Lesbók Morgunblaðsins - 01.04.1989, Blaðsíða 8

Sovétmenn eru nú á brott með
innrásarlið sitt frá Afganistan.
Á hinn bóginn er friður ekki
enn í sjónmáli i landinu, þar
sem bardagar hafa staðið í tæp
tíu ár. Margir hafa lagt
Afgönum lið með misjöfnum
hætti. í þeim flokki eru
frönsku læknasamtökin
Medecins sans Frontiéres
(MFS) sem kalla má á íslenzku
Lækna án landamæra.
Jóhanna Lárusdóttir læknir
hefur starfað á vegum MFS í
Afganistan og var síðastliðið
sumar og fram í nóvember á
MFS-sjúkrahúsi í héraðinu
Badakhistan i norðausturhluta
Afganistan.
Áð við þyrluna, sem aú gegnir hlutverki skýlis gegn vondum veðrum.
Æ 1 s L E N Z K U R L Æ K N 1 R

M 1 A F G A N 1 S T A N
Gert að skotsárum og
laumast yfir landamærí
Stöðug fallbyssuskothríð í fjarska kemur í veg
fyrir að ég geti sofíð. Oft hafa nætumar verið
slæmar en aldrei eins og núna. Ég bylti mér í
svefnpokanum mínum á verönd spítalans, nenni
ekki að kveikja á olíulampanum enda yrði mér
Áð milii fjallaskarða í um það bil 4000-4500 metra hæð.
Fyrsti hluti
„Ég reyni að fara yfir
daginn í huganum.
Hverjir þurfa vökva,
hverjir verkja- eða
sýklalyf fyrir nóttina.
Við fetum okkur milli
hálfsofandi mannanna.
Það er varla hægt að stíga
niður fæti. Aðeins þeir
veikustu fengu dýnur,
hinirliggjaáberu
moldargólfinu með teppi
eða fatadruslur yfir sér.“
Grein og myndir: ____
JÓHANNA LÁRUSDÓITIR
of kalt á höndunum ef ég reyndi að lesa.
Ég horfí á aspimar sem bærast hægt í vind-
inum. Þær bægja í burtu mesta óhugnum
sem fylgir þessari stöðugu þungu skothríð.
Þetta er meiri bardagi en undanfamar næt-
ur þar sem einstaka skothvellur hefur stund-
um vakið okkur af væmm blundi.
— „Ertu vakandi?" er spurt utan úr
myrkrinu.
— „Já.“
— „Nú koma þær örugglega á morgun."
Löng þögn. Því „þær“ em rússneskar
ormstuþotur sem hafa komið reglulega yfír
landamærin skammt fyrir norðan okkur
síðastliðnar vikur. „Þær“ gera árásir á þessi
fátæku fjailaþorp í kringum okkur og drepa
og limlesta fólk. Fólk eins og mig og þig,
fólk sem á enga sök og tekur engan beinan
þátt í þessu stríði.
Okkur verður ekki méira úr svefni. Skot-
hríðin virðist harðna af eitthvað er og það
bergmálar í háum flöllunum í kring um
okkur. Loks birtir og í fyrsta skipti er ég
fegin þegar Afganimir fara á stjá. Þeir biðja
morgunbænina sína á veröndinni, breiða út
klút, leggjast á hnén með andlitið f átt til
Mekka. Síðan hefla þeir morgunstörfín. Ná
í vatn í lækinn, skvetta því á hlaðið og
moldargólf spítalans. Sópa sfðan vandlega
með hrísvendi. Þeir kveikja upp í hlóðunum
og setja teketilinn yfír eldinn. Gefa hestun-
um. Mylja hnetur f mortélinu til að setja í
morgunteið sem er salt. Fátækramannate,
sykur er of dýr fyrir þessa fátæku bænda-
þjóð.
Enn heldur skothríðin áfram. Ég set í
mig kjark og skríð úr hlýjum svefnpokanum.
Grænu skurðstofulökin sem ég setti í bleyti
í bala í gær em frosin föst f þykkum klaka.
Ég fer á kamarinn sem er á milli tveggja
tijáa bak við spítalann. Skola framan úr
mér úr ísköldum læknum. Bráðum hætti ég
að þvo mér. En full skál af heitu tei yljar
mér um hendumar og bætir skapið í leið-
inni. Þurrt brauðið er rifíð ofan í teið og
borðað með höndunum þegar það er orðið
gegnsósa. Að tedrykkjunni lokinni er laufíð
borðað, ekkert skal fara til spillis.
„í DAG SAUMAR ÞÚ FÓLK“
Það er fimmtudagsmorgunn, síðasti
vinnudagur múhameðstrúarvikunnar þar
sem föstudagur er frídagur. Að jafnaði ró-
legir dagar. Um það bil sem morgunmatnum
er að ljúka kemur sendiboði upp árfarveg-
inn. Miklir bardagar eru í nágrenni Fa-
isabad, stærsta bæjar héraðsins, og það er
beðið um hjálp. Jeróme, franskur læknir,
og færasti afganski hjúkrunarfræðingurinn
klyfla hestana og halda í átt að víglínunni.
Um sama leyti og ég hef morgunstörfin
koma „þær“ fleiri en nokkru sinni fyrr. Við
teljum að minnsta kosti tíu orrustuþotur.
Þær varpa út blysum. í fyrsta sinn sem ég
sá þessi fyrirbæri falla hægt til jarðar fyrir
ófan spítalann hugsaði ég „það er komið
að því, það er verið að gera loftárás á okk-
ur“. En franskir samstaífsmenn mfnir, van-
ari hemaðarbrölti, útskýrðu fyrir mér að
þetta væru bara blys til að rugla Stinger-
flugskeytin.
Ég horfi á flugvélamar hverfa yfír Hjöllin
án þess að varpa niður sprengju. Ég geng
inn í spftalann. Ég er ein þennan morgunn.
Ég skipti á umbúðum á sári unglingsstúlk-
unnar sem ég tók fótinn af fyrir nokkmm
dögum. Það var gerð loftárás á þorpið henn-
ar. Hún missti framan af fæti og bróðir
hennar sem var f sama herbergi dó. Þorpið
hennar var tvær dagleiðir frá spítalanum.
Þegar hún kom var sýking í stúfnum. Hún
hafði misst mikið blóð og var með háan
hita. Meðan ég sinni henni núna í skurð-
8tofukytrunni heyri ég vaxandi mannamál
fram á gangi. Ég lít fram. Gangurinn er
fullur af skæmliðum. Sumir liggja, sumir
halla sér stynjandi upp að vegg, aðrir ósærð-
ir ganga á milli og hlúa að hinum. Fyrsta
hugsunin sem skýtur upp í kollinum á mér
er „skyldi ég ráða við þetta?“ Hér ætti að
vera skurðlæknir, en hér er enginn nema
ég og ég er ein, hef ekki einu sinni aðstoð.
Ég lít yfír htoinn og raða þeim særðu í
forgangsröð. Eg læt sækja franskan dýra-
lækni sem er að vinna f dalnum. „í dag
saumar þú fólk,“ segi ég við hann. Við hefj-
umst handa og enn streyma skæruliðar að.
Þeir komast ekki einu sinni fyrir á gangin-