Lesbók Morgunblaðsins - 01.04.1989, Blaðsíða 11

114«
I «
Teikning: Árni Eifar.
Hannes Hafstein kunni manna best að meta bjórinn og orti m.a. svo: Oft um þessa þungu molludaga/þyrstir skáldið nyög
i góðan bjór.
Útriðið, útpískað hræ,
sem eldgamlan tannlausan hest.
0 svei honum, svei honum æ,
svín er hann, peysa og best.
Sögur segja að stúlka hafi leikið Gest
hart á unglingsárum hans, eldri en hann
sjálfur, svo illa að aldrei varð fullgróið og
hafi Gestur því drukkið svo illa.
Hannes gat trútt um talað þegar hann
kallaði Gest heigul og svínabest fyrir að
ofnota þær ágætu veigar sem íslenskir
Hafnarstúdentar gæddu sér á í kránum
umhverfis Frúartorg og Hafnarháskóla,
hann kunni nefnilega allra manna best að
fara með þessar veigar. Og varla hefur
islenskur maður tekið Hannesi fram í kveð-
skap um bjór og önnur þesslags dýrindi.
Er þá langt til jafnað. Steingrímur Thor-
steinsson orti:
Ég er þyrstur Jesús Kristur,
ég vil bjór.
Samt mig lystir mest í hór.
Drykkjukveðskapur er jafn auðgleymdur
og atvikin sem kveiktu hann af sér, hann
er oft ortur á staðnum og uppskriftum út-
býtt jafnharðan milli viðstaddra sem orðnir
eru svínkaðir, öld síðar skýtur einni slíkri
frá Hafnarstúdentum upp í möppu á dönsku
safni eða hver veit hvar, hinar allar horfnar
fyrir löngu. Og þá er spuming hvort ekki
megi allteins eigna Bertel eða Emli (sem
félagar Hannesar svo kölluðu) eða einhverj-
um öðmm kveðskapinn, ekki einmitt Hann-
esi Hafstein. — En ekki þegar þeir Bogi
Melsteð eða Ólafur Davíðsson hafa um vélt;
þessir tveir skímarvottar Nýs íslands sem
jafnan læðupokuðust í jaðri samsætanna og
höfðu nægilegan andvara á sér til að skrá
skilaboð til framtíðarinnar um atburði
augnabliksins á bréfskufsur sem þeir fylltu
vasa sína með. Og fóm ekki í grafgötur
með nöfn manna.
Eftirfarandi ljóð Hannesar hæfði að letra
yfir dymm reykvískrar bjórkrár nú loks
þegar við heimamenn em orðnir jafnsettir
Haftiarstúdentum í þessum málum. Hannes
kveður skólabræður sína tvo, Frans Siemsen
(sem hann kallar bassa) og Þórð Thorodd-
sen (tenór) með eftirfarandi hætti, — ljóðið
heitir „Kveðja í þýskum bjór“ (lag: „Máninn
hátt á himni skln“).
Upp mín sál og allt mitt geð,
ekta þýskur bjór
glampar nú á glösum.
Ó, guð minn þvílíkt þjór!
:/: Drekkum fast:/:
út í einum rykk!
Enginn veit hvort aftur fáum
annan eins drykk.
Syngjum meðan unnt oss er,
oss það nomin skóp,
bæði að bassi og tenór
fer brátt úr okkar hóp.
:/: Drekkum fast:/: o.s.frv.
Vitið, bráðum fer hann Frans
fram á regin sjó.
Byijar annan bassa
í búðum Víkur þó
O.s.frv.
Lukkan honum leggi snót
Ijúft sem honum ann,
en sendi okkur annan
sem einnig bassa kann.
O.s.frv.
Kvennabæn ei Þórður þarf
því er ósk vor sú,
að hann ætíð hafí
sér ölföng Ilkt og nú.
O.s.frv.
Fræði’ hann lengi frónskan lýð,
fylli allt með söng.
Við fæðing láns og lukku
ei liggja skal á töng.
O.s.frv.
Ef svo fer að upp til Fróns
okkur flytji sjór,
muni’ hann eftir okkur,
að ordínera bjór.
O.s.frv.
Gefi báðum góða ferð!
Gangi skipið nóg.
Með gufuafli geysið
gegnum lífsins sjó.
O.s.frv.
Ef þið sjálfir eignist böm,
eftir munið þá,
að sjálfír bjór þér bergðuð á
svo banna slíkt ei má.
0.s.frv.
Klingjum nú og kætum oss;
hvar var bjórinn minn?
Kolluna mfna’ eg kyssi?
og kútinn síðan fínn.
:/: Drekkum fast:/:
drekkum út f rykk!
Engin veit hvort aftur fáum
annan eins drykk!
Hannes var hrókur alls fagnaðar á náms-
ámm sínum, að margra manna vitnisburði.
Hann var ugluspegill á skáldskap annarra
manna sem sjá má af birtum kvæðum, ekki
síður en óbirtum; með því að stæla kvæði
og snúa út úr þeim um leið gerði hann grín
að höfundum þeirra og barst þá auðvitað
sjálfur á um leið. Og hann gat gengið langt:
Ljós rann sól
lauga um ból,
„syndlaus" mær son því 61,
aíls engin fylgdi þar arfleiðslusynd,
afa sfns geistlegu hafði hann mynd,
:/: faðemi fagurt ágætt,
fékk hann af biskupaætt :/:
■m
Hannes skirrðist ekkert fremur við að
gantast með eigin kvæði eftir að hafa full-
gert þau — og var ekki drembilátari en
það, sem sumir, í þá daga, bám hann út
fyrir að vera. Eftirfarandi drykkjukvæði
hans er útskryppi úr öðra rómantískara
eftir hann sjálfan (kvæðinu „Ljúfar ljósar
nætur“ í Verðandi). Enn er það bjórinn:
Oft um þessa þungu molludaga
þyrstir skáldið mjög f góðan bjór,
þorstinn brennir bijóst og svangan maga,
breyskin tunga flækist eins og þvaga,
æðaslögin þreytuþung en stór.
Ó, ég fínn hve bjórsins Ijúfu lindir
líða svalar gegnum munn og kok,
f þeim blessuð unaðssæla syndir,
svffa mér að huga Ijúfar myndir,
læt ég krítir ganga undir ok.
Reyndar veit eg, háskaþýma hjarta,
helst þú vildir drekka kampavfn,
lyftast hátt við lagarólgu bjarta,
líkt og tappinn brýst úr stútnum svarta
upp með hvell, er aðhald vfnsins dvín.
En á stundum má og minn a ganga,
má eg nota það sem krítin Ijær,
oft og títt eg öllu votu fagna,
allt eg drekk og reginþjór eg magna,
guðinn Bakkus glasahörpu slær.
Og um þessar yndislegu stundir
er eg fullur, sáttur heiminn við,
leggst eg hugrór hvfla mína undir,
hlæ og bylti mér á allar lundir,
uns eg sofna hljótt f helgum frið.
Með orðinu „þýrna" á skáldið við „þymum
stungið". „Krítir" em „lánsfé".
Hannes felldi sjálfur burt tvö erindi úr
Skógarfararkvæði sínu frá sumardeginum
fyrsta 1885 áður en hann tók það upp í
úrvalið og hefði betur ekki gert því að svo
gott sem kvæðið þar er, er það enn betra
óstytt. Hann fór hörðum orðum í uppkasti
að inngangi ljóðabókarinnar — sem hann
ekki birti — um áráttu manna fyrr og síðar
að eigna sér drykkjukveðskap annarra
manna, amors- og bmnavísur, og vel kann
nokkuð að vera til í þeirri fullyrðingu. En
það er bókstaflega ómögulegt annað en að
hið lífsglaða hughrifaskáld með hina marg-
rómuðu persónutöfra, hafi gætt þvílfk
augnablik, sem önnur, ummerkjum ódauð-
leikans umfram hin stillilegu lífslystarkvæði
í bókum hans.
Eftirfarandi ljóð hans ber keim af kunn-
uglegri vísu („Láfíð er dýrt...):
Kátir úr úr kollum teygum,
kannski í nótt vér deyja eigum.
Drottinn þvf ræður,
drekkum því bræður.
Dýr er mjöður sá.
Ein fleyg ferskeytla:
Fjörugt vín og Lofnar logar
lífga jafnan huga minn,
sjóna skeyti, brúna bogar
bíta mig að sálu inn.
Stundum varð kveðskapurinn grófari, en
ekki lakari fyrir það:
Þó heimurinn kannski kalli mig svín,
ég kæri mig ekki og sötra mitt vfn,
þeirsegja égslæpist, égveithvaðégvinn,
sem verkmaður trúr fyrir landsjóðinn
minn.—
Og svona gengur það dag eftir dag,
ég drekk og raula mitt uppáhaldslag,
en svartnættið kemur og sólin ei skfn,
ég sef fram á borðið og dreymi um vín —
Og viskí og toddí ég veð uppf klof,
og vindlamir þeir eru nærri um of;
brennivínslækur á borðinu er
og bankóið nær upp f höku mér. —
Og bindindishetjumar benda mér á,
og bindindisræðumar streyma þeim frá,
ég hlæ að þeim bara af huga og sál,
ogíhreinastarommiégdrekkþeirraskél. —
Ó, mikið skelfíng er skemmtilegt hér,
skfnandi bjórinn við hliðina á mér,
á konfakstaupi ég tek mér í hönd,
svo tært, hreint og fullt uppí rönd. —
Óþarft er að taka kvæðið bókstaflega ef
illa kemur við einhvem; Hannes var andrík-
ari en svo. Þess utan var ekki langt að
sækja fyrirmyndina og hreint engin lítil-
lækkun skólamanni í þá tíð að orða sig við
drykkjuskap ef hann hafði lagt á að gera
það með ljóði — í anda Bellmanns. Á náms-
ámm Hannesar mátu íslenskir Hafnarstúd-
entar mikils Bellmann hinn sænska og hafa
reyndar gert miklu lengur. Pram undir alda-
mót vom þeir ekki tæknivæddari en svo að
þeir sungu af öllum kröftum frá eigin bijósti
í góðra vina hópi vísur hans, trúlega eftirfar-
andi þýðingu Hannesar oftsinnis:
Komið þið strákar f homin að blása
hrækið út tuggunum þá.
Hér milli klyppa og koppa og bása
kærleikans tjald lyftist frá.
Hamist þið fautar, þá fáið þið vín,
engla og hjörtu og kúffylli krása —
nú — berð’ þig að blása,
þú mátt ekki mása,
en legð’ út um vindaugað lúðurinn, svín.
Stofan er lagleg og leiksviðið ágætt
— Ifnlök í gólfteppastað —
kífíð í sænginni, sællegt og fáklætt.
Sælinú, Stfna! Nú hvað?
Blásið nú fautar, og drepið nú dyggð,
Freyju og vínguðinn bæði tflbiöjum
og sál okkar seðjum
-og góm okkar gleðjum
við dofnumst af vfni og deyjum af fryggð.
Hert’ þig með lúðurinn, hátt upp með arm-
inn,
hamastu, slæpingur, blás.
Sko hana Stfnu með brimhvfta barminn
— borið upp fríðleikans lás.
Hafíð þið, vinir f huga mín orð:
Ástanna musteri, inni og sveitir
er bólstrar og brautir
og legrúm og Iautir
og ullbingir, steinar og stólar og borð.
Efnisdýrkun Bellmans stóð reyndar
Hannesi fjarri. Þótt hann nyti þess að sigla
úfínn sjó með hveiju því móti sem bauðst
virðist hann hafa haldið höfði flestum bet-
ur. Enda ekki einsdæmi að menn leituðu til
hans í síðustu lög þegar von um annað
mannlegt atlæti var þrotin. Að lokum brýn-
ing hans til verðandi alkóhólista:
Eins og dóni við annan mann
sem eins og físk hefur lamið hann,
segir. „hvort ertu að espa þig,
ætlarðu að berja mig?“—
eins segir þú við andskotann
og þykist varla kenna hann
þegar þú bragðar brennivfn:
„bróðir, hvort ertu að freista mín?“
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 1. APRlL 1989 1 1