Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1997, Side 6

TRYGGVI Ólafsson myndlistarmaður opnar sýningu á verkum sínum í Norræna húsinu.
Morgunblaðið/Kristinn
í LEIT AÐ EIGIN
TUNGUMÁLI
TRYGGVI Ólafsson opnar
sýningu á málverkum og
grafík í sýningarsölum
Norræna hússins laugar-
daginn 8. nóvember. Guð-
bergur Bergsson fjallar um
verk Tryggva í sýningar-
skrá og segir m.a. að þar sé
að fínna vísi að sígildri popplist. Tryggvi
segir sjálfur að hann sé að yrkja myndljóð.
Ævinni kjósi hann að verja til leitar að eigin
tungumáli.
Tryggvi hefur búið í Danmörku í 36 ár og
þrjú ár eru liðin frá síðustu málverkasýningu
hans hér á landi. Hann hefur í auknum mæli
unnið að myndskreytingum fyrir bækur og
grafíkmyndagerð á síðari árum; hann á
myndir í barnabók sem kemur út fyrir jól og
fyrr á árinu var Bósasaga endurútgefin með
teikningum Tryggva. Síðustu einkasýningar
hans voru í Amos Anderson, listasafninu í
Helsingfors, og í Galleri Krebsen í Kaup-
mannahöfn. Tryggvi hefur sýnt með GYRR-
hópnum í Kaupmannahöfn síðan 1994. I
þann mund sem hann var að leggja upp í
ferð með Brúarfossi til Islands barst honum
bréf frá Pompidou-listamiðstöðinni í París
þar sem honum var tilkynnt um að þar stæði
yfir sýning á teikningum úr franska menn-
ingarblaðið Pandora og þar á meðal væru 12
ára gamlár teikningar Tryggva.
„Eg viða að mér hugmyndum alls staðar
að, pappírssnifsi á götunni, skran á útimörk-
uðum eða listaverk á söfnum, allt í umhverf-
inu getur orðið kveikjan að nýju verki, þar
með talið eldri málverk mín. I raun er ég
alltaf að fást við það sama og fyrir mér eru
þetta nk. myndljóð.“ Fjaran er honum hug-
leikin, þar mætast tveir heimar, utan lands
og innan, við fjörusteinanna er bæði að finna
lífríki og sorp, líf og dauða.
„Ég held að forn íslensk trúmennska eða
tryggð einkenni allt hans far,“ segir Guð-
bergur Bergsson í grein sinni um Tryggva í
sýningarskrá, undir fyrirsögninni Sígild nú-
tíð. Hann segir útlegð Tryggva í Danmörku
hafa varðveitt minnið og orðið og hann hafi
ekki leyft þróun innan heimalandsins að má
út höfuðkosti sígildrar skapgerðar. „Áhorf-
andinn þarf ekki að vera lærður í myndlist-
arsögu til að koma auga á þetta á sýning-
unni. Hann sér ómengaða liti með sígildu yf-
irbragði, hann sér uppstillinguna eða dauða
náttúru og kuldalega tign á borð við andann í
ljóðum Bjama Thorarensen, en hann sér auk
þess að þau brot úr fólki, sem eru hér og þar
í málverkunum, standa eins og grísk-róm-
verskar styttur." Mest um vert telur Guð-
bergur þó vera það hvemig listmálarinn
vinnur úr fyrri málverkum, tekur úr þeim
viss atriði, fágar og færir þau í nýtt sam-
hengi og heldur áfram að þróa hugmyndir úr
sjóði eigin myndheims.
Tryggvi segir að þó að sér hafi verið fund-
inn staður meðal popplistamanna sé for-
senda listsköpunar hans talsvert frábrugðin
list erlendra flaggskipa poppstefnunnar sem
í verkum sínum upphófu neyslumenninguna,
slíkt hafi aldrei vakið fyrir honum. Myndefn-
ið hefur tekið nokkrum breytingum í áranna
rás í átt til einföldunar á formum og litum.
Litinn segir hann skipta sig mestu máli en
einnig glímuna við það að reyna að segja
meira með því að nota færri meðul. „í gamla
daga, þegar ég sótti myndefni mitt til Ví-
etnamstríðsins, lá merking verkanna í aug-
um uppi. Pað er hins vegar mun sterkara að
gefa hlutina í skyn en að segja þá beint út.
Hvort sem viðfangsefnið er fortíð mannsins,
nútíðin, mengunin, íslandssagan, eða hvað
annað, þá verður allt mun áhrifameira í
framsetningunni Pars pro Toto,“ segir
Tryggvi. „Hægt er að ljúga miklu meira,
hagræða hlutunum, eins og rithöfundar
gera, svo úr verður ljóðræn heild. Ég hef
eytt ævi minni í að finna það tungumál sem
ég vil tala. Kannski er ég bara svona róman-
tísk sál þegar allt kemur til alls.“ Hann tekur
einlægni og tilfinningar fram yfir hugarleik-
fimi. „Það er ekkert spennandi að vera rök-
réttur. Það er miklu meira spennandi að
reyna að ná fram einhverri tilfinningu.
Minimalisminn sem er svo áberandi í sam-
tímamyndlist segir mér ekki neitt. Fyrir mér
er þetta bara meinlætalifnaður. Myndin er
svo margt annað en það sem er rökrænt og
rétt, hví í ósköpunum ætti maður ekki að
nota liti, það væri eins og að segja fuglunum
að þegja.“
Sýningin stendur til sunnudagsins 30. nóv-
ember og verður opin kl. 14-18 alla daga
nema mánudaga.
ERLENDAR
BÆKUR
HANDAN
HITASKIL-
ANNA
Alan Gumey: Below the Con-
vergence. Voyages towards Antarct-
ica 1699-1839. Norton & Company -
New York - London 1997.
f
IHUGUM Forn-Grikkja var „terra
incognita" ókunnugt land í suðri.
Þetta ókunna land, stórt og víðlent
e.t.v. byggt fjölmennum þjóðum,
varð kveikja íhugana og landfræðinga í
margar aldir og síðar ástæðan fyrir
áhuga ríkisstjórna sem áttu mikla
flota, á könnun þessa landsvæðis.
Rannsóknarleiðangrar voru sendir til
könnunar. Tilgangurinn að finna landið
og ná aðstöðu til verslunar og nýtingu
auðlinda þess.
„Below the Convergence“ eða íyrir
neðan hitaskilin - lína sem dregin er
eftir hitaskilum sem verða á hafsvæð-
unum umhverfis Suðurpólinn milli
fimmtugustu og sextugustu gráðu suð-
lægrar breiddar er saga rannsóknar-
ferðanna frá 1699-1839. Ferðir fræg-
ustu landkönnuða og einnig lýsing
skipanna og aðstæðna um borð.
Höfundurinn sýnir fram á að hetju-
dáðir, skakkar ályktanir, þrjóska og
þvergirðingsháttur og hrein grimmd
og græðgi voru virkari ástæður fyrir
landafundum og rannsóknarferðum en
þekking og tækni. Skipstjórnarmenn
og landkönnuðir voru engin börn að-
leika sér við, þeir voru margir magnað-
ir persónuleikar, haldnir af þráhyggju
og græðgi, þrjóskir hugsjónamenn
sem létu aldrei undan, en traustir og
vinfastir. Með þeim í för voru oft „nátt-
úruskoðarar" sem söfnuðu „rarióra",
fuglum og pöddum, plöntum og stein-
um sem hvergi var að finna norðan
miðbaugs.
A gömlum veraldarkortum var
„terra australis incognita“ sýnd sem
víðlent svæði. En með ferðum James
Cook’s minnkaði þetta svæði stöðugt á
kortunum. Cook sigldi yfir heim-
skautsbaug Suðurskautsins 1773. Árið
1619 hrakti ofsaveður spænskt skip til
eyðilegra eyja handan hitaskilanna,
þær urðu næstu 156 árin syðsta land á
jarðkringlunni. Hollenskur leiðangur
undir stjórn Tasmans sjóliðsforingja
fann Nýja-Sjáland og Tasmaníu 1642
- nefnd eftir leiðangursstjóranum.
Þessir landafundir höfðu þau áhrif, að
landfræðingar og fræðimenn töldu sig
geta dregið þær ályktanir að enn væri
ófundin „terra australis incognita“,
víðlend lönd byggð milljónum íbúa.
Það er ekki fyrr en með rannsóknar-
ferðum Cooks sjóliðsforingja sem
raunsannari hugmyndir um Suðurpóls-
landið náðu inn á borð kortagerðar-
manna og landfræðinga, ferðir hans
hrundu af stað leiðöngrum í leit að
þeim auðæfum sem finna mátti í hafinu
á þessum suðlægu breiddargráðum,
hvölum og selum og öðrum dýrateg-
undum.
Sjóferðir á þessum slóðum voru
hættulegar, þegar menn sigldu inn á
ókortlögð svæði sunnar og sunnar
urðu þeir að þola ískulda, íshröngl og
hafis og ofsastorma. Hungur og skyr-
bjúgur hrjáði leiðangursmenn og fleiri
létu lífið af þeim orsökum en við skip-
reka, drukknum eða í orrustum. Það
kostaði mikið þref við flotayfirvöld á
Englandi að fá þau til að samþykkja að
skyrbjúgur væri jafn skæður og hann
var sjófarendum. Um það er fjallað í
þessari bók.
Alan Gurney er ágætur stílisti, frá-
sagnargáfa hans er einstök og kunn-
átta hans í þeim fræðum sem hér er
fjallað um miklu meiri en birtist á
þessum síðum. Ailur frágangur bókar-
innar er smekklegur, myndir og kort
fyigja.
SIGLAUGUR BRYNLEIFSSON
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 8. NÓVEMBER 1997