Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.1998, Blaðsíða 14

MYNDLÝSING: Guðný Svava Strandberg.
EÐULEGUR
DAUÐDAGI
SMÁSAGA EFTIR RAIJA SIEKKINEN
MÁLFRÍÐUR KRISTJÁNSDÓTTIR ÞÝDDI
Hún horfði gftur út, og flgtneskjg landsins fór að fara í
taugarnar og hægur hraðinn. Landið var enn slétt að
fjarlægri skógarbrún, sem var líka flöt. Hús voru d reifð,
útihúsin byggð eins og til að hlífa sjálfri aðalbygging-
unni: eins og gegn umheiminum.
KONAN sem tók á móti á flug-
vellinum fyrir hönd verkbeið-
anda ók svo hægt, að eftir tvo
kílómetra var rithöfundurinn
viss um að verða of seinn. Þegar
konan beið við vegamótin eftir
að bíll, sem sást varla í fjarska,
færi framhjá, leit hún af klukk-
unni í mælaborðinu, fór að horfa út um glugg-
ann; fimmtán mínútur, og hluti áheyrenda,
þeir, sem alltaf komu fyrstir, gamlar konur,
minntu einhvem veginn alltaf á gömlu kennar-
ana hennar, voru að fara úr kápunum í fata-
henginu. Kílómetramir á skiltinu við vegamót-
in voru í huganum eins og dulúðug óhappatala.
En skipuleggjendumir fastsettu tímann, hún
hafði augun á glugganum og því, sem sást.
Landslagið var flatt, norðurbotneskt. Fyrsti
snjór vetrarins fylgdi enn misfellum í landinu.
Á ökranum sáust plógför, skurðimir vora
dýpri. Rauðmálaðar byggingar loguðu í morg-
unsólinni, sem lýsti upp hvítt landslagið, eins
og einhver hægur innri eldur hefði gleypt þær.
Enn minnkaði hraðinn.
- Ég er ekki enn vön að keyra þennan bíl,
sagði konan.
Talsmátinn var líka hægur. Hún leit á kon-
una, betur en þegar hún tók í hönd hennar á
flugvellinum. Miðaldra kona, andlitið eins og
þrútið. Dökkur stjarfi í augum. Róandi lyf?
hugsaði hún þegar konan skerpti með erfiðis-
munum augun á hana og síðan aftur á veginn.
■ - Maðurinn minn keyrði hann alltaf, sagði
konan, og í orðunum og hægri ferðinni og það
að lá á, sem henni virtist standa á sama um,
var vísbending um sögu sem þyrfti að vera tími
til að segja. Hún horfði nú á hendurnar sem
héldu um stýrið. Þéttir stuttir fingur, ekkert
naglalakk; á vinstri baugfingri tveir breiðir
hringir. Hreyfingarlaus ró handanna virtist
sanna henni að konan var skyndilega orðin að-
alpersóna, eins og oft er með eldri fráskildar
konur, sem við snöggan skilnað, eftir mörg jöfn
fölnandi ár, finna þráð í lífinu og hátind, heila
sögu skrifaða til loka, og segja hana.
- Nú hefur orðið að venjast.
Þannig var það; samsinnti hún. Og til að
nrófa hugsunina sagði hún:
- Það var ekki snjór fyrir sunnan þegar ég
fór. Að vísu frost, en ekki snjór. Og eins og hún
hafði gert ráð fyrir, heyrði konan ekki, svaraði
ekki; niðursokkin í eigin sögu og ók hægt, á
jöfnum hraða.
Já; leituðu ekki allir að heild í lífi sínu, upp-
hafi og endi, hugsaði hún eftir smástund; deÚa
lífinu í tímabil, þar sem hver aðalpersóna er
eins og önnur manneskja. Og hún mundi
hvemig hún sjálf hafði lokað sínu lífi á sínum
tíma eins og fullskrifuðum dagbókum, sem
verða aldrei framar lesnar, sem verður einu
sinni flett í gegn og svo brenndar, og hvemig
allt hefur samt mætt manni aftur og hvemig
henni hafði skilist, að úr þessum liðum verður
líftU.
- Þrjátíuogfimm ár, sagði konan og andvarp-
aði, þungt.
- Langur tími, sagði hún; hún mundi að það
var aldur hennar nú.
- Þrjátíuogfimm ár, endurtók konan eins og
hefði ekki heyrt. Langur tími héma, hefði hún
viljað segja. Hún horfði aftur út, og flatneskja
landsins fór að fara í taugarnar og hægur hrað-
inn. Landið var enn slétt að íjarlægri skógar-
brún, sem var líka flöt. Hús voru dreifð, útihús-
in byggð eins og til að hlífa sjálfri aðalbygging-
unni: eins og gegn umheiminum. Tré svo fá að
þau litu út fyrir að vera leifar einhvers meira.
Ekkert í landslaginu hvatti til að fara í ein-
hverja vissa átt; sama hvert litið var, allt var
eins, jafnslétt, og leit út fyrir, að svona héldi
það líka áfram hinumegin við sjóndeildarhring-
inn. Og hún hugsaði, að maður konunnar hefði
orðið leiður á þessu landslagi, þessum jafna
hraða.
Strax á flugvellinum hafði hún tekið eftir, að
bíllinn var nýr og dýr, enn sjaldséð tegund í
þessu landi. Hún fann mýkt sætanna, sá mæla í
mælaborðinu, sem hún hafði ekki hugmynd um
hverju þjónuðu; og af þeim áhrifum sem bíllinn
skapaði fæddist hægt mynd af manni, sem
hafði átt bflinn. Maðurinn varð spengilegur,
grár i vöngum, brátt birtist við hlið hans yngri
kona. Skilnaður, já; og hringirnir á fingri kon-
unnar gáfu til kynna eignarrétt, sem ekki lyki.
- Þetta er svo erfitt, sagði konan.
-Já.
- Þegar maður hefur vanist.
- Já?
- Að vera einn.
Vanist, endurtók hún í huganum. Sjálf hefði
hún notað annað orð. Og hún hvarf aftur til ný-
legra hugsana sinna um, að það era fá orð,
mjög fá, aðeins fáein, hjá hveijum manni, og að
þeim fækkar með áranum: að lokum bara tvö,
eitt. Og bak við þau rúmast svo öll hin orðin.
Hún þekkti sín eigin orð, og var hrædd við
hvert eitt einasta.
- Vanist, endurtók hún; hún mundi eftir þeg-
ar hún lagði af stað um morguninn, eiginlega
síðla nætur. Um fjögurleytið þurft að fara
framúr frá sofandi eiginmanni, drekka kafiið í
rökkvuðu eldhúsinu. Við akstur eftir auðum
vegi umluktum trjám fór hugsun um elg sem
stykki á veginn að naga, að vita af hálkublett-
um þegar nálgaðast brýr. í lítilli tveggja
hreyfla vél, sem titrandi, að því er virtist með
erfiðismunum reis undir hvössu homi í átt að
skært skínandi stjömum, hún hafði horft á
dökka jörðina, ljósklasa hér og þar króka á
vegunum sem svona séð að ofan virtust óþarfir,
og hafði fundist, að allt líf, líka lif hennar, hefði
orðið eftir niðri á yfirborði jarðar; að alltaf
væri verið að fjarlægjast það.
Og eitthvað var það, sem hélt áfram að naga;
rifrildi, sem hún mundi ekki lengur ástæðuna
fyrir. Núna, með fábreytt landslagið fyrir aug-
um á alla vegu hugsaði hún, hve gagnslaust
það allt saman var. Hún mundi, hvemig flug-
vélin skjökti áfram norður, og hvernig á sjón-
deildarhringinn hafði komið blóðrauð lína, sem
breikkaði og lýsti upp himininn og deyfði
stjömumar.
- En annað er ekki hægt, sagði konan, og
hún sá aftur veginn og akrana og skógarbrún-
ina.
- Eigið þið börn, spurði hún.
- Fullorðinn son, en líka hann er giftur.
- En það er ekki, sagði hún, - en það er.
- Gott, bætti hún við eftir smástund, en eins
og spyrjandi.
Konan svaraði ekki, andvarpaði bara þungt
og lengi. Hún heyrði hljóð vélarinnar. Skipta í
annan, hugsaði hún, eða gefa í. Langaði ekki
lengur að líta á klukkuna, ekki heldur skiltið
með vegalengdunum, sem sýndi enn tveggja
stafa tölu.
- Þama var það, sagði konan og benti með
höfðinu til vinstri við veginn.
- Kominn var skógur í stað akurs. Hún
horfði á hann. Skógur; háar beinar furur,
dökkt greni. Hvít jörð, snjór svo lítill, að
botngróðurinn þrengdi sér í gegn. Kjarr, fros-
ið, þannig molnaði með braki við hvert fótmál.
- Héma.
Var? hugsaði hún. Þama vora líka lauftré, sá
hún svo, og er hún hvarf til fyrri hugsana sinna
ímyndaði hún sér vor í skóginum, fingerð græn
lauf á trén, skógarsóleyjar á jörðina, og mosa,
sem úr draup raki úr nýbráðnuðum snjó undan
skónum, og þangað í skóginn manninn, for-
stjórann, og konu; ritarann. Svo hristi hún höf-
uðið. Þó ekki, hugsaði hún, og síðan; því ekki.
Og hún mundi eftir öðram skógi, og öðra fólki í
þeim skógi.
- Þannig er það, sagði hún. Sólin var nú
beint framundan á hæð við tijátoppana. Mað-
urinn, hugsaði hún, er vaknaður, drakk nú
kaffi meðan hann las blaðið. Þrjátíuogfimm ár
hugsaði hún: það þýðir, enn þrjátíu ár. Það
virtist stutt.
- Þeir báru hann hingað, sagði konan.
- Bára?
- Já, nágranninn og sonur hans. Skyndilega
lokaði rauður hlöðuveggur veginum. Vegurinn
stefndi beint á hann, beygði rétt áður en færi
gegnum vegginn, og þegar krækt hafði verið
fyrir hlöðuna fór hann aftur í sama far. Svona
var áður veittur eignarréttur, hugsaði hún. Svo
fór hún aftur að velta fyrir sér; bára.
- Þegar ég kom á staðinn, hringdu þeir sjáðu
úr þessu húsi þarna, hann var nú dáinn.
Vorið hvarf eins og það hafði komið, í tómið.
Aftur var vetur, eins og núna, og frosin jörð, og
þunnt snjólag yfir henni, og rauð vetrarsólin
sást yfir dökkum trjánum.
Á þessu svæði var mikið um sjálfsmorð,
mundi hún. Þröng félagsleg viðhorf, góður
jarðvegur fyrir trúarhreyfingar; mundi hún úr
félagsfræðináminu. Myrkur lengi, og vetur, án
undankomu, síðan sumar, stutt, eins og vindur-
inn kæmi með það annars staðar að. Jú, hún
skildi. Hún horfði á skóginn, og þögn trjánna
náði tökum á henni. Fingur hægri handar
hennar straku úlnlið þeirrar vinstri. Þar fannst
bunga, sem enn eftir fimmtán ár var aum við-
komu. Og eins og alltaf, mundi hún líka núna
trén. Þau bærðust hinum megin við gluggann í
hlýrri ágústgolunni; svo eins og glerið væri
horfið, hún hafði heyrt þyt þeirra; og þegar
hún hafði enn horft, hafði henni fundist hún
sjálf líka vera tré, rætumar djúpt í svalri rakri
moldinni, glampi sólarinnar á laufinu og hrist-
ingur vindsins. Allt lífið hafði verið þama, allt
-I-
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 14. MARZ1998