Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.1998, Blaðsíða 11

I
1/
gu
?“
51d
ídi
SÝNING Ólafs Elíassonar ber
yfírskriftína Hinn samsíða
garður og aðrar sögar. Verkin
fjögur eru unnin sérstaklega
fyrir þessa sýningu á göngum
Kjarvalsstaða. List Ólafs hefur
vakið talsverða athygli í evr-
ópskum listheimi að undan-
förnu. Eftir að hann lauk námi við Konung-
legu listaakademíuna í Kaupmannahöfn árið
1995 hefur hann haldið á annan tug einka-
sýninga beggja vegna Atlantshafsins og tek-
ið þátt í fjölda samsýninga. Foreldrar Ólafs
eru íslenskir, hann ólst upp í Danmörku og
býr nú í Þýskalandþ Sem barn dvaldi hann
sumarlangt í sveit á íslandi og þrátt fyrir al-
þjóðlegan bakgrunn sækir hann mikið til Is-
lands. Því hefur verið haldið fram að hina
ríku náttúrutilvísun í verkum Ólafs megi
rekja til uppruna listamannsins á landi mik-
ilfenglegra náttúruafla, Islandi. Sjálfur seg-
ist Olafur rekinn áfram af innsæinu einu
saman. List sín fjalli ekki um ísland heldur
um það hvað felist í því að vera manneskja í
samfélagi. Náttúruna noti hans eins og
hvern annan efnivið til listsköpunar. „List
mín fjallar um sjálfskoðun og í gegnum það
fjallar hún um allt annað. Um náttúruna, en
líka um hvað það þýði að kveikja og slökkva
á sjónvarpinu.“
Hugtakaandstæðurnar menning/náttúra
era listamanninum hugleiknar. I viðtali við
Francesco Bonami í norræna listtímaritinu
SIKSI frá síðasta ári lætur Ólafur hafa eftir
sér að með því að einangra og flytja einstök
náttúrufyrirbæri frá sínu eðlilega umhverfí
og setja þau í samhengi listarinnar verði
upplifunin á þeim sterkari. í Hinum samsíða
garði er andstæðum gildum menning-
ar/náttúru viðsnúið. Miðgangur Kjarvals-
staða hefur verið tyrfður og á túninu er brú
og brunnur. Við brúna hafa verið skornir
tveir ferningar úr túninu. Menningin er hér
eins og jarðvegur undir náttúruna. í brunn-
inum er vatn og dæla til þess að það mynd-
ast kröftugur hvirfill í miðjum brunninum,
eins og óendanlega djúpt svarthol.
Við innkomu á safnið, á ganginum vestan-
megin, blasir við risavaxinn speglasjónauki.
Þín samsetta sjón er strendingslaga spegla-
hýsi sem þrengist inn á við. Þröngt opið við
enda ganganna endurkastar rýminu fyrir
utan í ótal spegilmyndum á fjölmarga vegg-
fleti hýsisins. Hið samsetta auga er einkenni
ýmissa skordýra. Margir smáir sexhyrning-
ar mynda eitt heildarsjónsvið, - hver hluti
um sig skynjar lítinn hluta heildarmyndar-
innar. Þessi framlenging á augum áhorfand-
ans ljær honum eftirsóknarverðan hæfi-
leika, - þann að sjá í margar áttir í einu.
Utandyra stendur Regnskáli. Grasúðar-
inn á þaki garðhýsisins spýr vatni sem renn-
ur niður með byggingunni. í frosti eins og
nú hímir yfír borginni er Regnhýsið í klaka-
böndum. Náttúran hefur farið höndum um
menninguna. Rómantíska hugmyndin um
garðhýsið í vel ræktuðum lystigarðinum hef-
ur vikið fyrir hinni fegurstu ískristalshöll.
Hellisgerði er bók með 25 ljósmyndum sem
teknar eru í Hellisgerði í Hafnarfirði, -
lystigarði frá náttúrunnar hendi.
A meðan á samtalinu stóð varð Ólafi allt í
einu litið á skuggamynd sem sólin endur-
NÁTTÚRAN
SEM VERKFÆRI
SKÖPUNAR
LjósmyndiPétur Sörenson
REGNSKÁLINN í klakaböndum, eitt af þeim fjórum verkum sem Ólafur vann fyrir sýninguna á
Kjarvalsstöðum og ers utandyra.
kastaði á hvítan vegg miðgangsins á Kjar-
valsstöðum. Lítil rifa var á einni af renni-
hurðunum út í garð og ef vel var að gætt
mátti greina skugga hitastróksins líða upp
eftir veggnum þar sem hitinn streymdi út í
frostið. Ólafur snarþagnaði, benti svo á
vegginn og sagði: „Hefurðu séð nýja verkið
mitt!?“ Þessa næmu skynjun á veruleikan-
um leitast hann við að færa inn í listina.
Huglæga og persónubundna skynjun sem
allir geta upplifað á sinn hátt. Hljómar sann-
arlega rómantískt. Er myndlist Ólafs Elías-
sonar rómantísk?
„Það má leggja margvíslegan skilning í
orðið rómantík. Það sem mér finnst róman-
tískast við verkin er það hversu trár ég er
eigin innsæi. A einfaldan hátt reyni ég að
vinna með hluti sem orka á mína eigin
skynjun. Hins vegar vinn ég ekki eftir hug-
myndafræði rómantíkur né neinu öðru til-
búnu manifestí. Öllum er frjálst að hafa sína
skoðun á verkum mínum og ég reyni aldrei
að troða skoðunum mínum inn á aðra.“
Náttúran verkfæri
hugmyndasmíðanna
„Ég vinn með hugmyndir um hvað það
þýðir að vera manneskja í okkar heimi.
Hvað það þýðir að vera tÚ, að virka í samfé-
lagslegu kerfi. Um sjálfskilning okkar og í
gegnum það um allt annað. Um náttúruna
en ekki síður um það að kveikja og slökkva á
sjónvarpinu og staðfesta með því þátttöku
okkar í samfélaginu. Til þessa beití ég fyrir
mig skynjun og skynjunarfræði. Náttúran
er því einungis verkfæri við smíðar þessara
hugmynda. Það má finna hugmyndum sín-
um farveg á svo ótal aðra vegu, t.d. í gegn-
um kvikmyndir og tónlist. Kvikmyndir og
tónlist eru mér hins vegar ekki eins nákom-
in og náttúran, þ.e.a.s. ég hef ahst upp í
meira návígi við náttúruna en tónlist og
kvikmyndir. Ég legg þetta þannig upp fyrir
mér að annars vegar er það áhorfandinn og
hins vegar rýmið. Innan þessa ætla ég að
skapa upplifun, segja ákveðna sögu, og sá
efniviður sem ég hef valið mér til þess er
náttúran.“
Hættan er sú að áhorfandinn einblíni á
efniviðinn og leyfi sér ekki að upplifa verkin
á annan hátt en að lesa beint í efnið. Ólafur
segir það víðsfjarri sér að halda frammi
sjónarmiðum náttúruverndar í listsköpun
sinni. „Það er rétt upp að ákveðnu marki að
list mín fjallar um samband náttúra og
menningar. Ég er hins vegar ekki að fjalla
um þetta samband sem samfélagslegt
vandamál auk þess sem verk mín fjalla ekki
nema að litlu leyti um þetta samband. Ég
nota náttúruna fyrst og fremst vegna þesj
að hún hefur svo mikið að gefa til listsköp-
unar.“
„List min f jallar
ekki um ísland"
I skrifum um list Ólafs Elíassonar í er-
lendum listtímaritum er jafnan getið um
upprana Ólafs auk þess sem tæpt er á helstu
einkennum íslenski-ar náttúra. Fjölmiðlar
vii-ðast ekki í vafa um hvers vegna náttúran
er listamanninum svo hugleikin en hvað
finnst Ólafi sjálfum um þessa skilgreiningu
á list hans sem „sér-íslenskri“?
„Ég hef það oft á tilfinningunni að þeir
sem skrifa um listir geri í raun ekki annað
en flytja kassa á milli herbergja. Þeir era fá-
ir sem opna kassana og skoða innihaldið. Og
ég hef orðið var við að þeir sem það gera
velta sér ekki upp úr því að ég er frá íslandi.
List mín fjallar ekki um ísland og hefur
ekkert með það að gera að ég er Islending-
ur. Islendingar verða alltaf svo móðgaðir
þegar ég segi þetta en í raun er hér mikill
misskilningur á ferð,“ segir Ólafur. „Ég er
fæddur og uppalinn í Danmörku og ef eitt-
hvað er finnst mér list mín vera meira dönsk
en íslensk. Það skiptir ekki máli hvaðan þú
ert heldur hver þú ert. Annað er bara exót-
ismi í þágu markaðssetningar." Ólafur tekur
dæmi af sýningunni Visions du Nord - Nuit
blanche, sýningu á norrænni myndlist sem
nú stendur yfir í Nútímalistasafninu í París.
„Sýningin fjallar ekki um hvað þessir lista-
menn eru að segja heldur hvað það er gam-
an að þarna skuli vera kominn hópur fólks
sem er „öðravísi". Frakkar fara ekki á safn-
ið tO að sjá hvað einstakir listamenn hafa
fram að færa, hvort skoðanir þeirra era
feminískar eða hvað annað. Þeir fara á safh-
ið til að sjá verk sem skrítið fólk frá Norður-
löndunum hefur gert!“ En finnst honum það
hafa hjálpað sér að vekja athygli á íslenska
upprunanum? „Slík markaðssetning hrífur
aldrei nema í skamman tíma. Gott slagorð
flýtir kannski fyrir velgengni en fyrr eða
síðar reynir á raunveralegt gildi listaverk-
anna. Ég kem oft til Islands og vissulega er
tengingin við landið til staðar en það er líka
tengingin við Danmörku. Ég segi reyndar
oft að ég sé danskur en það er ekki það sem
fólk vill heyra.“
ið-
er
gri
ta-
rið
ss-
og
id-
/Ít-
ieð
og
ins
lur
fir
ísi.
Ef
ig-
m-
ma
)ar
Ég
ar.
að,
séð
sð-
sð-
idi
tur
, , Morgunblaðið/Kristinn
OLAFUR Elíasson myndlistarmaður. „Eg nota náttúruna fyrst og fremst vegna þess að hún hefur svo mikið að gefa til listsköpunar."
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 14. MARZ 1998 1 \