Lesbók Morgunblaðsins - 10.01.1998, Síða 15

ÞJÓÐMÁLAÞANKAR
Upplýsinga-
ofstreymi
EFTIR MAGNÚS ÞORKELSSON
Þessa dagana er ég að drukkna í
upplýsingum. í seinni tíð hefur
póstkassinn fyllst af bæklingum.
Það eru bæklingar með miðum
sem rífa má úr og nota til að fá
afslátt í búðum. Svo eru auglýs-
ingablöð frá ýmsum samtökum,
fasteignablöð, sjónvarpsvísar,
myndbandablöð, bæklingar frá stórmörkuðum
og þannig má lengi telja. Það eru veltiskilti,
föst skilti og ljósaskilti á hverju horni sem
gera ekkert annað en að trufla mig í akstri ef
ég á að reyna að fylgjast með. Eitt slíkt er ut-
an við stofugluggann minn m.a. með
glæsiskutlu sem segir mér að ég eigi að láta
mig dreyma. Ég vil satt að segja frekar hugsa
um norðurljósin en gosið sem hún auglýsir.
Nýlega lenti maður í útlöndum í árekstri útaf
skilti sem sýndi konu á nærfötum.
Svo eru fríkort, fríðindakort, safnkort. sjón-
varpskort. Þessum kortum öllum fylgja bæk-
lingar með upplýsingum um hótel, bílaleigur,
veitingahús og ég veit ekki hvað. Maður geng-
ur varla svo í klúbb orðið að ekki eignist mað-
ur snarlega bæklingahrúgu yfir verslanir og
fyrirtæki sem bjóða gull og græna skóga, bara
ef ég er nú meðlimur j' Ix'.^um liókaklúbbi <>ða
hinum plötuklúbbnum. Þá eru dagblöðin full af
auglýsingum, tímarit að kafna í þeim og nú
síðast eru að spretta upp sjónvarpsskjáir á
lykilstöðum sem velta fram auglýsingum.
Internetið er að fyllast af auglýsingum þannig
að margar heimasíður eru svo þaktar af aug-
lýsingum að gagnvirku undrin kafna undir
þeim.
Verslanir eru sífellt að lofa afslætti eða til-
boðum í þessum auglýsingum sínum út á það
að tilteknir miðar séu notaðir. Eitthvað kostar
að framleiða þá svo að manni slæðist sá grun-
ur að en einfaldara væri að lækka vöruverðið
og sleppa þessum aukaverkunum. Hvað
punktakerfið varðar þá er þar verið að færa út
í almenna verslun nokkuð sem flugfarþegar
þekkja sem afsláttarkei’fi, og það með undra-
skjótum hætti. Satt að segja finnst mér merki-
legast hugmyndaflugið sem þar býr að baki.
Ég man að í útlöndum var tíðkað hér í eina
tíð að láta fólk fá afsláttarmiða - kúpóna- með
því sem það verslaði og svo þegar bók hafði
verið fyllt mátti skipta henni fyrir smáaura-
virði af vörum í tilteknum búðum.
Hér á landi birtist þetta í kortum. Ég á
safnkort. Ef ég versla hjá útgefandanum þá
safna ég punktum. Það borgar sig að vísu bara
að kaupa olíuvörur því allt annað er það dýrt
að ég kaupi það frekar í stórmarkaði. Svo á ég
fríkort en nota það á annarri bensínstöð. A
þeirri þriðju virkar það þannig að ef ég versla
á heilu þúsundi og staðgreiði það þá fæ ég ein-
hverjar krónur tilbaka því þeir láta mig fá af-
sláttinn strax. Og ég sem vildi eins fá þetta
beint í lægra vöruverði.
Allt ber að sama brunni. Punktarnir safnast
voðalega hægt saman hjá þeim sem þá selja og
ég er með einhverja krónupeninga í vasanum
frá hinum sem ég vildi eins sjá í lægra verði á
kortanótunni minni. Og ef ég hendi kortunum
þá afsala ég mér afslætti sem ég gæti kannski
nýtt mér í að kaupa eitthvað smáræði ein-
hverntíma. Og ég borga kostnaðinn við dæmið
hvort eð er. Hver sigrar? Auglýsingastofan.
Það magnaðasta er þó sjónvai-pskortið. Þar
hefur Stöð 2 bundist samtökum við einhverja
kaupmenn um að ef ég noti þetta kort hjá
þeim þá lækki áskriftin mín hjá stöðinni, jafn-
vel niður í ekkert. Það sem ég skil ekki er
hversvegna sjónvarpsstöðin, kortafyrirtækið
og kaupmennirnir spara sér ekki markaðs-
setninguna á dæminu (sem ég borga hvort
sem ég er með kortið eða ekki) og lækka
þannig einfaldlega áskriftina og vöruverðið
beint? Svona er nú veröldin skrýtin í augum
einfeldnings.
Upplýsingar eru af hinu góða en það getur
orðið of mikið af þeim. Og þær hljóta að kosta
mig eitthvað í vöruverði því varla vinna aug-
lýsingastofurnar ókeypis að þessu og eitthvað
kosta auglýsingarnar sem sýndar eru í sjón-
varpi, i blöðum og þar sem hægt er að koma
þeim fyrir. Upplýsingar eru góðar. Við þurfum
að læra að nota og vinna úr auglýsingum.
Enda er markaðssálfræði og auglýsinga-
mennska orðið tískufag í skólum. Líklega
finna menn fyrir þörf fyrir að að læra að verj-
ast auglýsingum. Mig dreymir um heim án
auglýsinga.
Höfundur er kennslustjóri Menntaskólans við Sund.
PÁLL a hjalmsstöðum
TIL VÍGLUNDAR
Enn er bjart í byggðum landsins,
burt er þýfíð, túnin slétt,
enn er gleði æskumannsins
öldum fola hleypa á sprett.
Ennþá rekur kýr og kindur
kátur smali heim á ból.
Ennþá Glóey gullið bindur
geislatraf um jökulstól.
Manstu hraunið háa breiða,
Hrúthagann og Brúará,
þar sem stríðir straumar frevða
stöllum af íþrönga gjá?
Manstu Höfðann hlýja fríða,
Hlöðu-Rauða-Mosafell,
-hettur jarls, sem hérað prýða
Hagavatn og jökulsvell?
Pú hefur langan aldur unað
útí fjarri Vesturbyggð,
en þó jafnan minnst ogmunað
móðurjörð með ást og tryggð.
Hvernig sem þín ferð réð falla
fíest að heiman vel er geymt.
Hljótt til íslands heiðu fjalla
hefur í vöku og svefni dreymt.
Manstu vors í dýrðardraumi
daggarglit og þrastakvak,
eða svani svífa af straumi,
sveigja háls með vængjablak.
Manstu birkibrekku og hlíðar,
búnings vors og sumar fá.
Blómagrundir, grænar, fríðar
glitra í vatnaspeglum blá.
Þetta voru þekktar slóðir
þínum æskudögum á.
Voru okkar vinir góðir
víðsýnið og fjöllin há.
Víðibrekkur, vatnaniður
vöktu í brjósti dulda þrá,
lambajarm og lóukliður
laufguð björk og fjóla smá.
Póll Guðmundsson ó Hjólmsstöðum í Laugardal var landskunnur hagyrðingur ó fyrriparti aldarinnar og raunar orti hann alvarlegri og metnaðarfyllri Ijóð og birtust
sum þeirra í Lesbók Morgunblaðsins ó fimmta óratugnum. Ljóðið sem hér birtist hefur ekki óður komið fyrir almenningssjónir, en það orti Póll til vinar síns, Víglundar
Vigfússonar fró Úthlíð, sem flutt hafði til Vesturheims. Þeir Póll og Víglundur skrifuðust ó ævilangt og mó segja að kvæði Póls sé hliðstæða við annað þekktara kvæði
eftir Guðmund Friðjónsson ó Sandi, þar sem Guðmundur reyndi - og með órangri - að fó vin sinn til að hætta við Ameríkuferð. Munurinn er só að vinur Póls er fyrir
löngu farinn vestur, en Póll vill minna hann ó birkibrekkur og hlíðar, Hagavatn og jökulsvell, og ekki stður hitt, að „burt er þýfið, túnin slétt".
. EYÞÓR RAFN GJSSURARSON
AF KIRKJUHOLTI
af kirkjuholti sjást hinir veðruðu vogar
valllendi, tré og sjóbarið fjörugrjót
við sjóndeildarhringinn sigla bátar með nót
og sólarlagið, rauðgult, yfír þeim logar
þessi hugsýn þig til sín einatt sogar
því þú gleymir engu um föðurlandsins mót
og hvort sem þér fínnst hún falleg eða ljót
hún freistar, seiðir, angar, heillar og togar
ef þú skyldir fara um veröld víða
og virða fyrir þér nýjan óþekktan heim
þar sem búa þjóðir með aðra siði
þar sem ríkir þíða og veðurblíða
ogþótt þú munir tala með erlendum hreim
þá kemur þú aftur að kirkjuholtsins friði
GRÆNT SJAL
blæfríð kona í grænu sjali, grasið
gefur þér náttúrunnar töfrayl
umvafín fossum sem falla í dulsins hyl
hún færir að vitum þínum ilmvatnsglasið
þú hvílir hjá henni og hlustar á lágvært masið
sem heyrist er lækir renna um klettagil
þú veist að hún gerir mörgum margt í vil
og mætir þér með viðmótsþýtt, hlýlegt fasið
þú fímnur að úðinn fellur á hárið þitt
fálátur vætir bæði þig og hana
uns frá himni, blásvörtum, berast geislar
af greinum trjánna drýpur dögg með sitt
daglega hjal sem kemst þó sjaldan í vana
en hún þig grípur, hrífur, frelsar og beislar
Höfundurinn er Ijóðskáld og kennari. Ljóðin eru úr nýrri Ijóðabók,
heitir Öldur. Útgefandi er Pjaxi ehf.
RQLPATUR.SSQN ............ . ..
ÚR LIKASUM
KARL GUÐMUNDSSON ÞÝDDI
að kunna að minnast kvöldanna
þegar vorið kom og hafíið þagði
og við snerum við úti á bryggjunni
og hjörtu okkar
voru full af sjónleikahúsum
það var útselt
og engin sýning eftir miðnætti
þegar þú glettist og varðst stríðin
og skarst þig frá án skilyrða
allri umferðinni
og batzt mig svo sárt
öllu því sem gerðist
kvöldin þegar vorið kom
og hafíð heyrði í okkur hláturinn
því sjónleikahúsið átti hjörtu okkar
þar sem allt var uppselt eftir miðnætti
að kunna að minnast að þú smám saman líktist
veðráttunni hásu og hvunndeginum langa
ogmúsikinni stríðu og erótíkinni óskiljanlegu
minnast kvöldanna þegar sumarið hvarf
og sjórinn kulnaði
og við stóðum og störðum úti á bryggjunni
og miðnæturvíman horfín úr hjörtum okkar
að hafa kjark að minnast að ég hjúfraði mig að þér
og fann fyrír grun af angist
eins og titrandi streng
milli liðinna og ókominna daga
hversu ég óttafullur elskaði þessi kvöld
þegar vetur lagðist að og bylgjurnar brotnuðu
og hafíð sendi sitt litlausa drif
gegnum þessa nótt
þegar kulnað var í hjörtum okkar
og í öllum sjónleikahúsum
og ég óskaði að ég hefði aldrei hitt þig
og stundir okkar hefðu ekki orðið
að vera til neyddur að muna
að blár fugl kvakar af sorg
og sveimar á óskiljanleikans vindum
þessi sýn er svo lifandi
og þú stíeymir eins ogglampi
gegnum öll mín skilvit
eins og tíðin þegar voríð kom
og hjörtu okkar þögðu á heimshafínu
full af komandi kvöldum og ósæilegum
miðnáttarleikjum.
Höfundurinn er meðal þekktustu nútímaskálda Færeyinga.
Þýðandinn er leikari.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 10. JANÚAR 1998 1 5