Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.1998, Blaðsíða 19

Á MÓÐURLEGU
NÓTUNUM
SCHUMANN OG
FLEIRI SÖNGUÓÐ
SIGRÚN Hjálmtýsdóttir sópransöngkona
og Anna Guðný Guðmundsdóttir píanóleikari
koma fram á Ijóðatónleikum í Listasafni
Kópavogs mánudaginn 16. mars kl. 20.30.
Martial Nardeau flautuleikari leikur með
þeim í einu verki.
„Fólk trúir því eflaust ekki en það eru sex
ár síðan við „síamstvíburarnir" héldum síð-
ast tónleika á höfuðborgarsvæðinu," segir
Sigrún, betur þekkt sem Diddú. „Og tvö
börn,“ bætir Anna Guðný við.
Það er reyndar ekki að ástæðu-
lausu að píanóleikarinn gerir börn
að umtalsefni en börn, og ekki síður
mæður, eru miðlæg í efnisskránni
sem stöllurnar munu flytja.
Þar er að finna móðurljóð, vöggu-
ljóð og barnaljóð - nánar tiltekið
ljóðaflokkinn Frauenliebe und -
leben eftir Robert Schumann;
Glæsitilbrigði (Bravour variationen)
eftir Adolph Adam; ljóðaflokkinn
Ljóð íyrir börn eftir Atla Heimi
Sveinsson, auk annarra íslenskra
sönglaga, og norræn sönglög eftir
Grieg, Sibelius og Sjöberg.
Djúpum tilfinningum móður til
barns síns er lýst í Frauenliebe und
-leben en i kringum hann var efnis-
skráin spunnin. Segir Diddú ljóða-
flokkinn, sem hefur þá sérstöðu að vera lagð-
ur í munn konu, sjaldan fluttan enda þurfi
söngkonan að búa yfir miklu raunsæi og lífs-
reynslu. „Þessi ljóðaflokkur er búinn að vera
í undirmeðvitundinni frá því ég byrjaði að
læra söng en það er fyrst núna að ég treysti
mér til að flytja hann. Maður þarf virkilega
að næra ljóðin og laglínuna á þroskanum,"
segir Diddú en svo skemmtilega vill til að
sjálf ól hún barn á liðnu ári.
Diddú kveðst ekki síst hlakka til tónleik-
anna fyi-ir þær sakir að hún syngur ekki svo
oft ljóðatónlist - er betur þekkt fyrir „aríur
og sprell“, eins og hún tekur til orða. Engar
aríur komast aftur á móti fyrir að þessu
sinni. „Eg hef alltaf haft svolitla minnimátt-
arkennd gagnvart ljóðinu - hef horft á það
úr fjarlægð með lotningu. Kannski stafar
það af því að ég lærði í Englandi og er þar af
leiðandi ekki alveg með þýskuna á hreinu,
þótt ég hafi ágætt vald á henni. Það er á hinn
bóginn alltaf holl lesning að fara í gegnum
dagskrá sem þessa, auk þess sem það er
alltaf lærdómsríkt og ögrandi að standa ein á
sviðinu.“
Anna Guðný og Diddú hafa á undanfóm-
um tveimur áram ferðast vítt og breitt um
landið til að syngja og leika íyrir fólk og
meðal annars flutt hluta efnisskrárinnar sem
boðið verður upp á í Kópavogi. Segja þær
ferðir þessar í senn hafa verið skemmtilegar
og lærdómsríkar - mikill söngáhugi sé úti á
landi, eins og reyndar á höfuðborgarsvæð-
inu.
„Söngurinn virðist hvarvetna lokka og
laða,“ segir Anna Guðný og Diddú bætir við
að það sé einstök upplifun að syngja fyrir
fullan sal af fólki, þar sem áhuginn skíni úr
hverju andliti. „Það er engu líkara en söngá-
huginn sé landlægur á íslandi!“
En skyldi eitthvað fleira vera á döfinni hjá
„síamstvíburunum“? „I sumar vonumst við
til að láta langþráðan draum rætast - taka
upp geislaplötu með íslenskum' sönglögum
og jafnvel fleira efni,“ segir Anna Guðný en
að líkindum yrði sú plata sett á markað á
næsta ári. „Þá bíða okkar fjölmargir staðir
úti á landi. Verkefnin eru í raun óþrjótandi -
enda af nógu að taka.“
RANNVEIG Fríða Bragadóttir, mezzosópr-
an syngur við undirleik Gerrits Schuil, á
ljóðatónleikum sem haldnir verða í Kirkju-
hvoli við Vídalínskirkju í Garðabæ laugar-
daginn 14. mars kl. 17. Tónleikarnir eru liðið
í stærri dagskrá kammertónleika sem haldn-
ir eru í Garðabæ á þessum vetri undir list-
rænni stjórn Gerrits. A efnisskrá eru fræg-
ustu söngljóð Schumanns og lög eftir Mahler
ásamt norræni ljóðatónlist.
Tónleikai’nir hefjast á lagaflokkinum
Frauenliebe und Leben eftir Robert
Schumann við ljóð eftir Chamisso.
Þessi átta lög eru meðal frægustu söng-
ljóða Schumanns. Ljóð og lög mynda hér
eina samslungna heild sem er þrungin heit-
um tilfinningum og þó að ljóðin séu lögð í
munn konu eru þau umfram allt lofgjörð til
kvenna, enda er leitun í tónbókmenntunum
að tónlist sem jafnast á við þessi ástarljóð.
Þá fylgja fjögur lög eftir Gustav Mahler við
ljóð úr „Des Knaben Wunderhorn“.
Um þessi lög hefur verið sagt að hér tali
tónlist Mahlers máli sínu sjálf, að tónmálið
sé svo kraftmikið að orðum sé nánast ofauk-
ið. Tónskáldið tekur hlustandann sér við
hönd og sýnir honum mannkynið í dýrð
þess og þjáningu. Sérhver hugblær og til-
finning í þessum ljóðum fær rétta laglínu og
áherslu í tónlistinni svo óþarft er að skilja
orðin til að skynja það sem verið er að lýsa.
Síðari hluti efniskránnar er helgaður nor-
rænni tónlist. Þá flytja þau Rannveig Fríða
og Gerrit lagaflokkinn Haugtussa eða Huld-
an eftir Edvard Grieg við ljóð eftir Arne
Garborg. I ljóðunum segir frá skyggnri
smalastúlku, unnustinn hefur svikið hana og
hún er á flótta undan gráum veruleika og af-
skiptaleysi mannanna. Með skyggnigáfu
sinni kemst hún í samband við náttúruna og
hin huldu öfl hennar. Hér skiptast á ástar-
söngvar og náttúruljóð, en fram-’
vindan ræðst af einstæðri sýn tón-
skáldsins á innra samhengi náttúru-
aflanna og mannlegra tilfinninga.
Efnisskránni lýkur svo með fjórum
sönglögum eftir Sibelius, meðal
annars hinum frægu lögum hans við
texta Runebergs, Den första kyssen
og Flickan kom ifrán sin álsklings
möte.
Syngur víða í Evrópu
um þessar mundir
Gerrit Schuil hefur búið og starf-
að hér á landi síðastliðin fjögur ár
og tekið virkan þátt í tónlistarlífi Is-
lendinga, bæði sem píanóleikari og
hlj ómsveitarstj óri.
Rannveig hóf störf við Ríkisóper-'
una í Vínarborg árið 1987 og starfaði þar
sem einsöngvari til ársins 1992. Hún hefur
frá síðastliðnu hausti starfað við óperuna í
Frankfurt og hefur í vetur sungið þar hlut-
verk Rosinu í Rakaranum í Sevilla og hlotið
fyrir frábærar undirtektir og gagnrýni. Þá
hefur hún komið fram á á óperusviði og tón-
listarhátíðum víða um lönd, meðal annars á
hátíðaleikunum í Salzburg og við óperana í
Brussel.
Rannveig Fríða hefur sungið inn á
nokkra hljómdiska undir stjórn heims-
frægra tónlistarmanna, en skemmst er að
minnast hljómdisks með söngljóðum eftir
Schubert sem þau Gerrit Schuil sendu frá
sér á síðasta ári.
Miðasala er opin í Kirkjuhvoli við
Vídalínskirkju í Garðabæ milli 15-17 tón-
leikadaginn.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
MARTIAL Nardeau, Anna Guðný Guðmundsdóttir og
Sigrún Hjálmtýsdóttir koma fram á tónleikum
í Listasafni Kópavogs á mánudagskvöld.
Rannveig Fríða Bragadóttir og Gerrit Schuil flytja Ijóða-
tónlist á Kammertónleikum í Vídalínskirkju í Garðarbæ í
dag, laugardaginn 14. mars.
H UOMFALL
LÍKAMANS
MYJVPLIST
Hafnarbo rg
SKÚLPTÚR, TEIKNINGAR,
LJÓÐ OG MÁLVERK
SIGRÚN GUÐMUNDSDÓTTIR,
KRISTÍN JÓNA ÞORSTEINSDÓTTIR
OG VICTOR CILIA
Opið alla daga nema þriðjudaga frá 10-18. Að-
gangur 200 kr. Til 16. mars.
í SVERRISSAL í Hafnarborg sýna sam-
an Sigrún Guðmundsdóttir og Kristín Jóna
Þorsteinsdóttir. Hér er þó ekki um venjulega
samsýningu að ræða því aðeins önnur þeirra
er myndlistarkona. Sigi’ún leggur stund á
höggmyndalist og sýnir kolateikningar og
skúlptúrverk í gips og brons, en Kristín er
ásláttarhljóðfæraleikari og Ijóðskáld og á
veggjum eru innrömmuð ljóð eftir hana, auk
þess sem hún sýnir handunna ljóðabók sem
hún gaf út 1996. Ég hef grun um, þótt þess
sé hvergi getið í sýningarskrá, að þær hafi
haft samvinnu um fleira en að sýna saman og
að Kristín hafi setið fyrir hjá Sigrúnu, a.m.k.
á einni mynd.
Sigrún er enginn nýgræðingur í skúlptúr-
listinni og hún hefur kennt um langa hríð
bæði í Myndlista- og handíðaskóla Islands og
Myndlistarskólanum í Reykjavík. Mannslík-
aminn er viðfangsefni Sigrúnar á þessari
sýningu og hún nálgast hann með kolateikn-
ingum, eða módelteikningum, þar sem lík-
aminn er mótaður með frjálslegri línu, og
síðan eru líkamsstöður og hreyfingar út-
færðar í gips. Sjö slíkar gipsmyndir hafa ver-
ið steyptar í brons, en Sigrún sýnir einnig
þrjár gipsmyndir. Allar bronsmyndirnar
(nema ein) eru af kvenlíkama, svipaðar að
stærð, u.þ.b. hálfur metri á hæð í uppréttri
stöðu. Fyrir utan dyrnar er svo brjóstmynd,
sem er greinilega ekki hluti af þessari
myndröð, en er samt það verk sem ég var
einna hrifnastur af.
Verkin sýna það vald sem Sigrún hefur á
anatómíu líkamans, líkamsstöðum og með-
ferð efnisins í mótun myndarinnar. Skóla-
bókardæmi um örugg vinnubrögð. Það er
ekki lagt upp úr fínlegum dráttum, heldur er
líkamsmassinn ýktur og áferðin frekar stór-
gerð, þannig að það virðist ekki vaka fyrir
Sigrúnu að laða fram einhverja hugmynd um
kvenleikann eða mýktina, heldur er það fyrst
og fremst hreyfingin í stöðunni, sem gefið er
aukið vægi með hraðanum og snerpunni í
þumalfari myndhöggvarans. Það er ekki
laust við að maður leiði hugann að því hvort
sú áralanga kennsla sem Sigrún á að baki
hafi haft áhrif á list hennar, því óneitanlega
er nokkuð akademískur bragur á brons-
myndum hennar. Formið er svo klassískt og
fyrirmyndirnar svo sterkar að það þarf mik-
inn styrk til að blása í það lífi með persónu-
legum efnistökum.
Ekki treysti ég mér til að leggja mat á
ljóðlist Kristínar Jónu og það er ekki nein
augljós tenging milli mynda og Ijóða. Kristín
hefur valið þá leið að ramma ljóðin inn og
mynda þau fjóra bálka umhverfis skúlpt-
úrana. Frágangur ljóðanna, tölvuútprentuð
skrautskrift á marmarapappír í hvítmáluð-
um ramma, rímar engan veginn við skúlpt-
úrana og gerir ekkert til að lyfta sýningunni.
Hins vegar má kannski segja að huglæg og
tilfinningarík ljóðin myndi ákveðið mótvægi
við efnisríka og hlutkennda skúlptúra Sig-
rúnar.
Málverkið virðist lifa nokkuð góðu lífi
meðal yngi-i listamanna, þrátt fyrii’ að þær
fréttir berist að utan að það þykir ekki frjór
vettvangur fyrir framsæknustu tilraunir inn-
an listarinnar, ef marka má nýlegar yfirlits-
sýningar í Evrópu. Einn af þessum yngri
listamönnum er Victor Cilia, sem útskrifaðist
fyrir fimm árum eða svo úr Myndlista- og
handíðaskólanum, og hefur sýnt árlega síð-
an. En málverk Victors Cilias skera sig
nokkuð úr málverkaflóru samtímans og
koma, satt að segja, undarlega fyrir sjónir,
reyndar svo undarlega að þau eru með því
óvenjulegra sem ég man eftir að hafa séð í
nokkurn tíma. Með sýningu sinni í Hafnar-
borg, þar sem hann sýnir tólf olíumálverk,
hefur Victor gengið skrefi lengra með þau
myndstef sem hann hefur verið að vinna úr
(eiginlega frá upphafi) og hefur náð að leiða
þau út á afar sérstæðar brautir.
Fyrsta orðið sem manni dettur í hug til að
lýsa myndum Victörs Cilias er mynstur, ekki
geómetrískt mynstur, heldur einslags
skrautlegt, lífrænt flúr. En þótt mynstur sé
útgangspunkturinn er það ekki tilgangurinn.
Hér er enga úflatta endurtekningu og sí-
bylju að finna. Formin sem Victor vinnur út
frá hafa á sér lífrænt, náttúrulegt yfirbragð:
sprotar, vafningsangar og spíralar, nabbar
og kúlur, íhvolfar og íbjúgar skálar.
En þótt myndstefin sverji sig í ætt við
mynstur get ég ómögulega staðsett þau eða
fundið skýra samlíkingu. Þau koma manni
fyrir sjónir eins og einhvers konar blending-
ur af mannerísku skrautflúri, míkróskópíski’i
sjávarlíffræði og vísindaskáldsagnakenndum
vélbúnaði. En raunar getur hver sem er
fundið í þessum formum eigin samlíkingar.
Allar myndirnar hverfast um miðlægan ás
og formin eru öll samhverf, hægri og vinstri
hliðin spegilmynd hvor annarrar. Öllu er
haldið í skefjum af samhverfunni sem skapar
þversagnakennt sambland af formfestu og
órum, aga og óhófi. En það er ekki síst vönd-
uð meðferð lita sem hefur lyft málverkum
hans talsvert frá því sem var, og auka á
áhrifamátt myndanna án þess að æpa á at-
hygli.
Þegar ég sagði að myndirnar komi undar-
lega fyrir sjónir átti ég ekki aðeins við
myndefnið, heldur koma þær manni á óvart
þegar þær eru settar í samhengi við það sem
helst hefur verið á döfinni í málverki. Margir
málarar hafa fengist við mynstur síðastliðin
ár, en þá yfirleitt sem táknmynd formleysis
og merkingarleysis, eða þá sem ímynd
kitsch-listar. Ég man ekki eftir neinum sem
notar skrautmynstur sem innblástur í verk-
um sínum. Myndirnar eru bæði í andstöðu
við stífa formhyggju og hamslausan ex-
pressjónisma. Þær vega salt milli hins
fígúratíva og óhlutbundna. Það er heldur
ekki algengt að sjá svo algjörlega heildstæð-
an myndheim, þar sem hvergi er að finna
uppbrot eða aðskotahluti, samhengisslit eða
samklippingu úr ólíkum áttum, enginn hlut-
ur innan myndanna er framandi þeim heimi,
eins furðulegur og hann er nú. Auk þess man
ég ekki eftir myndlistarmanni, íslenskum
a.m.k., sem byggir jafn undantekningarlaust
á samhverfu.
Þannig koma þessar myndir mér fyi’ir
sjónir sem glaðvær en yfirveguð andmæli
gegn flestu því sem hefur verið mest áber-
andi í málverki á undanfórnum árum. Og það
er ekki síst þessi hlið á málverkum Victors
Cilias sem gerir þau spennandi.
Frábær sýning hjá þessum unga lista-
manni sem hefur greinilega öðlast fullt vald
á því sem hann fæst við.
Gunnar J. Árnason
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 14. AAARZ 1998 1