stunda lækningar.
Henni var viss léttir að því að fást við al-
mennar lækningar en tíu ára aðskilnaður
frá manni og börnum var þungbær.
Þegar heim var komið var léttir að sjá
litskrúðug þökin í Reykjavík eftir litleysið
í Kína, en Kína heldur áfram að vera mér
umhugsunarefni.
- Höfundurinn er kennari viö Háskóla Islands.
SVEINBJÖRN BEINTEINSSON
Skógardagur
Móðuijörðu fatafáa
fegrar góð og natin hönd.
Fagnar lífí fræið smáa,
fest er mold í gróðurbönd.
Sjáum brattann beitargráa
breytast um í frjósöm lönd.
Setjum við í sólskinsdrögum
söngrúm fyrir gróðurlag.
Lengi sveltum landsjóðsflögum
lífíð býður góðan dag.
Jafnvel frið í heimahögum
höfum við fyrir skógarbrag.
Viður nýr og vaxtarbráður
viðrar tímans landnámsþrá.
Fær þá rýmri rétt en áður
rót, sem kröftum þarf að ná.
Þar er ekki hijóstrum háður
hagur lands og þroskaspá.
Dags og nætur dögg mun glóa.
Drauma lands ég rætast sé.
Friðað land, sem fékk að gróa,
færir okkur vaxin tré.
Lifnar jörð við lyng og skóga,
laufsæl króna veitir hlé.
Höfundurinn er bóndi og allsherjargoði
á Draghálsi.
BIANCA CLOTILDE LAJOLO
Sunnudagur
Steinn V. Árnason þýddi
Dapur dagur, sunnudagur.
Tilgangslaus.
Síðdegið brann upp í bið
eftir þeim sem ekki kemur.
Kvöldið: Gamli heilaspuninn,
hamslausir draumórar.
Dapur dagur, sunnudagur.
Tilgangslaus.
Mánudagur á morgun.
Til Tórínó
Gamla sligaða borg
af fargi háhýsanna.
Nýja fólkið
hefur jaskað þér út.
Þú ert tærð og tuskuleg
fegurðin fölnuð.
Gamla borg
sem hýstir konung og hirð
reyndu að rísa upp.
Bianca Clotilde Lajolo (fædd 1954 í Buenos
Aires í Argentinu) er bókmenntakennari viö
framhaldsskóla í Tórínó. Ljóðin eru valin úr
nýlegri bók hennar sem heitir „Ubi ego Caia,
tu Caio'' (Flórens 1986).
4