Lesbók Morgunblaðsins - 30.05.1998, Blaðsíða 11

, þar sem hann varð frægur, bæði sem
ALDURHNIGINN Alvar Aalto í stólnum sem hafði átt þátt í
frægð hans. Við hlið hans er seinni kona hans, Elissa.
ALVAR Aalto dó 1976 og var þvílík stjarna heima í Finnlandi að sama ár var mynd
hans bæði á nýjum peningaseðli og nýju frímerki.
HEILDARLAUSN eftir Aivar Aalto: Miðbærinn í Seinájoki í Finntandi, kirkja, bókasafn og ráðhús.
ilto teiknaði
ans og þykir
' að kirkjan
HÚSGÖGN Aaltos á sýningu í London 1933.
vini og að hann hafi kunnað þá list að gera
áhrifamenn í lykilstöðum safna, stofnana og í
menningai-lífinu hliðholla sér.
Ameríkusamböndin urðu Aalto ekki sízt
notadrjúg eftir að stn'ðið hófst í Evrópu. Þar
komst hann í vinfengi við menn eins og Charles
Eames, þekktasta húsgagnahönnuð Bandaríkj-
anna og stjörnuarkitektinn Frank Lloyd
Wrigtht. Það kom í hlut Aaltos að innrétta her-
bergi skáldskaparins (Poetry room) við Har-
vald-háskólann og nemendaíbúðir MIT-háskól-
ans teiknaði hann yzt sem innst. Við þennan
virta háskóla var hann oftar en einu sinni pró-
fessor; síðast 1948. En þá dró fyrir sólu hjá
þeim hjónum. Aino var dauðvona af ki-abba-
meini. Henni var lýst sem raunsæismanneskju
og góðri listakonu. Lengi hafði hana langað til
að eignast minkapels en þeir voru dýrii- í þá
Á fjórða áratugnum, þeim síðasta áður en
heimurinn sneri sér að vitfirringu stríðsins, tók
Alvar Aalto þátt í fjölmörgum sýningum er-
lendis, en með stofnun fyrirtækisins Artek
1935 hófst nýr kafli í fjölþjóðlegum samskipt-
um hans.
í Bandaríkjunum vakti Alvar Aalto fyrst
verulega athygli með Finnlandshúsinu á
heimssýningunni í New York 1939. Þar
skipuðu húsgögnin hans veglegan sess og urðu
geysivinsæl vestra, mun vinsælli en heima í
Finnlandi. Aalto hefur líka búizt við því og gert
sér vonir um álit-
legan markað í
Ameríku, því hann hafði
árið áður komið á laggirn-
ar fyrirtæki í sjálfu
Rockefeller Center í New
York og þar var þá sýning á
húsgögnum hans og byggingarlist. Við sjáum
af öllu þessu að hér var maður sem ætlaði sér
að ná langt og kunni alveg þá list að markaðs-
setja sig.
I félagsskap virtra og heimsfrægra starfs-
bræðra virðist Alvai- Aalto hafa verið laus við
alla minnimáttarkennd, segir í einni ævisögu
hans. Á sumum myndum virðist hann nokkuð
þungbúinn að sjá, en heimildum ber saman um
að einmitt vegna persónutöfra og opinskás
lundarfars hafí hann eignast marga trausta
daga. Aivar vildi að þessi ósk hennar rættist.
Hann keypti pels sem kostaði árslaun hans
sem prófessors við MIT. Einustu notin af pels-
inum urðu þau að Alvar breiddi hann yfir konu
sína á dauðastundinni heima í Munksnás.
„Einhvernveginn er Ameríka land sem hent-
ar mér ekki“, hafði Alvar skrifað konu sinni.
Og þegar hann vann samkepni heima í Finn-
landi um byggingu Tekniska háskólans, sagði
hann upp starfi sínu vestra. Og ekki var mað-
urinn lengi einn. Þremur árum síðar gekk
hann að eiga Elissu, sem einnig var arkitekt,
talsvert yngri en hann og fyllti tilvera hans
með gleði, segir Göran Schildt, einn þeiira sem
ritað hafa ævisögu Aaltos.
Fram undan voru ótal verkefni í Finnlandi,
en einnig í Evrópu, Ameríku og jafnvel í Asíu.
Fyrir nokkrar borgir teiknaði hann borg-
armiðju, gjarnan í tenglsum við stóra menning-
armiðstöð. Oft var hafizt handa en tillögum
Aaltos ekki fylgt til enda. Þó var í einu og öllu
farið aftir forskrift meistarans í bænum
Rovaniemi, norðarlega í Finnlandi og í öðrum
minna þekktum bæ, Seinajoki, er að sögn
„bezti Aalto-staður í heiminum“ þar sem bóka-
safn, kirkja og ráðhús mynda innsta kjarna
miðbæjarins.
Heimsborgari ó hendingi
Það liggur í hlutarins eðli að Alvar Aalto
varð að eyða óheyrilegum tíma í ferðalög milli
heimsálfa og borga, ýmist til að hitta ráðamenn
að máli vegna fyrirhugaðra bygginga, eða til að
líta eftir þeim sem þegar voru á byggingar-
stigi. Auk þess hrúgaðist að honum margskon-
ar heiður og viðurkenningar og alltaf átti hann
að mæta á staðinn og halda ræðu. Listinn yfir
helztu heiðursviðurkenningar er uppá nokkrar
vélritaðai- síður. Það var gullmedalía hér og
heiðursdoktor þar og Alvari þótti vænt, um
þetta lengi vel, til dæmis þegar hann varð heið-
ursfélagi í Konunglega brezka arkitektafélag-
inu og heiðursdoktor við Princeton-háskólann.
En þegar aldurinn fór að færast yfir meist-
ai-ann gerðist það oftar og oftai- að hann væri
heiðraður „in absentia“, þ.e. að honum fjar-
stöddum. Hann hafði ekki lengur úthald í öll
þessi ferðalög og sá eftir tímanum sem í þau
fór. Hann afþakkaði þann mikla heiður að
verða gistiprófessor við Yale-háskólann

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 30. MAÍ 1998 1 1