Lesbók Morgunblaðsins - 02.06.1990, Page 3

Lesbók Morgunblaðsins - 02.06.1990, Page 3
LESBOE @ @ 11 [o] [u] H H s a (ol a [D ® ® Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aöstoð- arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.: Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns- son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100. Listahátíð hefst í dag og af því tilefni er sumt af efni blaðs- ins, þar á meðal grein eftir Gunnar B. Kvaran list- fræðing um íslenzka höggmyndalist frá 1900 til 1950. Sú þróun hefst að sjálfsögðu með Einari Jóns- syni, en síðast á tímabilinu eru módernistarnir Ás- mundur og Sigurjón komnir til skjalanna. Greinin er í tilefni sýningar á Kjarvalsstöðum á ísl. höggmynda- list frá þessu tímabili. Ferðablað Lesbókar fjallar m.a. um Upplýsingamiðstöð ferða- mála, sem nú er komin í hringiðu miðbæjarins, nánartiltekið á Bernhöftstorfu. Erlendir ferðamenn ganga nú inn í söguleg og þjóðieg húsakynni, en íslenzkir ferðamenn leita þangað líka í auknum mæli og fá miklu meira út úr ferðalaginu, ef þeir leita sér nýjustu upplýsinga um ferða- og gistimögu- leika hvar sem er á landinu. Forsíðan Urvalsverk eftir franska málarann André Masson verða á Listahátið sýnd í Listasafni Islands. Masson lét mjög til sín taka á fyrriparti aldarinnar og var um tíma orðaður við hreyfingu súrrealista, en sneri sér síðar að sjálfsprottnu málverki. Laufey Helga- dóttir í París skrifar grein um Masson af þessu til- efni, en myndin eftir hann á forsíðunni er ein af þeim sem sýndar verða í Listasafni íslands. Óðinn var æðstur guða í ásatrú forfeðranna, en var eins og önnúr goð í þeim trúarbrögðum aðeins að ein- hverju leyti guðlegur, en að sumu leyti mannlegur og þá ekki við eina fjölina felldur. Svíar dýrkuðu Frey öllu meira, en Þór og Óðinn voru tilbeðnir hér, ekki sízt guð skáldskaparins, sem var Óðinn. Grein um þetta efni er eftir Hermann Pálsson. INGIMAR ERLENÐUR SIGURÐSSON og klæði hans urðu Ijómandi hvít Þess leita ég ávallt sem ætíð ég fann því alhvíta berar jafnt sannleik og hylur: á lífsgöngu vegalaus vegur er hann og vitund mín dulnæm hans leiðsögn vart skilur; á undan sér greinir hún guðdómsins mann sem geislandi klæðum með leiðina dylur á veglausum krossgötum lausnar og laga mitt líf hefur trúhald á hvítunnar serki; þar brennist í vitund mér veraldarsaga og víddir sem benda á frelsarans merki: með grafsíðum klæðfaldi krossþungra daga er Kristur að skapandi upprisuverki í sál mér og mannkynsins sögu ég fann þann sannleik sem geislarnir jafnóðum dylja: úr lifandi dauða hann leiðir hvern mann sem lærir sitt takmark í honum að skilja; í öllu sem skeður þar skeður og hann sem skapandi eyðing á mannlegum vilja. Marxísk innræting í íslenskum skólum íðari hluti vetrar hefur verið dálítið óvenjulegur hjá okkur stjórnmálafræðinemum. Langir kaflar í námsefninu hafa úrelzt með ógnarhraða. Engar bækur eru til um núverandi stjórnskipulag í ríkjum Austur-Evrópu og líklega borgar sig ekki að gefa slíkar bækur út á næstunni — enn eru breytingarnar á fleygiferð. Leslistinn í námskeiði um al- þjóðastjórnmál, þar sem fjallað er um sam- skipti risaveldanna og afvopnunarmál, tók örum breytingum — ég held að ég eigi hann í fjórum útgáfum — af því að sífellt voru að bætast við ný ljósrit og blaðagreinar um þróun mála. Morguninn fyrir próf er vissara að líta á forsíðu Morgunblaðsins til þess að vera viss um að einhveijar nýjar tímamóta- tillögur í afvopnunai’viðræðum eða grund- vallarbreytingar á stjórnkerfi einhvers Austur-Evrópuríkis fari ekki framhjá manni. Þjóðirnar í Austur-Evrópu hafa ekki að- eins fleygt stjórnkerfi kommúnismans fyrir róða og lýst sig tilbúnar að skera niður herafla sinn. Meiriháttar breytingar fara nú fram í hugmyndaheiminum austan við tætlurnar af járntjaldinu. Marxískar kenn- ingar og lygaáróður, sem voru opinber sann- leikur (sém enginn trúði) í áratugi, eru send út á sextugt djúp. Austan Saxelfar eru tug- ir hillukílómetra af námsbókum nú úreltir og ónothæfir. Ötult starf prentvéla komm- únistastjórnanna í meira en fjörutíu ár er að engu orðið. í fylgdarliði Vaclavs Havel, forseta Tékkóslóvakíu, sem kom hingað til lands fyrir stuttu, var Palous Radim, nýskipaður rektor Karlsháskólans í Prag, elzta háskóla í Mið-Evrópu. Ég hitti Radim og spjallaði stuttlega við hann. Hann sagði mér að til þess að aftur mætti koma Karlsháskólanum á bekk með fremstu fræðasetrum í álfunni, þyrfti gífurlegt átak. Það þyrfti nýjar bæk- ur, af því að þær gömlu hefðu verið fullar af marxistaáróðri. Nýrra kennara væri þörf í stað margra, sem hefðu fremur verið ráðn- ir eftir stjórnmálaskoðunum en hæfni, þekk- ingu og kennsluhæfileikum. Það vantaði meira að segja nýja nemendur; þeir gömlu hefðu margir fengið skólavist út á flokkss- kírteini eða stöðu foreldra sinna í flokkskerf- inu, án þess að námshæfileikarnir væru fyrir hendi. Radim sagði að fjörutíu ára skoðanakúgun hefði valdið því að menntun- in, sem stúdentar við Karlsháskólann fengju, væru á lágu plani og í ýmsum greinum, til dæmis sögu og heimspeki, væri námsefnið ónothæft og kennslan mjög slæm. Palous Radim og félagar hans eiga ærinn starfa fyrir höndum að skafa fjörutíu ára lag af marxískum óhreinindum innan úr virtum menningarstofnunum Mið- og Austur-Evrópu. Þeir munu líklega ekki hafa annað að gera næstu árin. En ef svo vildi nú til að þeir kæmu til íslands að leita að góðum námsbókum handa austur-evrópsku æskufólki, býður mér i grun að þeir myndu rekast á nokkur rit, sem minntu þá á gamla kunningja úr bókasafni Kommúnistaflokks- ins. Á undanförnum árum og áratugum hafa nefnilega verið notaðar í skólum hér á landi ýmsar bækur, sem ekki geta talizt neitt annað en illa dulbúinn áróður fyrir marxisma'eða virðast þá hafa átt að þjóna þeim tilgangi að fela fólskuverk kommún- ista víða um heim og örbirgðina í ríkjum þeirra, en gera sem mest úr göllum vest- ræns íýðræðisskipulags. Gengju umbótamennirnir frá Austur-Evr- ópu í smiðju til bókaforlagsins Máls og menningar (sem þeir gera nú varla, ef þeir fá greinargóðar upplýsingar), myndu þeir til dæmis rekast á bækurnar „Samfélags- fræði — samhengi félagslegra fyrirbæra" eftir Gísla Pálsson og „Samfélagið — fjöl- skyldan, vinnan, ríkið“ eftir Joachim Israel, sem Auður Styrkársdóttir þýddi og stað- færði. Þessar bækur hafa þónokkuð verið notaðar við samfélagsfræðikennslu í fram- haldsskólum, þrátt fyrir að fyrir löngu hafi verið sýnt fram á að þær eru skrifaðar í anda marxískra kenninga. Hjá Máli og menningu myndu Radim og félagar líka finna bók eftir Norðmennina A. Sveen og S.A. Aastad, „Mannkynssögu eftir 1850“, sem ég þurfti að lesa í menntaskóla. Það hefur heldur ekki farið fram hjá neinum að þessi skrudda er verulega lituð af marxísk- um hugsunarhætti og má nefna örlítið dæmi af millifyrirsögnunum í köflunum um Bandaríkin og Sovétríkin á okkar dögum. í kaflanum um Bandaríkin eru fyrirsagnirn- ar: „Örbirgð og allsnægtir — Víetnamstyij- öld og verðbólga — Nixon og Watergate — Carter og mannréttindabaráttan — Reagan. Er runnin upp ný ísöld i samskiptum risa- veldanna? — Ofbeldi og glæpastarfsemi". í kaflanum um Sovétríkin er bara ein miilifyr- irsögn: „Félagslegar aðstæður“(!). Forsvarsmenn hinnar opinberu náms- bókaútgáfu íslenzka ríkisins, Námsgagna- stofnunar, mættu líka glugga í hillurnar hjá sér og velta fyrir sér hvort þar sé ekki ein og ein bók, sem orðin sé hlægileg í ljósi breyttra aðstæðna í heiminum — og þótt fyrr hefði verið. Þó að marxisminn hafí nú verið á fallanda fæti um árabil, er ekki lengra síðan en tæp tvö ár, að hin opinbera námsbókaútgáfa gaf út bók Danans Björns Förde, „Kemur mér það við?“, sem er enn eitt ritið skrifað í apda marxisma, ætlað 11 til 15 ára skólabörnum. Þar er gefin sú alkunna skýring marxista á eymd Þriðja heimsins, að vestrænum stórfyrirtækjum og heimsvaldastefnu Evrópuríkja sé um að kenna. Þar sem fjallað er um einræði og kúgun í heiminum, eru ríki Austur-Evrópu, Kína, Víetnam og fleiri ríki, þar sem komm- únistar hafa gert sig seka um ótrúlega grimmd, ekki nefnd á nafn. Hluti sannleik- ans er falinn með því að láta hann ósagð- an. Þessi útgáfa er því athyglisverðari, að hún er að hvatningu Félags Sameinuðu þjóð- anna á íslandi, sem beitti sér fyrir að til hennar fengizt styrkur frá Norræna menn- ingarmálasjóðnum. Hér eru aðeins fá dæmi af þessu taginu tínd til. Þau eru því miður miklu fleiri. Ég óttast í sjálfu sér ekki að þessi rit hafi valdið því, að islenzk æska sé farin að aðhyllast marxisma. Eins og við höfum sannreynt, mistókst marxísk innræt- ing í Austur-Evrópu. Hún gengur tæplega hér heldur, þar sem við fólki blasir allt ann- ar raunveruleiki en útmálaður er í þessum ritum. Hitt er verra, að þessar bækur eru einfaldlega ónothæf kennslugögn og hlægi- legar í ljósi þróunar heimsmála. Notkun þeirra við kennslu í íslenzkum skólum hefur einfaldlega sömu áhrif á kennsluna og bæk- ur af þessu tagi gerðu í Tekkóslóvakíu og öðrum kommúnistaríkjum; hún verður á lágu plani og tíma nemenda er betur varið í annað. ÓLAFUR Þ. STEPHENSEN LESBÓK MORGUN8LAÐSINS 2. JÚNÍ 1990 3

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.