Lesbók Morgunblaðsins - 15.03.1997, Side 5

LÍFSBARÁTTAN er hörð. Hér eru konur að reyna að afla sér tekna á útimarkaði og lítil sígaunastúlka á heimleið
með eldivið sem hún hefur aflað.
FJÖLDI sfgauna setur svip sinn á Slóvakíu. Til vinstri virðir lítil sígaunastúlka fyrir sér mannlífið á götunni, í miðju er mynd úr
dæmigerðu sígaunahverfi þar sem draslið er jafnt utan á húsinu og í kringum það. Til hægri: Kommúnisminn er horfinn, en minnis-
merkin um hann standa, hér útisalerni í miðborg Kosice.
P
maðurinn hefur notað yfir þeldökkt fólk frá
Afríku.
Mannlífið er á margan annan hátt ólíkt því
sem gerist á Íslandi. Hér eru þjónustumálin i
algerum ólestri samanborið við vesturlönd.
Verslun og viðskipti minna stundum á aðstöð-
una á sjötta áratugnum á vesturlöndum og
jafnvel stundum enn lengra aftur í tímann.
Klósettmálin eru hérna sér kapítuli og einnig
í algerum ólestri. Fólk þarf helst að gera þarf-
ir sínar áður en það fer í bæinn. Það er leit
að salernum í bæjum og borgum. Opinber sal-
emi minna á gömul klósett sem enginn hefur
þrifið í mörg ár og þar er engan salernispapp-
ír að finna. Það er því góður vani að hafa ávallt
í vasa sínum góða ræmu af klósettpappír ætli
maður í bæinn. Ekki er heldur hægt að læsa
að sér. Ef maður rekst á salernisaðstöðu i
bænum er nauðsynlegt að hafa budduna opna
til að greiða fyrir afnot. Þá eru manni fengin
í hendur nokkur blöð af klósettpappír.
Sumt íbúðarhúsnæði sem maður
rekst á þætti ekki bjóðandi undir bif-
reiðaverkstæði heima á íslandi og
víða eru heilu blokkirnar og húsin
auð og rotin inni í miðri borginni.
Kranavatnið héma bragðast sem
sundlaugarvatn af klómum sem
blandað er i það og saknar íslending-
urinn Gvendarbrunnavatnsins heima
á Islandi. Hér kostar almennilegt
vatn dijúgan skilding en bjórinn
héma er þó ódýrari en vatnið og
gosdrykkimir.
Hér ekur lögreglan á Skoda
Favorit og Lödu, en er þó byijuð að
endurnýja bifreiðaeign sína síðan í
sumar og sést núorðið á Volkswagen
Golf og Renault til að geta elt bófa
í rússnesku mafíunni sem er gríðar-
sterk hér í Austur-Slóvakíu. Rúss-
neska mafían sérhæfir sig í bílastuldi
og aðvörunarkerfi bíla væla allan
sólarhringinn hvimleiðu flauti.
A götum em Skodabílar algengast-
ir. Jafnvel má sjá gamlar árgerðir á
götunni í fullum gangi, svo sem
Skoda Felicia 1959 og Skoda 1000
MB árgerð 1964. Einnig er Moskvits-
inn sem svo algengur var á hinum
íslensku vegum mjög algeng sjón hér
í Slóvakíu. Bílar sem eru löngu útdauðir á ís-
landi.
Þegar maður gengur um götumar hér á
maður stundum til að gleyma sér þegar maður
virðir fyrir sér mannfólkið. Víða er sem maður
sjái íslendingum bregða fyrir. Svo líkir era
margir Slóvakar fólkinu heima á íslandi og
öðram norðurlandaþjóðum. Greinilegt er að með
okkur og Austur-Evrópuþjóðum er mikill skyld-
leiki þótt fjarlægðin sé mikil. Fjölskyldan sem
byggir jörðina hefur víða farið um íjarlæg lönd
og þó við tölum orðið ólík tungumál finnum við
með okkur íjölskylduböndin þegar við hittumst
aftur.
Það sem kom mér mikið á óvart hér austur
í Slóvakíu var gestrisni fólksins og hin sterku
flölskyldubönd. Á erfiðum árum kommúnista-
stjómarinnar þurfti fólk að halda fast saman
og hjálpa hvað öðru. Allir lögðust á eitt til að
gera lífið sem bærilegast á þessum erfiðleikatím-
um. Hér hitti ég sumt af því fólki sam sat í
30. scptombia 1996
MHExö)3CMP
Spevácke poslal balík s kvselinou
K)«4linov«mu ðt«ntÁlu na Utand-
»Vú popuidmu spcvatHo BjörK (29)
jab/Anlla v posJédrve) mlr.ute polícl*.
Jeden «e)mo duievne ch«y tanúiik
í U$A povlal iw JtJ lcnd)n«ku adroJu
ky$«tiau sírovú. Atcntatntk ttlcatdo
lopoi (21) w potom prcd kamorou
jrafttreltt. Na púíiko, r.o ktoic) je r«a
r«i)iá jeno samovraJdú, vkíno, oko
pravujo baiík a odrowije ho rockovej
&pOváíke. AO'.erické úratíý,
ktoré naSií Lojxva &tyri öo« po
í-fmti, xatSaif movati InHskö po
tíciy. Lcn tak mofict t>yf boSk
no pcrstc m johu LOPðýna
Wdvený n zivíwtý. Bot jo&ta-
vcný tak, }o m otwreni Uy fcy
scAna srfová v*,rJrtck!o a sjjó
scbito wtí popAloníny. dokoo-
Cð smrtcfné tany. iopor po
ciaí UaisV. r>» poStc a potom W
vo s.vcjom byte v Ho^rwowlc
mttetil. Siitieitia uporomdi
poiíciu na íudosný tápoch.
posiotmcj t jtotJBÓstitif
ka/«t jt»f» tícnr.ika w&voBu-
jo, ie tx>l aj;t*vó£kou posad
nutý, Nomohnt fcy immt po-
my&itnie na to. ic má vítah
s rtfjjafcyfrt iicfflym.
Bjórk r>udiÁ0r»
dott'f, napoíy tskimádka, ta
íala svoju kaiicni ofco Hroí'
no s. tuUovvmi ccs-nidkanví o
potom MoU v töinych skvp'-
n.kh. Známou sjj staSa v roku
1987 akospevkka popyiáf-
i-cj tkupfi'.y SugafCcber.. Od rokit
HH ícn» S ncvOincoiV.-fne or»
trým hlakom vydata oá wpnóoúchti
Ju s/Uovcj kaiiéfyo isíanfiu sa pre-
otahovaiá Uo lofutýna. Uí jcj pfvej
þUitne vDeout* m prudoto viac aku
?.*>nvi-ónítkusov. Tcntootbomorw> i
ciia áko 'dftirt deohiká .tfubo lotoal;
fciirmj v hudbu*. Bjórk piati oko maj'
stvfka mivu Stýtov, M»$a tccfcno a
dancefioof t derc.tkVmi pieóhanv, jaj/
kcmtÁnuíCb cr«V>ckymi lánrhj a fcou-
rc hudlou. Poprt Uiu?x«rt ooicvom ol-
bume ’Poct* nahroto oj oounduack k
(Urhu vfanK Gúi‘, MtV Curupe Awa'Ui
(Ximorúti Bjóik v mr.tiom ioku ako
ftCjk'.jsáiu umcikyáu. V t&mto ioku ta
kfciío na padujoti MT\: fcoio vywóoo
nc ý:?j vidco k pcsni *tt‘s OM Qukd*
/«> rtajiopLiu chorcogratiu. v posfed-
rtom spdhipracujo Djárk r> tma
vým jun^ic i»udOt>»«ko!Yv Gokhcm.
jOZ/hanj
fangelsum í mörg ár fyrir trú sína á Guð. Kannski
hafa þessir erfiðu tímar hjálpað fólki til að meta
betur lífsins gæði og það sem við vesturlandabú-
ar tökum orðið sem sjálfsagðan hlut.
Vestrænt þjóðféiag hefur því miður glatað
þessum göfugu eiginleikum í velferðarkapp-
hlaupinu þar sem tími og gæfa era mæld í
peningum.
Þótt menningarsjokkið hafi verið mikið við
komuna hingað til Austur-Evrópu vék það fljót-
lega fyrir hjartahlýju fólksins sem býr hér fyrir
austan. Víst voru byggingamar og umhverfi
og aðbúnaður mannsins fráhrindandi við fyrstu
sýn en það var áður en ég kynntist fólki þessa
lands. Eg hef á tilfinningunni að með komu
minni hingað hafi ég loksins komist að hjarta
Evrópu.
Einn daginn eftir langa göngu í sumarhit-
anum skammt suðaustan við Tatrafjöllin kom
ég inn í lítið þorp. Það var eins og öll önnur þorp
i Slóvakíu, aðbúnaður og þjónusta fyrir neðan
allar hellur á mælikvarða vestur-
landabúans, þar sem við erum vanir
öllu því besta. Ég gekk þar inn í lítið
veitingahús við veginn til að kæla
mig og laga vökvajafnvægi líkamans.
Innan dyra hafði verið komið upp
splunkunýju litasjónvarpstæki sem
stakk í stúf við umhverfið. Á skjánum
var þýskur fréttaþáttur frá vestur-
löndum. Vesturþýskir fréttaþulir í
gljáfínum fagnaði leiddu áhorfendur
um viðskiptasvið vesturálfu og sýndu
myndir af mannlífinu þar. Allt var
svo yfírborðslega fágað og fínt og
engu líkara en þar byggi kóngafólk
í hverju húsi. En bak við fréttabrosin
voru sorgmæddar sálir. Kannski er
það ekki algild staðreynd. Eigi að
síður snéri ég við og gekk út úr þessu
veitingahúsi vestrænnar menningar.
Þegar út kom var ég staddur i litlu
sveitaþorpi i Slóvakiu og það veit Guð
að mér leið vel að fá að hrærast í
mannlífí þessa lands, langt frá glaumi
og glysi vesturlanda. Ég var staddur
í hjarta Evrópu.
ÚRKLIPPA úr slóvakísku dagblaði með fréttaklausu um „Island-
’anku Björk“, sem er vel þekkt þar eins og annarsstaðar.
Höfundurinn er nýlega seztur að
í Slóvakíu.
ERLENDAR
BÆKUR
ENGLAR
OG
DJÖFLAR
DICTIONARY of Deities and Dem-
ons in the Bible - DDD. Editors:
Karel van der Toorn - Bob Becking
- Pieter W. van der Horst. E.J.
Brill - Leiden, New York, Köln.
1995.
ÞAÐ SEM þú hefur í hendinni er
ekki bók, það er „bókin“ -
Upphaf ritgerðar Georges
Steiners um Bibliuna. „Biblía þýðir
bók. Fyrsti „texti“ í vestrænum menn-
ingarheimi, þ.e. eftir kristnitöku í Róm
og síðar meðal þjóða heimsveldisins"
og enn síðar eftir mótun hálfvilltra
þjóðflokka af germönsku og keltnesku
kyni að menningarheimi kirkjunnar,
þá var þessi bók bóka mótunarafl til
allrar bókagerðar. Einhvers staðar er
skrifað að allar samantektir í söguljóð-
um, leikritum, skáldsögum og bók-
menntum yfirleitt eigi sér höfuð-
kveikju í Biblíunni og Hómerskviðum.
Hvað snertir íslenskar miðaldabók-
menntir og sagnfræði þá hefjast þau
skrif með þýðingum úr biblíutextum á
íslensku.
Ef ræða ætti um lykilrit vestrænnar
menningar og þar með „heimsmenn-
ingarinnar" - sem er óljóst og umdeil-
anlegt hugtak í sjálfu sér - þar er
Biblían lykilritið, uppspretta laga og
siðunar og fyrstu Móse-bækurnar
fjalla um „exodus" ferðina úr þræla-
húsinu til fyrirheitna landsins - sem
er klassísk mynd af þeirri stöðugu
ferð mannkynsins úr þrælsviðjum hálf-
mennsku og villimennsku til siðaðra
manna hátternis. Biblían hefur verið
þýdd á ca. 2.100 þjóðtungur og um
ekkert rit hefur verið meira fjallað en
efni þessarar bókar. Efnið spannar
margar bókahillu-mílur.
Bók þessi, „Dictionary of Deities
and Demons in the Bible“, er sett sam-
an sem ítarlegt uppflettirit um guði,
engla, ára, anda og hálf-guðlegar ver-
ur sem nefndar eru í biblíutextum.
Alls er fjallað um 400 heiti og nöfn,
sem finnast í biblíutextum, auk tilvís-
ana og mismunandi nafna á verunum.
Hugmyndasaga veranna er rakin og
frumuppruni þeirra þar sem svo hátt-
ar. Meira en eitt hundrað fræðimenn
víða að úr heiminum standa að ritinu.
Helstu ráðgjafar um gerð og val höf-
unda eru Hans Dieter Betz - Chicago,
Andreé Caquot - París, Jonas C. Gre-
enfield - Jerúsalem, Erik Hornung -
Baasel, Michael Stone - Jerúsalem,
og Manfred Weipert - Heidelberg.
Þetta er bók í stóru broti alls 1.774
dálksíður, tveir dálkar á hverri blaðs-
íðu auk registurs, auk XXXVIII síðna
formála, heimildaskrár og uppfletti-
orðalista.
Útgefandi ritsins, E.J. Brill útgáfan,
hóf útgáfustarfsemi sem sjálfstæð
bókaútgáfa 1683 í Leiden í Hollandi.
Þetta er eitt elsta sjálfstæða útgáfu-
fyrirtæki í heimi og á Niðurlöndum. í
bókaskrám útgáfunnar er einkum að
finna uppflettirit og fræðitímarit, auk
þess sem mikið magn bóka um hugvís-
indi þar sem einkum er lögð áhersla
á klassísk fræði, hugmyndasögu og
trúarbrögð. Meðal kunnustu verka
sem E.J. Brill gefur út er Islamska
alfræðibókin og þar með rit um arab-
ísk fræði og rit er snerta Austurlönd
nær.
Árlega gefur forlagið út um tvö
hundruð nýja titla og um þrjátíu tíma-
rit.
Meðal útgáfna bókaforlagsins eru
orðabækur og orðsifjabækur, sem
snerta sumar íslensk fræði.
SIGLAUGUR BRYNLEIFSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 15. MARZ 1997 5