Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1997, Síða 6

SEPTEMBER: Sigrid Stefansson
er fulitrúi Gimli-félagsins. Langa-
langfi-og amma hennar sem
fluttu vestur voru Stefán Eiríks-
son og Pálfna Stefánsdóttir frá
Djúpadal í Skagafirði.
OKTÓBER: Vanessa Friðfinnsson
frá Víði í Manitoba á hinum sögu-
fræga stað, White Rock á Willow-
eyju 21. október 1995, nákvæm-
lega 120 árum eftir að fyrstu ís-
lenzku landnemarnir lentu þar.
Vanessa er f peysufötum sem
Þórdís Einarsdóttir frá Auðnum f
Ólafsfirði átti upphaflega, en hún
fluttist vestur árið 1900.
NÓVEMBER: Kelly Bjarnason frá
Calgary, 17 ára, er jafnvíg á fiðlu
og píanó og þar að auki er hún
söngkona. Langafi hennar og
langamma, Jóhann Bjarnason frá
Laugarási í Biskupstungum og
Vilborg Aronsdóttir, einnig úr
Árnesþingi, settust að skammt
frá Markerville 1902.
DESEMBER: Helga Sig-
urdson, forseti félagsins
f Lundar, er hér í upp-
hlut sem var saumaður
1974 eftir íslandsför.
Skotthúfan er frá móður
Helgu, sem bar hana við
fermingu sfna í Dóm-
kirkjunni í Reykjavík.
inu. Það hefur verið umtalsverður kraftur í
þessu félagi; þjóðhátíðardagur íslendinga er
hátíðlegur haldinn, í ágúst er efnt til lautar-
ferðar, samkoma er fyrir jól og í marz blóta
menn þorrann. Félagið stendur með öðru
fólki af Norðurlandauppruna að Scandinavian
Centre í Seattle og þar er íslenzk baðstofa.
Aftur höldum vi_ð til Kanada, nú í miðvest-
urfylkið Alberta. í borginni Calgary starfar
Leif Eiríksson Icelandic Club, sem stofnað-
ur var 1973. Hér eins og annarstaðar er
markmiðið gæzla íslenzka menningararfsins,
en fastir liðir í starfi félagsins eru Sumardag-
urinn fyrsti, þjóðhátíðarsamkoma 17. júní,
haustsamkoma sem nefnd er „Haustmánuð-
ur“ og loks jólasamkoma.
íslendingafélagið Lundar Chapter, INL
var formlega stofnað 1946 í bænum Lundar
á Nýja íslandi, en hefur í rauninni starfað
síðan 1919. Félagið hefur staðið að útgáfu
á skráðri sögu staðarins og til 1979 var á
vegum félagsins bókasafn, sem hafði orðið
til við samruna þriggja lestrarfélaga. Lundar-
félagið hefur árum saman tekið á móti gest-
um frá íslandi, aflað fjár til að styrkja ís-
lenzkukennslu við Háskólann í Manitoba og
blaðið Lögberg-Heimskringlu. Á minningar-
hátíð 1987 setti félagið upp sólskífu úr bronsi;
hún er helguð minningu landnemanna á 100
ára afmæli landnáms Islendinga á þessum
slóðum.
í rauninni er með ólíkindum hvað víða er
leitazt við að sýna íslenzkum uppruna ræktar-
semi. Efalaust kæmi sér vel fyrir þessi félög
að fá send frá íslandi blöð og tímarit og
ýmisskonar lesmál sem til fellur og gæti orð-.
ið til þess að tengja þetta fólk nánari böndum
við íslenzkt þjóðfélag eins og það er nú.
Heimildin fyrir því sem að framan er sagt
um einstök þjóðræknisfélög í Kanada og
Bandaríkjunum er fengin úr Dagatali ís-
lenzka arfsins 1997 (The Icelandic Heritage
Calendar 1997) sem Þjóðræknisfélag íslend-
inga í Vesturheimi stendur að. Dagatalið er
ekki sízt athyglisverður gripur vegna þess
að á forsíðu þess og við hvern mánuð eru
myndir, oftast af ungum og glæsilegum
stúlkum af íslenzkum uppruna í þjóðbúningi,
það er að segja upphlut, sem þarna sést í
margbreytilegum útgáfum og með mismun-
andi svuntum. En það eru eru raunar ekki
bara stúlkur á dagatalinu. Hinn prýðilega
hannaði þjóðbúningur karla, sem segja má
að sé orðinn tízkubúningur við hátíðleg tæki-
færi á íslandi, hefur sem betur fer einnig
ratað vestur og á dagatalinu er ungur og
glæsilegur maður í þessum búningi.
Eins og tíðkast hefur í Almanaki hins ís-
lenska Þjóðvinafélags, er skotið inn fróðleiks-
molum við einstaka daga, íslenzkum í bland
við kanadíska. Við 2. janúar stendur; „Jarð-
skjálfti við Mývatn 1875“ og við 4. jan:
„Stjórn Nýja íslands mynduð 1876.“ Við 12
jan.:„Síðasta aftaka á Islandi 1830. Aftaka-
veður drepur nautpening í Minnesota 1888“.
Þann 4. febrúar minnir dagatalið á að
„Einar Ásmundsson í Nesi hvatti fólk til að
flytja til Brasilíu 1860“ og þann 8. að „Fað-
ir Nýja íslands, Sigtryggur Jónsson, fæddist
í Öxnadal 1852.“ Fæðingardagur Vigdísar
Finnbogadóttur er tilgreindur 15. apríl og
við 25. apríl stendur að 40 hvalir hafi rekið
MYNDIR af Klettafjallaskáldinu, Stephani
G. Stephanssyni, þekkja flestir. hinsvegar
hafa sjaldnar sést myndir af konunni hans,
Helgu Sigríði Jónsdóttur. f. 1874, d. 1940.
Hún var fædd í Mjóadal í Bárðardal. At-
hyglisvert er að myndin af henni gæti al-
veg eins verið af nútímastúlku. Mynd úr
Dagatali Þjóðræknisfélagsins 1994.
ISLENZKIR landnemar f Lundar á Nýja
íslandi: Jóhann Kristján Halldórsson frá
ísafirði og Kristín Halldórsdóttir. Athygl-
isvert er að sjá af gömlum myndum, hvað
margir fslenzku landnemanna hafa verið
glæsilegt fólk.
á land á Vatnsnesi og bundið enda á mikinn
sult 1882. Við það má bæta því, að árið
1882 er líklega harðasta ár sem yfir Island
hefur gengið í mörg hundruð ár og átti sinn
þátt í að margir tóku sig upp og fluttu til
Vesturheims.
í dagatalinu er líka skemmtilegt að sjá
auglýsingar í einni opnu. „Besti íslenski
maturinn“ fæst í IGA í Arborg og þar í bæ
er „Amma’s Kitchen (Eldhús ömmu). ísland-
smiðstöðin Eyrarbakki í Arborg hefur til sölu
ættartölur forfeðranna og kaupir gamlar
myndir og bækur. Veitingahúsið Food Town
í Gimli auglýsir harðflsk, hangikjöt, rúllu-
pylsu, lifrarpylsu, vínartertur og íslenzkt rúg-
brauð. Og ef einhver skyldi verða á ferðinni
á vesturbakka Winnipegvatns, þá er bent á
gistingu - Bed & Breakfast- í Kirkjubæjarhúsi.
SIGURÐUR GEIRDAL
TILJÓNS
ÚRVÖR
Þú lagðir ungur af stað
í langferð torsótta.
Fórst ótroðnar slóðir
varðaðir nýjar leiðir
öðrum sem á eftir komu.
Sóttir á brattann
leist aldrei um öxl
takmarki trúr.
Þorpið þitt tókstu með þér
geymdir það í hjarta þínu
gerðir það að sérstökum heimi
sem miðlaði öðrum af visku sinni
í Ijóðum þínum.
Og lágreista kotið í þorpinu
varð smám saman eitt afhöfuð-
bólum
íslenzkrar orðlistar.
Höfundurinn er bæjarstjóri í Kópa-
vogi. Ljóðið er í tilefni 80 óra afmælis
Jóns úr Vör.
ÓLAFUR THORODDSEN
MYND
Reimt er, reimt um nætur,
reika þeir um nætur
sem ei sáttir fóru
og fengu ekki kvatt;
biðja þeir að máninn
bletti násvört skýin
svo að sjái veginn
og vini geti kvatt.
Guðað er á gluggann,
gáðu út um gluggann
þegar heyrir andað
svo þungt við glerið matt.
Þrautanótt þú vakir,
þreyttur ekki sefur,
úti stendur vinur
sem vildi hafa kvatt.
Horfðu út um gluggann,
hrekkur þar við gluggann
visin hönd og vinur,
þinn vinur hefur kvatt.
Myrkrið mynd hans tærir,
myndin að þér sækir
inn um þvalan gluggann,
og inn um glerið matt.
MÚRINN
Múrinn trónar höggnu hlaðinn grjóti
sem hraukur forms á leiði sannleikans.
Blindum augum brosir múr á móti
því barni lands sem leitar ásjár hans.
Múrsins hamar féll að formsins hóti:
að hönd á góssi deyði réttinn manns.
Sá sem hrifsar þannig þessa njóti
og þýfíð verður lögmætt andlag hans.
Blindum augum brosir múr á móti
því barni lands sem leitar ásjár hans.
LYNGVAMÁL
Hjá lyngvum beði orma glóðu gullin
við gráan seið og dögg af sólar veigum,
í tálu bliki tæmdu þau sín fullin
og tryggðir bundu sér úr blómasveigum.
Af eitri orma féllu blóm á foldu,
og fölskva sló á það sem áður glóði
en gullin eru grafin djúpt í moldu
við gálgans tré og helguð dauðans óði.
Og augu orma lýsa þeim sem lifa
í leit að þeim sem aldrei koma aftur.
Höfundur er lögfræðingur í Reykjavík.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 1. FEBRÚAR 1997