Lesbók Morgunblaðsins - 21.03.1998, Blaðsíða 15

SfiilSBslSS

mamm
jff pHB iPSrÉfÍ ilfr
BSfrysiS
STYTTRI brúin með 22 burðarvírum báðum
megin, en á lengri brúnni er aðeins einn
mjög gildur vír báðum megin.
KWAI CHUNG-hraðbrautin inn til Hong Kong
er hluti af þessu nýja samgöngukerfi.
þar sem flugvöllurinn er, við meginlandið.
Þar er yfir tvö sund að fara og breiðara sund-
ið er 2,17 km á lengd. Yfir það er Tsing Ma-
brúin, sem er tvöföld í þá veru að sjálft brú-
argólfið er á tveimur hæðum. Þetta er
lengsta haf til þessa sem nokkur hengibrú
fyrír bíla- og lestaumferð, nær yfir. Tilboðið
sem tekið var hljóðaði uppá 916 milljónir
Bandaríkjadala, en verktakarnir sem samein-
uðu krafta sína eru brezkir og japanskir.
Sjálf brúin er samansett úr stáleiningum, 40
m breiðum, 36m löngum og 7,3 m háum, sem
framleiddar voru í Bandaríkjunum og Japan.
A efra brúargólfinu eru 6 akreinar, járnbraut
á því neðra, svo og tvær neyðaraki-einar.
Eins og myndin ber með sér eru tvennir
tumar á hvorri brú. Turnarnir eru úr járn-
bentri steinsteypu, 206m á hæð. Þessi burð-
arvirki eru þó sitt með hvoru móti á brúnum
tveimur. Á styttri brúnni sem er fjær á
myndinni, eru 22 burðarvírar og ná þeir
mishátt á turnana. Á löngu brúnni eru hins-
vegar aðeins tveir burðarvírar eins og þegar
Ölfusárbrúin var byggð. Þeir vírar voru eins
og mannshandleggur að gildleika, en á Ts-
ing Ma-brúnni eru burðarvírarnir hvorki
meira né minna en 110 cm í þvermál og vega
27.500 tonn úr ótal stálstrengjum. Þeir voru
snúnir saman á staðnum, sem þykir glæfra-
verk, en vegna þyngdarinnar er naumast
hægt að gera þetta öðruvísi. Brúnni var lok-
ið á síðasta ári.
Kwai Chung-hraðbrautin
Þegar yfir brýrnar er komið og uppá meg-
inlandsströnd Kína, er enn 3 km spölur til
Hong Kong. í samræmi við stærðir brúnna
og annara umferðarmannvirkja varð að
leggja nýja og afkastamikla hraðbraut á
þessum síðasta áfanga inn til borgarinnar,
eða öllu heldur að jarðgöngunum undir sund-
ið. Af loftmyndinni sem hér sést mætti ætla
að annað eins vega- og járnbrautakerfi á
mörgum hæðum hljóti að vera í nánd við ein-
hverja bandaríska stórborg þar sem hefð er
fyrir umferðarmannvirkum af þessu tagi. En
svona lítur hún raunar út þessi strandlengja
uppi á meginlandströnd Kína og gefur ef til
vill góða hugmynd um þá uppbyggingu sem
fram fer af fullum krafti þarna syðst í Kína.
GÍSLI SIGURÐSSON tók saman.
Á ÞJÓÐLEGUM
NÓTUM
IQMISI
Sígildir diskar
NORSK TÓNSKÁLD
The long, long winter night. Norsk þjóðlög
og Slagir (Grieg); úr 50 þjóðlögum frá
Harðangri (Geirr Tveitt), Myndir frá
Norðurlandi (Monrad Johansen) og Til-
brigði f. píanó (Fartein Valen.) Leif Ove
Andsnes, píanó. EMl Classics 7243 5 56541
2 0. Upptaka: DDD, Abbey Road Studio,
London, 1/1997. Útgáfuár: 1998. Lengd:
68:13. Verð (Skífan): kr. 2.099 kr.
EDVARD Hagerup Grieg (1843-1907)
varð fyrstur og fremstur til að kveðja Nor-
egi hljóðs meðal tónlistarþjóða. Sótti hann
jöfnum höndum innblástur úr
miðevrópskri listmúsík og
norskum alþýðustefjum.
Margir norrænir tónhöfundar
hafa að vísu ort á þjóðlegum
nótum, bæði íyrr og síðar, en
fáir jafn tært og persónulega
og Grieg, er léði norrænum
anda áður óþekktan léttleika
með óvenju lagrænni tón-
hugsun, vakurri hryntflfinn-
ingu og ferskum hljómasam-
böndum.
Norskir afdalabændur
náðu að yrkja frjórri akur
leikinna alþýðulaga en íslend-
ingar, þökk sé meiri hagsæld
á 17.-19. öld en hér norður á
hjara, spilarahefð hai’ðang-
ursfiðlunnar og vanrækslu
klerka við að kveða niður félagslíf almúg-
ans. Sá akur stóð reyndar á fornum
grunni, og hafa tónvísindamenn fullyrt, að
elztu slagir harðangursfiðlara eigi sér ræt-
ur aftur í heiðni. Það kemur því ekki lítið á
óvart hvað yfirbragðið á 9 laga úrvalinu úr
Norske folkeviser Op. 66 og Slátter Op. 72
(1902) virðist nútímalegt, jafnvel svo
minnt geti stundum á ýmist franskan im-
pressjónisma eða á Mikrokosmos eftir
Bartók. Enda ekki með öllu loku fyrir það
skotið, að „hinn nýi Grieg,“ eins og ung og
framsækin tónskáld fóru að kalla hann í
Frakklandi, hafi haft áhrif á báðum stöð-
um; alltjent gerði Bartók sér ferð norður
til þess eins að hlusta á harðangursfiðlu-
leik, eftir að hann kynntist Slögum Griegs!
Geirr Tveitt (1908-81) lagði líkt og Jón
Leifs rækt við hinn forna þjóðartón, eink-
um á heimsstyrjaldarárunum seinni. Hann
var mjög fær píanóleikari er samdi tækni-
lega krefjandi konserta fyrir það hljóð-
færi, og lögin hans sjö úr „50 Folketoner
fra Hardanger" eru geysivel útfærð íyrir
slaghörpuna. Samherji hans í þjóðrækn-
inni, David Monrad Johansen (1888-1974),
var ekki mjög afkastamikill; síðasta verk
hans (1969) var Op. 35. Hann var atkvæða-
mikill gagnrýnandi og sömuleiðis fær pí-
anisti, hallaðist á efri árum að nýklassis-
isma (hljómsveitarverkið Pan, undir áhrif-
um frá sögu Hamsuns), en samdi fjór-
þættu píanósvítuna á þessum
diski, Norlandsbilleder, árið
1919; að mörgu leyti furðu
huglæga tónlist í'yrir sinn
stað og tíma og undir sterk-
um náttúruáhrifum.
Fartein Valen á hér lítið
tilbrigðaverk, Variasjoner
for klaver Op. 23 (1936), lík-
lega afstraktasta verkið á
diskinum, enda samið í sjálf-
stæðum pólýfónískum tólf-
tónastíl, sem var hvorki und-
ir áhrifum frá seinni Vínar-
skólanum né átti sér neina
fylgismenn meðal tónskálda;
íhugult verk og eins og flest
frábærlega leikið af Andsnes.
Lestina reka svo 4 lög úr
Slátter og stev fra Siljustol
eftir Harald Sæverud (1897-1992), ótrú-
lega marghliða að stfl, og er án efa fræg-
ast Kjempe-visesl&tten, „andspyrnuóður"
Norðmanna gegn hernámi Þjóðverja, sem
Jan Henrik Kayser kynnti og flutti svo
eftirminnilega í Listasafni Islands s.l.
nóvember. Andsnes fer þar meira hikandi
af stað en Kayser með innhverfum rú-
batóum, sem ég er ekki viss um að eigi
við, en í heild er spilamennskan á heims-
mælikvarða, og hljóðritunin úr Abbey
Road ætti ekki að spilla fyi’ir ánægjunni
af fjölbreyttu verkavali þessa litríka
píanódisks.
Leif Ove Andsnes,
píanóleikari.
BEETHOVEN
Ludwig van Beethoven: Folk Songs. 20
Brezkar þjóðlagaútsetningar úr Op. 108 og
WoO 152-55. Wolfgang Holzmair barýton;
Trio Fontenay (Michael Miicke, fíðla; Niklas
Schmidt, selló; Wolf Harden, píanó.) Philips
442 784-2. Upptaka: DDD, Bad Kissingcn
12/1994. Útgáfuár: 1997. Lengd: 60:47.
Verð (Skífan): 2.099 kr.
EKKI eru allir þjóðlagaunnendur jafn
hrifnir af hinum 176 þjóðlagaútsetningum
Beethovens fyrir skozka forleggjarann
George Thomson í Edinborg
frá árunum 1809-20. Ég hitti
t.d. einu sinni Breta nokkurn,
er fullyrti að hið sanna eðli
þjóðlagsins færi þar gjörsam-
lega forgörðum. Og mátti
svosem skilja hann að hluta.
Vínarklassískar útleggingar
góðtónskáldanna (Beethoven
var ekki sá eini, heldur fengu
Haydn og fleiri líka að
spreyta sig) fyrir söngrödd og
píanó, fiðlu og selló virðast
óneitanlega spölkorn frá rödd
sauðsvartrar alþýðu.
Og þó. Vissulega er hægt
að hafa ánægju af þessum út-
setningum á þeirra eigin for-
sendum, og ekki síður frá
sögulegu sjónarhorni, því
með nokkrum rétti má segja, að með upp-
hafningu listamanna eins og Beethovens
hafi rödd alþýðunnar loks öðlazt þá reisn
sem þurfti til að vekja samúð valdastétta
og ljá henni sjálfstraust og tundur í þær
byltingar sem áttu eftii’ að leiða hana til
vegs og virðingar. Það er ekki tilviljun, að
Beethoven var alltaf í hávegum hafður í
Sovétríkjunum fyrrum.
Þar fyrir utan er athyglivert hvað Beet-
hoven lagði mikinn metnað í þessar út-
setningar, og er spurning hvort þær hafi
ekki verið óþarflega vanmetnar á seinni
tímum. Þær tóku verulegan part af starfs-
orku tónskáldsins á sextugsaldri, og með-
an samtíðin var farin að afskrifa hann sem
„útbrunninn,“ var Beethoven á sama tíma
að leggja í sarp fyrir Níuna og fleiri mikfl-
fengleg verk, þar sem alþýðulagið gengur
upp í stærri heild.
Svo mikið er víst, að skozku, írsku og
velsku þjóðlögin tuttugu á þessum diski
eru dýrðlega falleg og vel flutt af Holzmair
og félögum. Samanburður flestra safnara
mun væntanlega hin aldarfjórðungsgamla
DG-plata með Fischer-Dieskau, Edith
Mathis og enskum tenór
ásamt RIAS-kórnum, enda
hefur lítið farið fyrir útsetn-
ingum Beethovens á hljóm-
plötumarkaði hingað til. Fjöl-
breytnin er vitanlega meiri á
eldri plötunni, þar eð
Holzmair er einn um hituna á
sinni (hann „döbbar" að vísu
nokkur viðlög við sjálfan sig í
stað kórinnslaga), en þó að
textatúlkun hans sé ekki
alltaf eins innlifuð og hjá
Dieskau, er enskuframburður
hans betri og stirðnar vart
nema í hröðustu lögum eins
og „The Pulse of an Iris-
hman.“ Angurværu ballöð-
urnar fara tenórlegum
barýton hans greinilega bezt,
og þar hafa þær skozku yfirburði; er engu
líkara en að Irar séu hlutfallslega léttari á
bárunni en keltnesku frændur þeirra í
norðri.
Flutningur Fontenay-tríósins er sízt lak-
ari en sá á gömlu plötunni, hljóðritunin er
betri og bæklingstexti Bai-ry Coopers er
skrifaður af þekkingu manns sem hefur
rannsakað viðfangsefnið sérstaklega (Beet-
hoven’s Folksong Settings, Oxford 1994).
Ríkarður O. Pálsson
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 21. MARZ 1998 1 5