Lesbók Morgunblaðsins - 04.06.1988, Side 10

Lesbók Morgunblaðsins - 04.06.1988, Side 10
Valgnrður Gunnarsson: Tónlistarunnandinn (1982). Olía á striga 132,5x122,5 sm. Eig.: Þröstur Grétarsson. Tryggvi Ólafsson: Útifundur (1968). Olía á masonit 121x1966 sm. Eig.: Kristján Jónsson. Listahátíðarsýningu Kjarvalsstaða 1988 er ætlunin að sýna hvernig maðurinn birtist aft- ur í íslenskri myndlist á árunum 1965—1985. Það er kunnara en frá þurfi að segja að fyrstu tvo áratugina eftir seinni heimsstyrjöld var abstraktlistin rílq'andi í íslenskri mynd- list líkt og annars staðar í hinum vestræna listheimi. Sannleikurinn fólst í geometrísk- um fonnbyggingum eða sjálfsprottinni tján- ingu. A 7. áratugnum komu svo fram lista- menn sem settu spumingarmerki við list- rænt gildi og hlutverk abstraktlistarinnar. Þessir listamenn skiptust í tvær fylkingar. Annars vegar voru það þeir sem höfnuðu hefðbundnum efnum og aðferðum og vildu útvíkka listhugtakið. Á Islandi stendur SÚM einkum fyrir þess konar hugmyndir. Hins vegar vom það listamenn sem byggðu á klassískum gmnni hvað varðar teikningu, efni og aðgerðir og álitu að abstraktlistin væri komin í blindgötu. Hún nægði ekki lengur til að svala sköpunarþörf framsæk- inna listamanna og nauðsynlegt væri að fá tilvísanir í hlutvemleikann aftur inn í mál- verkið. Eftir GUNNAR KVARAN En maðurinn birtist á margvíslegan hátt í málverki íslenskra listamanna síðastliðna tvo áratugi. Ótal liststefnur hafa legið sam- hliða og listamenn hafa sýnt og túlkað fígúr- una út frá ólíkum hugmyndalegum forsend- um. í grófum dráttum getum við greint tvo andstæða póla í hinu fígúratífa málverki undanfama áratugi. Annars vegar er um að ræða ný-expressi- onisma þar sem listamenn hafa lagt sig fram við að höndla sannleikann handan við yfirborð hlutanna og tjá hið uppranalega og náttúmlega í manninum sem þeir telja menninguna hafa falið. Þessi expressionismi byggir á gömlum gmnni en hefur þó greini- lega fengið að láni ýmsar hugmyndir frá súrrealistunum og formleysismálverkinu. Hið sálfræðilega inntak er oft afgerandi í þessari myndgerð. Hins vegar er það Popplistin. Popplista- menn höfnuðu hugmyndum um beina tján- ingu og fullyrtu að búið væri að skapa allt. Hlutverk listamannsins væri ekki lengur að skapa form, heldur að velja, setja saman og endurskapa úr áður þekktum myndum. Talað var um fræðilegan dauða höfundarins. Jóhannes Kjarval: Ofar skýjum. Olía á striga 125x190 sm. Eig.: Kjarvalsstaðir. Einar Hákonarson (f. 1945) var fyrstur til að opinbera hina nýexpressionísku sýn á fígúmna á sýningu sem hann hélt í Boga- sal Þjóðminjasafnsins árið 1967. Verk hans á þessum tíma vom samsett úr tveimur megin þáttum: geometrískum og lífrænum formum. Myndimar em byggðar upp með sterkum og skýrt afmörkuðum formum en þungamiðjan er oftast kröftugur expression- ismi sem sýnir óskilgreindar, fjötraðar per- sónur í umhverfí sem er oft vélrænt og ómanneskjulegt. Þessi verk Einars höfðu greinilegt félagslegt og gagnrýnið inntak. Síðar fjarlægðist Einar hina samfélagslegu umfjöllun í verkum sínum og einbeitti sér að myndbyggingarlegum þáttum mynd- málsins og gerði ýmsar tilraunir með fjöl- þætt rými og ólíka tíma í verkum sínum. Á síðastliðnum ámm hefur tjáningin svo feng- ið yfirhöndina. Hann hefur losað um mynd- bygginguna auk þess sem litaáferðin er orðin kröftugri. Augljóst er að Nýja mál- verkið hefur haft óbein áhrif á verk hans. Það hefur opnað fyrir honum áður óþekkta möguleika en greinileg em nú (jjarlæg tengsl hans við þýska expressionista frá því í byrj- un aldarinnar. Um það leyti sem Einar kom fram með þessa nýju sýn á manninn vom margir eldri listamenn famir að linast í trúnni á abstrakt- listina og er óhætt að fullyrða að sýning hans hefur haft hvetjandi áhrif í þá vem að þeir, sem vora tvístígandi í listinni, létu nú til skarar skríða og opinbemðu myndir þar sem maðurinn er í forgranni. Eirfkur Smith (f. 1925) var einna fyrstur abstrakt- málaranna að slíta sig frá hinu óhlutlæga myndmáli. Þessi breyting gerðist raunar hægt hjá Eiriki sem þreifaði fyrir sér, sá sýningar yngri listamanna og fylgdist grannt með því sem var að gerast erlendis, einkum í Bretlandi. Eiríkur Smith hefur nú málað fígúratífar myndir í hartnær 20 ár eða öllu lengur en hann málaði óhlutlægt. Margt hefur gerst í málverki listamannsins á þessum tíma en vafalítið er hann þekktast- ur fyrir þau málverk sem tengjast ameríska ný-raunsæinu. Þar kemur vel fram fagleg kunnátta listamannsins. En það sem skiptir meginmáli í listsköpun Eiríks er frásögnin, bein eða táknræn, þar sem listamaðurinn leitast við að seiða fram dulrænt ástand og færa áhorfandann inn í heim sem býr hand-

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.