Lesbók Morgunblaðsins - 12.09.1998, Blaðsíða 15
MEÐAL snillinga enskrar málaralistar var William Hogarth, 1697-1764, sem jafnframt var gæddur
sérstæðum húmor. Kemur afar vel fram í þessari frábærlega vel máluðu mynd, sem jafnfram er
óviðjafnleg sjálfsafhjúpun. Olía á léreft 45,1x42,5 sm, u.þ.b. 1757.
til af kóngafólki og háaðlinum, og málaðar með ol-
íulitum á panel, sem eru eins konar þilplötur í lík-
ingu við masonit, hafa varðveist frábærlega vel.
Segir okkur að hér hafí menn ekki síður en Róm-
verjar kunnað til verka.
Én hér er ekki ætlunin að rekja sjálfa söguna og
sumt af ofanskráðu hefur áður komið fram í skrif-
um mínum, en tapar ekki gildi sínu til glöggvunar í
landi þar sem almenn þekking á eðli portrettlistar
er af skornum skammti, og margur álítur jafn-
framt að olía á léreft sé það sem gildi, öll önnur efni
óæðri. Sagði frá safninu í grein fyiir réttum tveim
ánim er ég uppgötvaði það fyrst, en þá var ein álm-
an lokuð vegna viðgerða. En nú vora allar deildir
safnsins galopnar og auðvelt að mynda sér heildar-
sýn yfir aldirnar, mun þó í bígerð að stækka það til
muna í náinni framtíð. Því til áréttingar er upp-
dráttur á vegg í kjallara, er sýnir fyrirhugaðar
framkvæmdir og söfnun í gangi. Englendingum er
þannig ljós þýðing þess að fólk geti á þennan sér-
staka hátt minnst við aldirnar og söguna. Til Lund-
úna hafa Danir vísast í og með sótt hugmyndina að
mannamyndasafninu í Frederiksborg í Hilleröd,
sem ég hafði áður minnst á og hyggst gera enn
betri skil í náinni framtíð.
A báðum stöðunum er það sagan sjálf sem höf-
uðmáli skiptir, að lesa í ásjónur afreksmanna, síð-
ur stílar og stefnur. Eðliiega er þó að leitast við að
fínna það sem sker sig úr á hverjum tíma og gefur
sannverðugsta mynd af viðkomandi, útliti og út-
geislan, helst eftir atvinnumálara af hárri gráðu.
Þannig er naumast hægt að koma auga á skilirí
sem hægt er að gefa slaka einkunn í sjálfu sér, en
vitaskuld eru myndirnar æði misjafnar að gerð og
gæðum, hafa það þó flestar sameiginlegt að eiga
erindi inn á söfn af þessari gerð.
Framan af aldri höfðuðu fæstar portrettmyndir
til mín og margar þóttu mér beinlínis hrútleiðin-
legar, að auk fölsk myndlist. Undantekningar voru
einungis þær sem voru af hárri gráðu svo og hinar
sígildu í listasögunni, sem maður leit nú ekki á
sem venjulegar portrettmyndir, heldur hrein og
bein málverk, peinture pure. En takist manni að
losa sig við fordóma úr samtíð, skólum og uppeldi
opnast manni nýr og stór heimur, gjöfull og víð-
feðmur.
En hvaða augum sem hver og einn lítur þessa
tegund myndlistar, má það vera alveg klárt, að
mannamyndasafnið í London hreyfir duglega við
hugarfluginu og stendur heldur betur undir nafni.
Heimsstyi’jaldirnar verða ekki útundan, og
þannig eru afreksmenn þeirra beggja upp á vegg,
þ.e. þeirra er leiddu heri sína til sigurs. Er
snöggtum annar handleggur að sjá allt þetta mik-
ilsmetna fólk á málverki en Ijósmynd, sem undir-
strikar sérstöðu handgerðra hluta. Að heimsókn
lokinni vill mannlífið og manngrúan á Trafalgar-
torgi ósjálfrátt koma fyrir í nýju og allt öðru ljósi,
tíminn hefur öðlast nýjar víddir, jafnvel svo að
maður verður hvumsa.
Neðsta hæðin sem spannar nútímann er eðli-
lega langsamlega fjölþættust hvað stílbrögð
snertir, og hún er sýnu áhugaverðust fyrir þá sem
vilja kynna sér andlitsmyndagerð frá mörgum
hliðum, því hér eru engin ein vinnubrögð öðrum
rétthærri. Veigurinn er, að vinnubrögðin og út-
færslan séu é einhvern hátt í samhljómi við eðli
portrettlistarinnar, grunneigindi hennar.
Loks skal þess getið, að 697 verk voru send inn
á verðlaunasýningu yngri kynslóðarinnar, sem er
hin fjórða í röðinni, 62 þeirra voru valin úr er
þóttu koma til greina til viðurkenninga og verð-
launa, og öll til sýnis.
DOROTHY Mary Hodgkin, 1910-94, var ein af hinum stóru konum aldarinnar. Einn mikil-
vægasti efnafræðingur eftirstríðsáranna, er skilgreindi m.a. byggingu pensillíns, fékk
nóbelsverðlaunin 1964 fyrir verk sitt um Vitamin B 12, og fór þá að rannsaka insúlínið. Mál-
Iverkið er eftir Maggi Hambling, 1985, olía á léreft 93,2x76 sm.
SVONA leit hann þá út, hið mikla skáld, John Keats, sem varð aðeins 26 ára, dó 1821.
Myndin er máluð af vini hans málaranum Joseph Severn, sem er helst frægur fyrir að
skáldið dó í örmum hans. Áhrifin sem eftir sátu voru svo sterk að málarinn ákvað að kalla
fram endurminningu af því er hann heimsótti skáldið morguh nokkurn, en Keats hafði þá
nýlokið við „Óðinn til næturgalans" og var þegar orðinn veikur. Olía á léreft 56,5x41,9 sm.
1821-23.
iDANNA
CATHERINE Parr var sjötta og síðasta eigin-
kona Hinriks VIII og lifði hann. Giftist aftur
með hraði, en lést af barnsförum ári seinna.
Málverkið sem er málað á panel u.þ.b. 1545,
eins konar þilplötu, skylda masoniti, er eftir
óþekktan listamann áhangenda Hans Hol-
beins yngri,1474-1543. Holbein var síðastur
hinna miklu gömlu þýsku síðgotnesku mál-
ara er aðhylltust sérstök stíleinkenni í blóra
við endurreisnina. Kom til London 1532, sett-
ist þar að og varð hirðmálari Hinriks VIII
1536.
DAME Irish Murdoch, f. 1919, máluð af Tom
Philips 1984-86. Olía á léreft, 91x71,1 sm.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 12. SEPEMBER 1998 I 5'