Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1997, Síða 16

MYNDBANDSVERK listakonunnar Pipilotti Rist, „Sip My Ocean" er fallegt og seiðandi.
taeki sem gera þeim sem notar hann kleift að
salta kjötið niður til geymslu og lifa af.
Blaðamaður hélt nú niður í síðasta rýmið,
Rými/eldur, þar sem sjá má byggingarlist og
ljósmyndir frá 24 borgum um allan heim. A
þessari sýningu var eina fulltrúa íslands að
sjá. Mynd af söngkonunni Björk var hluti af
sýn arkitektanna John M.Y. Lee og Michael
Timchula, sem kynntu teikningar sínar af
nýju skipulagi og byggingum í miðborg
Shenzen borgar í Kína.
Eftir að hafa skoðað þessa sýningu var mál
41 að fara á sýningu „ungu kynslóðarinnar“, eða
ungra kóreskra listamanna, Kwangju Aperto,
með viðkomu í skyndibitabúð þar sem blaða-
maður kynnti sér torkennilegan kóreskan
skyndibita sem rann misljúflega niður.
A Aperto fékk blaðamaður óvænta fylgd um
sýninguna, sem kom sér sérlega vel þar sem
engar upplýsingar á ensku voru fáanlegar um
listamennina og verkin. Aperto er skipt í þrjá
hluta, hverjum stjómað af sínum sýningar-
stjóra sem í vali sínu á listamönnum reyna að
kanna hvað er það nýjasta í kóreskum lit-
heimi. Listaverkin eru eins mismunandi og
. listamennimir em margir. Þau spanna allt frá
því að vera mjög hefðbundin yfir í hátæknileg
nútímaverk þar sem margir nútímamiðlar,
tölvur, ljós, myndbönd og hreyfing er notuð.
Geimlrukkurinn
Sýningin hefði allt eins getað verið útskrift-
arsýning úr einhverjum listaskólanum. Hér
var margt að sjá, ólík verk og einhver kraftur
sem maður fann ekki eins mikið fyrir á aðal-
sýningunni. Fyrst gekk ég inn á „Young
Spirit". A henni má til dæmis sjá listamann
sem vinnur með fíngramálið og var búinn að
steypa ótal fingrastöður í gips og hengja á
vegg auk þess sem á skjá mátti sjá hreyfingar
handanna. Þetta verk listamannsins Lee Jun
Mok skýrði sig sjálft og það gerðu einnig
þrjár stórar ljósmyndir listamannsins Bae
Joon Sung þar sem hann hafði breitt filmu yf-
* ir myndina og málað mikil viðhafnarklæði á
fyrirsætuna.
í þessum sal vakti athygli blaðamanns lítill
kofi, sem er endurgerð á þeim húsakosti sem
var hvað algengastur í Kóreu allt þangað til
fyrir um 20-30 árum. Agnarsmá kytra en
verkið er gert til heiðurs gamla tímanum. Eitt
verkið hér átti mjög vel við daginn í dag og er
í beinu sambandi við það sem er að gerast úti
í geimnum og öll heimsbyggðin fylgist með.
Lítill bíll sem bröltir um meðal ýmislegs
brotajáms, bíll sem minnir á geimtrukkinn
sem er að skoða yfirborð Mars um þessar
mundir. Ætlun listamannsins með verkinu er
að biðja fólk að leiða hugann að jörðinni og
ekki gleyma henni því ef við hugsum of mikið
um geimferðir og aðra staði en jörðina gæti
dæmið snúist við og geimtrukkurinn gæti
*'* þurft að fara að kanna jörð sem væri að fara í
eyði.
í næsta sal, „Spirit of the South“, þar sem
sjónum áhorfenda er beint að hefðum, siðum
og menningarlegum bakgrunni suðurhluta
Kóreu, gaf að líta ýmis málverk, mörg í mjög
hefðbundnum stíl en önnur lítið eitt litnkari
og expressjónískari. Á gólfinu vakti þó athygli
verk eftir Hong Sun Mo, sem við fyrstu sýn
virtist mjög hefðbundin leirkeragerð en við
nánari athugun voru þar vatnsfylltar leirskál-
ar með myndum af börnum í. Verkið hafði
sterk áhrif á mann og hálfdapurlegt var að
horfa í augu bamanna undir yfirborði vatns-
y: ins. Öll börnin, sem myndirnar eru af, hafa
verið ættleidd til annarra landa og búa þar.
Það leiddi hugann að því að þess vegna gæti
eitt þessara barna verið Islendingur í dag.
Leirinn táknar heiminn, vatnið himininn en
bömin eru mannfólkið.
GÖTUMÁLARAR bjóða þjónustu sína fyrir
utan aðalsýningarhöllina.
Bió fyrir vonn
Nú tók þriðji og síðasti hluti sýningarinnar
við, „Spirit of Science", og var þar um ólíkan
tón að ræða. Nútímaleg eða allt að því fram-
tíðarleg vísindaskáldsögustemmning ríkjandi.
Margir listamenn notuðu til dæmis útfjólublá
ljós eða „blacklight" til að auka á hughrifin.
Sjálfsagt hefur einhverjum orðið nóg um að
sjá tvo stóra kvenkyns afturenda, sem standa
út úr veggnum, taka á móti manni við inn-
ganginn. Verkið er eftir Kim an-Yong. Við
blasir skaut og endaþarmsop sem fólki er
boðið að gægjast inn um. Ánægjan er þó ekki
ókeypis, áhorfandinn þarf að setja mynt inn í
skautið og leggja svo augað að endaþarmsop-
inu til að sjá. Þetta litla bíó naut nokkurra
vinsælda enda forvitnilegt en blaðamadur átti
ekki rétta „vonnið" (gjaldmiðillinn í Kóreu) í
vasanum, 500 vonna mynt, og lét því sýning-
una fram hjá sér fara. Verkið heitir einfald-
lega „Why don’t You See My Work“ eða Af
hverju líturðu ekki á verk mitt. Rétt við hlið-
ina var verk Kang Sung-uck, Die Brennende
Hende. Ekki veit blaðamaður af hverju hér
var skyndilega þýskur titill á ferðinni en
kveikja mátti í verkinu því gas streymdi út úr
fingrum handanna sem spenntu sig upp í loft-
ið, að því er virtist í angist. Næst blasti við
áhrifamikið verk, kannski vegna þess hve
mikið var í það lagt. Inni í litlum glerbúrum
voru ótal afsteypur af hausum, steyptum í
mjúkt gúmmí, sem snerust á víxl og þrýstu
andlitinu í glerið. Þarna vill listamaðurinn, að
sögn fylgdarkonu minnar, benda á að hér í
veröld eru allir að leita að hamingju og líta
margir út fyrir að vera hamingjusamir en í
raun eru þeir daprir og leiðir. Lim Young-sun
heitir listamaðurinn en verkið „Land Flowing
Milk and Honey“. Á þessari sýningu voru auð-
vitað inn á milli verk sem manni fannst maður
hafa séð oft áður, myndbandsverk og högg-
myndir en þó var eitt sem vakti athygli mína
fyrir fegurð sína, eins konar innanhússhönn-
un, gulir flísaveggir lýstir innanfrá þar sem
munstrið var fengið af sprungnum jarðleir.
Að lokinni þessari yfirferð var rétt að halda
aftur út á svæðið og heim á hótel að melta það
sem innbyrt var. Það er vel þess virði að
heimsækja tvíæringinn í Kóreu og í raun
þyrfti að eyða þar tveimur dögum ef á að sjá
allt sem boðið er upp á. Fyrir þá sem hafa
tíma er einnig gaman að rölta um Kwangju og
skoða listaverk sem komið hefur verið fyrir
hér og þar um borgina og þeir sem aðgang
hafa að tölvu og eiga ekki heimangengt geta
kynnt sér sýninguna á heimasíðu hennar á al-
netinu, http://www.Kwangjubiennale.
org/eng/index.html.
MARIANNE PIDOUX
TIL MICHAELS
Asdís Magnúsdóttir þýddi.
Blíði vinur,
Fyrst tókst þú þér ferð á hendur, fyrst leið þín virðist ekki
liggja tilbaka, lærir buguð sál mín tónstiga hinnar sönnu
þjáningar. Þetta litla þráláta stef, sem minningarnar búa til,
segir mér, segir mér aftur og segir mér enn aftur að við lifum
ekld lengur undir sama himni.
I seinasta skipti legg ég höfuð mitt í kjöltu þér, ég andvarpa
djúpt ogí draumi gef ég þér seinustu ráðin, ferð þín er svo löng.
Állt hér minnir á hamingju okkar og á hverjum morgni gæli ég
við bros þitt, alltaf eins, bros þitt rólegt og kalt eins og strendur
íslands.
Höfundurinn er unnusta unga Frakkans, Michael Leduc, sem hvarf á fslandi í september.
ORÐAFORPI 9
ÁR, FRAMSÝNN, ÁR-
ANGUR OG HALLÆRI
EFTIR SÖLVA SVEINSSON
Ár er nú einkum notað sem tímaeining, 365
dagar eða 12 mánuðir, en þýddi líka að fornu
góðæri eða ársæld. Þá blótuðu menn til árs
og friðar, eins og segir í fornum bókum. Ár -
er sama orð og ár í dönsku og sænsku, year á
ensku og skylt hornus í latínu sem merkir
ársgamall. I eldgamalli slavnesku var orðið
jara notað í merkingunni vor. Af því mætti
ætla að ár sé leitt af stofni sem annars vegar
merkti tími, hins vegar ársæld. Það sést í
öðrum orðum.
I Eiríks sögu rauða segir frá Þorbjörgu
lítilvölvu, en hún var framsýn við tilteknar
aðstæður, sá fyrir ókomna tíma. Þorkell á
Herjólfsnesi á Grænlandi hélt henni veislu, og
hún skyggndist um og mælti meðal annars:
En eg kann þér það að segja, Þorkell, að
hallæri þetta mun ekki haldast lengur en í
vetur, og mun batna árangur sem vorar.
Hér er árangur notað í merkingunni
árferði, en gat líka þýtt ársafurðir og hefur
þá merkingu í norrænum málum. Árangur er
búið til úr orðunum ár og gangur, er
eiginlega gengi ársins og notað um þann
ávöxt sem menn höfðu af landi og úr sjó. Nú
er orðið sem næst einnotað í merkingunni
niðurstaða, en sú þýðing nærist á upphaflegri
notkun orðsins. Búsafurðir voru niðurstaða
ársins!
Hallæri merkir illt árferði, jafnvel
hungursneyð. Uppruni orðsins er ekki ljós,
en menn hafa sagt sem svo að hallæri sé ár
þegar hallast hagur manna. Líklegra er þó að
orðið sé af stofni sem birtist í nágrannamálum
í orðum sem merkja meðal annars visinn,
magur, lémagna. Öll lýsa að minnsta kosti vel
því ástandi sem verður í hallæri, gróður
visnar, menn og skepnur eru mögur og
lémagana.
Höfundurinn er cand. mag. í íslensku.
MERGUR MÁLSINS
BERA EINHVERJUM
EITTHVAÐ Á BRÝN
EFTIR JÓN G. FRIÐJÓNSSON
FLEIRTALAN af nafnorðinu brún var í
fomu máli brýn og sér þeirrar beyg-
ingar enn stað í ýmsum samböndum,
t.d. bera e—m e—ð á brýn, láta brýnn-
ar síga, setja í brýnnar og hnykla brýnnar.
Líkingin að baki orðatiltækinu bera e—m e—
ð á brýnvísar til þess að eitthvað er sagt
(beint) framan í einhvem og á hún sér hlið-
stæður í merkingarskyldum samböndum,
t.d. segja e—ð í augu e—m, sem kunnugt er
úr fornu máli, og segja e—ð upp í opið geðið
á e—m úr síðari alda máli, sbr. einnig skella
e—u framan í e—n.
Auk fleirtölunnar brýn eru til tvær aðrar
myndir, annars vegar brúnir og hins vegar
brýr, t.d. mála á sér augabrúnirnar/(-
brýrnar). Fleirtölumyndina brýr má rekja til
fleirtölunnar af brú, brúar, brýr. Ef ákveðn-
um greini er skeytt við fleirtölumyndina
brýr kemur fram myndin brýrnar og fellur
hún í framburði að nokkm leyti saman við
fleirtölumyndina (með ákveðnum greini)
brýnnar (af brún). Ástæðan er sú að -nn- er
borið fram sem -dn- við ákveðin skilyrði og -
rn- er oftast borið fram sem -rdn- eða -dn-.
Þannig falla saman myndirnar brýrnar og
brýnnar, hvor tveggja er borið fram sem
[brídnar], og þá opnast sú leið að brún fái
fleirtöluna brýr. Sú breyting er kunn frá 17.
öld.
Eins og áður sagði er hin foma fleirtala
brýn einhöfð í fóstum samböndum en annars
virðist nokkuð á reiki hvort menn kjósa
fremur fleirtöluna brúnir eða brýr og enn
fremur hvort menn segja augabrúnir/-brýr
eða augnabrúnir/-brýr. í fyrra tilvikinu er
um að ræða svokallaða stofnsamsetningu
(auga-) en í því síðara eignarfallssamsetn-
ingu (augna-). Hér ræður vafalaust málvenja
og málsmekkur hvor myndin kosin er enda
er hvor tveggja myndin tilgreind í orðabók
Menningarsjóðs. í Blöndalsbók er tilgreind
uppflettimyndin augabrún en afbrigðið
augnabrún er að finna í sömu bók undir
brún. Til gamans má geta þess að elsta
mynd sem ég þekki er frá 16. öld og er hún
augabrýn.
Höfundur er prófessor við Hóskóla íslands.
1 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 8. NÓVEMBER 1997