Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1997, Blaðsíða 17

MEÐ
BELLMAN Á
VÖRUNUM
Bellman á Islandi er heiti á plötu sem Gunnar Gutt-
ormsson hefur gefió út. Leggja fjölmargir listamenn
honum lió á plötunni sem hefur, svo sem nafnió
gefur til kynna, að geyma söngva eftir Carl Mich-
ael Bellman í nýjum útsetningum. ORRI PALL ORM-
ARSSON tók hús á Gunnari og fræddist um plötuna
og „þráhyggjuna" sem gerói hana að veruleika.
Morgunblaðið/Kristinn
„ÞAÐ ER ekki Bellman samboðið að kasta höndum til verkefnis af þessu tagi,“
segir Gunnar Guttormsson sem vandaði mjög til útgáfunnar á Bellman á ísiandi.
GUNNAR ásamt hljóðfæraleikurunum sem leika á plötunni og kvartettinum Út í vorið.
ISLENDINGAR hafa sungið söngva sem
eignaðir eru sænska skáldinu og
trúbadúrnum Carl Michael Bellman í
tvö hundruð ár. Nægir þar að nefna
Guttavísurnar og Gamla Nóa. Á
geislaplötu Gunnars Guttormssonar
eru eingöngu Bellmanssöngvar í ís-
lenskri þýðingu, biblíuljóð, drykkjukvæði,
harmljóð, náttúruljóð og vögguljóð, flestir úr
ljóðaflokkunum Pistlar Fredmans og Söngvar
Fredmans.
Gunnar fékk sem unglingur áhuga á ljóðum
og söngvísum og kveðst hafa átt frekar auð-
velt með að læra ljóð. „Ég man að þegar ég
gekk til spurninga fyrir ferminguna þuldi ég
utanað alla sálmana í Kverinu.“ Ljóðaþýðingar
Magnúsar Ásgeirssonar voru í sérstöku uppá-
haldi hjá piltinum og áhuginn á þeim óx til
muna þegar hann „koihst í námu hans“ og
lærði lög við ýmsar þýðingar á ljóðum nor-
rænna skálda, til dæmis Dans Ánderssons,
Rubens Nilssons og Birgers Sjöbergs. „Þá
kenndi Sigurður Blöndal, skógarvörður og síð-
ar skógræktarstjóri, heimafólki og skógrækt-
arfólki á Hallormsstað, þar sem ég ólst upp,
ýmsa sænska og norska söngva í kringum
1950.“
Þegar Gunnar kynntist eiginkonu sinni, Sig-
rúnu Jóhannesdóttur, vatt vísnaáhuginn upp
á sig og fór Sigrún að leika undir á gítar
þegar Gunnar „raulaði vísur á góðra vina fund-
um eða í minni samkvæmum", þótt þau væru
aldrei í „bransanum", svo sem hann kemst
að orði.
Vaka i Norræna húsinw
Bellman-áhuginn kviknaði hins vegar ekki
fyrir alvöru fyrr en á öndverðum níunda ára-
tugnum. Árið 1980 komst Gunnar í kynni við
Hjálmar Ólafsson, konrektor við MH, „söng-
mann mikinn og Bellman-adáanda“, á söng-
ferð Samkórs Kópavogs til vinabæja á Norður-
löndum. Bar þeim meðal annars á góma að
gaman væri að efna til Bellmansvöku í Nor-
ræna húsinu og var óformlegur áhugahópur
um málið myndaður við heimkomuna. Meðal
manna sem lögðu hönd á glóginn við undirbún-
ing dagskrárinnar voru Árni Björnsson þjóð-
háttafræðingur, en þeir Gunnar hafa „brallað
sitthvað saman í gegnum tíðina", og Sigurður
Þórarinsson jarðfræðingur, sem þá var löngu
kunnur fyrir þýðingar sínar á Bellman.
Bellmansvakan var síðan haldin í tvígang
í Norræna húsinu 1. nóvember 1981 og stóð
Norræna félagið í Reykjavík að dagskránni
sem samanstóð af fimmtán söngvum og inn-
gangserindi Sigurðar Þórarinssonar um Bell-
man. Flytjendur voru um tíu talsins, en dag-
skráin var endurtekin í Menntaskólanum í
Hamrahlíð skömmu síðar. Nokkurnveginn
sami hópur stóð síðan að dagskrá til heiðurs
Sigurði Þórarinssyni sjötugum í febrúar 1982,
hljómplötunni Eins og gengur með söngvísum
Sigurðar sama ár og Bellmansþætti sem sýnd-
ur var í sjónvarpinu 14. mars 1982.
Fyrir jólin 1983 kom út hjá ísafoldarprent-
smiðju bókin Bellmaníana eftir Sigurð Þórar-
insson, þar sem saman fóru kynning á skáld-
inu og þýðingar höfundar á söngvum þess.
Höfðu Bellman-unnendur, með Gunnar og
Árna Björnsson í broddi fylkingar, hug á að
gefa út hljómplötu með söngvum úr bókinni
um líkt leyti og sýndi ísafoldarprentsmiðja
málinu áhuga. Var undirbúningur vel á veg
kominn, meðal annars búið að velja hóp söngy-
ara, þegar útgefandinn gekk úr skaftinu. „Ég
hugsaði þá og oft síðar með sjálfum mér að
næst þegar ég tæki upp þráðinn væri best
að gefa plötuna út á eigin kostnað, nákvæmar
sagt: Að við hjónin tækjum á okkur áhætt-
una,“ segir Gunnar.
Snemma á árinu 1994 fór það að brjótast
í Gunnari að taka málið upp að nýju, „það er
af þráhyggju sem ég hef ekki geflst upp“, og
þá snerist hugsunin um að gefa úr geisla-
plötu. „Orðaði ég það svo innan fjölskyldunn-
ar að á næsta ári [1995] yrðu tvenn merk tíma-
mót: Tvö hundruð ár yrðu liðin frá dauða Bell-
mans og við hjónin kæmumst í tölu fullorðinna
— á sjötugsaldurinn," segir Gunnar og bætir
við að sér hafí fundist við hæfí að hefja undir-
búninginn á þessu tímamótaári. Var það gert.
islenskar þýúingar
Fólkið sem fyrst gekk útgáfunni á hönd
var fjölskylda Gunnars, Sigrún eiginkona
hans, dæturnar Gerður og Margrét og tengda-
synirnir Sigurður Davíðsson og Claudio Punt-
in, auk Árna Björnssonar. „Næsta verkefni
var svo að spá í einstaka þætti varðandi tón-
listina, svo sem að velja söngva, hugsanlegar
viðbótarþýðingar á textum, því við vorum frá
upphafi staðráðin í að hafa alla texta í ís-
lenskri þýðingu, útsetningar, undirleik, auk
þess að velja söngvara með hliðsjón af efnisval-
inu og þeim heildarsvip sem við vildum að
hljómdiskurinn bæri.“
Hvað útsetningar varðar sá Gunnar ekki
ástæðu til að sækja vatnið yfir lækinn, enda
voru Gerður, sem er fiðluleikari, og Claudio,
sem er klarinettuleikari, boðin og búin að inna
það verk af hendi, með fulltingi kunninga síns,
gríska tónskáldsins Nikosar Platyrachosar,
sem útsetti þá söngva sem sungnir eru af
kvartett. Annast Gerður og Claudio jafnframt
allan hljóðfæraleik á plötunni ásamt kunningj-
um sínum frá Köln, þar sem þau eru búsett,
Martin Wind bassaleikara og Rolf Marx gítar-
leikara, „sem voru til í tuskið".
Margrét Gunnarsdóttir kemur einnig við
sögu á plötunni, en hún syngur eitt lag. Aðr-
ir söngvarar eru Ásgeir Böðvarsson, Snorri
Baldursson, Einar Clausen, Guðni Franzson
og kvartettinn Út í vorið, auk Árna og Gunn-
ars sem þótti við hæfi að leita til söngvara
með ólíkan raddblæ og söngstíl til að túlka
hin fjölbreyttu yrkisefni skáldsins. Upptökur
fóru fram í hljóðveri FÍH við Rauðagerði á
liðnu sumri og tæknimaður var Ari Daníels-
son, en „það var í einu orði sagt frábært að
vinna með honum að þessu verkefni," að því
er Gunnar segir.
Á plötunni eru nokkrar nýjar og/eða lítt
þekktar þýðingar. „Þeir sem á annað borð
þekkja Bellmanssöngva kannast við þýðingar
Sigurðar Þórarinssonar sem hann birti í bók-
inni Bellmaníana. Þá eru líka þýðingar eftir
góðskáldin Kristján Jónsson, Hannes Hafstein,
Jón Helgason og fleiri,“ segir Gunnar. „Nýrri
Bellmansþýðingar sem eru á diskinum, til
dæmis eftir Árna Siguijónsson, Hjört Pálsson
og Þórarin Hjartarson, eru ýmist lítt þekktar
eða splunkunýjar. Ég var í fyrstu smeykur
um að ekki tækist að ná því markmiði að
hafa alla söngvana í íslenskri þýðingu. Það
voru einkum tveir, kannski þeir þekktustu,
sem ég hafði sérstaklega áhyggjur af, 64.
söngur Fredmans, Fjariln vingad, og 82. pist-
illinn, Vila vid denna kálla. Fljótlega hafði ég
þó spurnir af þýðingu Hjartar Pálssonar á
Fjáriln vingad eða Út hjá Haga sem birtist í
ritinu Norræn jól 1990.“ *
„Það var svo í apríl síðastliðinn að ég hafði
samband við Hjört til að fá leyfi til að nota
þessa þýðingu hans og ámálgaði þá jafnframt
við hann hvort hann væri ekki til í að reyna
að þýða 82. pistilinn," heldur Gunnar áfram.
„Tók Hjörtur vel i það en sagðist þó ekki vilja
lofa neinu. Svo var það í júní að hann hringdi
í mig og sagðist vera tilbúinn með þýðingu
af öllum erindunum sex. Ég snaraði mér heim
til hans og þar rauluðum við þýðinguna yfir
og mér líkaði hún strax mjög vel.“
Gunnar og Sigrún hafa lagt mikið undir,
enda „er það ekki Bellman samboðið að kasta
höndum til verkefnis af þessu tagi“. Með plöt-
unni fylgir bæklingur með þýðingunum sem
sungnar eru og ítarlegum upplýsingum um
Bellman, sem Arni Björnsson ritstýrði. Eru ,
hjónin líka ánægð með útkomuna og segja
að sér hafí borist fjölmargar heillaóskir, með-
al annars frá forföllnum Bellman-fíklum á
Norðurlöndum sem Gunnar kynntist á nor-
rænni Bellman-ráðstefnu í Kaupmannahöfn
síðastliðið haust.
Gunnar dregur enga dul á að kostnaðurinn
sé í samræmi við umfang útgáfunnar. Engin
ástæða sé hins vegar til að hengja haus, enda
hafi salan gengið vonum framar, meðal ann-
ars hafi þau komist að því að töluverður mark-
aður sé fyrir Bellman í Þýskalandi, en skáldið
var einmitt ættað þaðan. Og Gunnar tekur
upp þráðinn: „Ég er fremur bjartsýnn maður
að eðlisfari og vona því að endar nái saman
um síðir. Fjárhagshlið útgáfunnar var hins
vegar alltaf aukaatriði, það sem skiptir máli,
þegar ég lít um öxl, er að mér tókst að láta
þennan langþráða draum rætast.“
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 1. FEBRÚAR 1997 1 T