Lesbók Morgunblaðsins - 10.01.1998, Side 16

Lesbók Morgunblaðsins - 10.01.1998, Side 16
Farandsýningin Líkams- nánd er samnorrænt safnafræðsluverkefni sem ætlað er a5 vekja athygli á norrænni samtímamynd- list. HULDA STEFÁNSDÓTTIR ræddi við Þorbjörgu Br. Gunnars- dóttur hjá fræðsludeild Listasafns Reykjavíkur og tvo af þátttakendum sýn- ingarinnar, dönsku lista- konuna Iben Dalgaard og myndlistarmanninn Birgi Snæbjörn Birgisson. REYKJAVÍK er síðasti áfangastaður sýn- ingar sem ferðast hefur milli Alvar Alto Museo í Finnlandi, Henie Onstad Kunstsenter í Noregi, Norrköpings Kon- stmuseum í Svíþjóð og Vestsjællands Kunstmu- seum í Danmörku. Á sýningunni eru verk eftir ýmsa norræna listamenn sem eiga það sameig- inlegt að hafa fengist við mannslikamann í verk- um sínum, bæði innsetningum, vídeólist, mál- verkum, ljósmyndum og skúlptúrum. Þeir sýna okkur líkamann sem tjáningartæki og tákn fyrir tilfinningar okkar, fjalla um líkamann sem sam- safn einstakra líkamshluta og benda á hvernig hann kemur upp um bælingu okkar. Markmið sýningarinnar er að ná til unglinga á aldrinum 13-19 ára og vekja áhuga þeirra á samtíma- myndlist og heimsóknum á listasöfn. Meðal þeirra sem eiga verk á sýningunni eru Peter Bonde, Cristian Lemmerz og Iben Dalgaard frá Dan- mörku, Elin Wikström og Lars Hammarström frá Svíþjóð, Ilkka Sariola, Satu Kiljunen, Olli Summanen og Philip von Knorring frá Finnlandi og Marianne Heske frá Noregi. Islensku þátttakendumir í sýning- unni eru Þorvaldur Þorsteinsson, Helgi Þorgils Friðjónsson, Hulda Hákon, Daði Guðbjömsson og Birgir Snæbjöm Birgisson. „Hreyft við mörkum ú varfserinn háH" Hugmyndin að sýningunni kom í kjölfar ákvörðunar Norrænu ráðherranefndarinnar um að styrkja barna- og unglingamenningu á Norðurlöndunum og efla samstarf skóla, menningarstofnana og listamanna. í upphafi var það ungt fólk í Finnlandi sem mótaði þetta þema, og verkefnið varð svo til með stuðningi frá fjölmörgum stofnunum og sjóðum á Norð- urlöndum. Teija Hihnala hefur umsjón með safnafræðslu hjá Alvar Aalto safninu í Finn- landi og í sýningarskrá lýsir hún aðdragandan- um sem var sýning safnsins veturinn 1996, Hið nakta ég. Hugmyndina að sýningunni segir -hún hafa orðið til úr mörgum hugdettum. „Þörfín fannst í orðunum, krafan var félagsleg og áhugi hafði vaknað víða. Með líkamslist og gjörningum, afkvæmum myndlistarinnar, voru mörk myndrænnar nektar skráð og túlkuð og hreyft við þessum mörkum á varfærinn hátt.“ Teija er þeirrar skoðunar að listsýning geti ekki verið fullgerð fyrr en hún hafi mætt um- nverfi sínu, fyllst þeirri orku sem áhorfendur hafa lagt í hana. „Listin er í sjálfu sér tilfinn- ing, hún er tilfinningalegar upplifanir lista- mannsins holdi klæddar. Listamennimir eru alltaf nærri í verkum sínum og áhorfendur í líkömum sínum - úr þessu þarf svo að skapa samneyti svo tækifæri gefist á svari.“ Unglingar fara síður á söfn en aðrir aldurshápar Þorbjörg Br. Gunnarsdóttir hefur haft um- sjón með verkefninu fyrir hönd Kjarvalsstaða Morgunblaðið/Arni Sæberg IBEN Dalgaard sýnir innsetninguna Only When I Laugh á sýningunni Líkamsnánd á Kjarvals- stöðum. Verkið byggir á gagnvirkum boðskiptum áhorfandans við listaverkið. Líkami áhorf- andans tengist tíma og rúmi verksins og merkingin verður ekki iesin úr listaverkinu einu held- ur sprettur hún af upplifun áhorfandans. LEIGUTUNGA, Hired Tongue, eftir danska listamanninn Peter Bonde. Titillinn er athugasemd listamannsins við hlutverkið sem honum finnst hann gegna á sýningunni þar sem verkið var fyrst sýnt. Rétt eins og menn í bandarískum kvikmyndaiðnaði á þriðja áratugnum leigðu handritshöfunda og kölluðu þá Hired Hand, leið Bonde eftir þessa sýningu eins og hann hefði verið leigður listamaður. Með plastpoka yfir hausnum dýfði hann tungunni í túss og sleikti rönd eftir endilöngu léreftinu. Tungan varð að pensli og ásjóna listamannsins sjálfs minnir á bankaræningja eða meðlim í Ku Klux Klan. FRÁSAGNARMÁLVERK Birgis Snæbjörns Birgissonar hreyfa við ímyndunarafli áhorf- andans með tvíræðni sinni. Birgir fiutti fyrir- lestra um verk sín fyrir nemendur þegar sýn- ingin ferðaðist til Danmerkur og Nor- egs.skoðun mín er sú að í verkum íslenskra myndlistarmanna hafi líkaminn birst í miklu mýkri útgáfu en annars staðar, en undirbúningsvinnan hófst fyrir þremur ár- um. Unglingar eru sá hópur safngesta sem erf- iðast hefur gengið að ná inn á söfn, jafnvel þar sem löng hefð hefur skapast fyrir safnfræðslu eins og víða á hinum Norðurlöndunum. Nor- rænu listasöfnin sem að verkefninu koma hyggjast því nýta sér reynsluna af þessari far- andsýningu til að móta nýja stefnu í safn- kennslu ungmenna. Þemað, mannslíkaminn og mannleg nánd, snertir við heimi unglinga, jafnt sem annarra, á svo ótalmarga vegu og því þótti viðfangsefnið henta markmiði samsýningarinn- ar vel. „Við vildum beita nýjum aðferðum við safnkennslu sem hreyfði við unglingunum - vekti áhuga þeirra á samtímamyndlist og það teljum við að þetta viðfangsefni geri. Það kveikir svo margar spumingar varðandi t.d. öra tækniþróun samtímans; einræktun og al- netið, líkamann sem tákn, sjálfsmynd okkar, sjúkdóma, fegurðarímyndina og það hvemig listasagan birtir okkur margbreytilegar hug- myndir mannsins um líkamsfegurð í gegnum tíðina," segir Þorbjörg. Tíðarandann má lesa úr ásýnd mannslíkamans í myndlist á öllum tímum. Um fulltrúa íslenskra samtímamynd- listarmanna á sýningunni segir Þorbjörg að þeir hafi fjarlægst þær beinu meðvituðu vísan- ir í náttúrana sem framherjar íslenskrar myndlistar beittu í verkum sínum og í staðinn hafi líkaminn verið tengdur nk. umfjöllun um listhugtakið sjálft. Mikilveegt að virkja bseði huga og likama áhorfandans Danska listakonan Iben Dalsgaard hefur í innsetningum sínum leitast við að koma á gagnvirkum boðskiptum milli listaverks og áhorfenda. Hún segir að án áhorfenda sé listaverkið hjómið eitt. Líkami áhorfandans tengist tíma og rúmi verksins og listaverkið má túlka á ýmsa vegu allt eftir samhenginu hverju sinni. Verk sitt nefnir hún Only When I Laugh og titillinn dregur dár að alvöru- þrungnum andartökum áhorfenda andspænis listaverkum á söfnum. „Eg reyni að losa áhorfandann undan viðtekinni nálgun hans við listaverkið með því að virkja bæði hugann og líkamann. Verk mitt krefst aðgerða af hálfu áhorfandans því annars segir verkið honum ósköp lítið. Um leið og áhorfandinn hefur los- að um hömlur vanans og leyfir sér jafnvel að hlæja svolítið að verkinu, þá slakar hann á og hættir að vera eins upptekinn af skilgreiningu verksins einni saman. Ekki að það sé nauð- synlegt að áhorfendur hlæi heldur að þeir leiti svara handan þess sem talist getur rökrétt og séu sjálfir virkir í merkingarsköpuninni." Oft- ar en ekki setur hún saman tvö óskyld fyrir- brigði í eina heild og segist með því vera að leika sér að viðleitni mannsins til að tengja alla hluti saman og þvinga þá í eina merking- arheild, jafnvel þó tengslin séu langsótt. „Við þurfum að hætta að spyrja í sífellu „hvers vegna?“ og segja í staðinn „af því bara“ og njóta þess sem fyrir augu ber - lifa og njóta í núinu. Túlkun verkanna er ekki einhliða og forvitni er allt sem þarf til að skilja,“ segir Iben. Olíkt flestum hinna þátttakendanna á sýn- ingunni vann Iben verk sitt sérstaklega fyrir sýninguna Líkamsnánd. „Þegar að samnor- rænt verkefni um mannslíkamann í myndlist var fyrst fært í tal við mig, þótti mér það meira en lítið undarlegt. Að það sé þá til einn og sami norræni líkaminn? En eftir því sem ég velti viðfangsefninu meira fyrir mér uppgötvaði ég sífellt fleiri sameiginleg einkenni með okkur Norðurlandabúum sem snerta líkamann, s.s. hugsanagang okkar og athafnir," segir Iben. „Síðastliðið sumar fjallaði ég sérstaklega um þau hughrif sem ég varð fyrir í tengslum við þetta verkefni á sýningu minni í Kaupmanna- höfn þar sem ég tók fyrir skammdegið, myrkrið og kuldann og tilfmningar honum tengdar sem svo sannarlega eru samnorræn- ar.“ Hún hefur fylgst með viðbrögðum áhorfenda við verki sínu á öllum fyrri sýningarstöðunum og segir að viðbrögð unglinganna sem komið hafi á sýninguna og rætt við sig um verkið, hafi oftar en ekki komið sér í opna skjöldu. „Um leið og þau höfðu áttað sig á hvað hér var á ferðinni þá voru þau flest mjög opin fyrir þessu samspili sínu við verkið. Sumir hverjir sögðu að ef þetta væri myndlist þá stæði ekki á þeim að heimsækja listasöfn oftar, svo ég hlýt að geta vel við unað,“ segir Iben. Margir höfðu aldrei kynnst myndlistarmanni áður Birgir Snæbjörn Birgisson er yngstur í hópi þeirra íslensku listamanna sem valdir voru til sýningarinnar. Hann var styrktur af norræna Sleipnissjóðnum til að fylgja verkum sínum eftir þegar sýningin stóð yfir í Dan- mörku og Noregi. Reynslu sína af verkefninu segir hann mjög góða. „Þátttaka mín í fræðslustarfinu á þessum tveimur stöðum var með gerólíkum hætti. I Noregi ræddi ég við nemendur um verk mín þegar þeir höfðu farið um alla sýninguna en í Danmörku höfðu nem- endur skoðað sýninguna viku áður og komu gagngert aftur til að hitta mig,“ segir Birgir. „Eg lýsti því fyrir nemendunum að verk mín fælu í sér frásögn og í Danmörku fól ég síðan nemendum það verkefni að velja sér eina af myndunum þremur og teikna á sinn hátt það sem fyrir augu bar. Þannig varð til þeirra frá- sögn af mínum verkum." Hann segir að marg- ir af þessum nemendum hafi verið að koma á listasafn í fyrsta sinn og höfðu jafnvel aldrei áður hitt myndlistarmann. „Þeim fannst starf- ið spennandi og spurðu mig mikið um hvernig það væri að vera listamaður." Hann segir að líkamslistin hafi verið mjög áberandi í mynd- list síðustu áratuga og ástæðuna megi eflaust m.a. rekja til staðfestingarbaráttu homma og lesbía og tilkomu sjúkdómsins eyðni. „Víða hefur verið fjallað um mannslíkamann í myndlist á mjög öflugan hátt en skoðun mín er sú að í verkum íslenskra myndlistai-manna hafi líkaminn birst í miklu mýkri útgáfu en annars staðar, t.d. á Sensation-sýningunni í Bretlandi nýverið.“ Hann segir að sýningin henti vel til að virkja hugi þeirra sem lítt þekki til samtímalistar. „Mörg verkanna er auðvelt að útskýra og sum þeirra þarf jafnvel ekki að hafa mörg orð um.“ Listamennirnir sem taka þátt í fræðslustarf- inu era Iben Dalsgaard, Ilkka Sariola, Mari Rogers, Birgir Snæbjörn Birgisson og Harald- ur Jónsson ásamt rithöfundinum Kristínu Ómarsdóttur og mannfræðingnum Sigurjóni Baldri Hafsteinssyni. Almenn leiðsögn verður um sýninguna alla sunnudaga kl. 16. Sunnu- daginn 11. janúar framkvæmir Finninn Goa Zweygberk gjörning í tengslum við leiðsögn- ina. Sýningin er opin alla daga vikunnar frá 10-18 og lýkur 1. mars. Líkamsnánd er einnig að finna á Alnetinu í samstarfi við Valhalla, norrænt upplýsinganet. Hjá Valhalla er ann- arsvegar heimasíða sýningarinnar og hinsveg- ar umræðuvettvangur fyrir sýningargesti en slóðin er http://valhalla.norden.org. 16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 10. JANÚAR 1998

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.