Lesbók Morgunblaðsins - 12.09.1998, Síða 16

GUNNAR DAL
NÝJAR
HÆKUR
Hvað gamall er sá
Sem ekki þarfnast ástar
Hlýju góðs vinar
Getur þú hlaupið
I burtu frá því sem býr
I hjarta þínu
Þessijörð okkar
Er þungaður geimfari
Komin skammt á leið
Ein óveðursnótt
Eldingin klýfur himininn
Og þú hæsta tréð
Astríða karlmanns
Og framavonin eina
Að sparka tuðru
Vertu ekki steinn
Sem veltur án ábyrgðar
A veikan gróður
Sáðmaðurinn gengur
I grárri morgunskímu
Um svarta sanda
Foringinn okkar
Hann vísar okkur veginn
En veit ekki hvert
Hvert förum við
Spurningin er undarieg
Við erum ferðin
Örninn sem flýgur
Skilur aldrei eftir sig
Nein spor á himnum
Egsit ífriði
Læt heiminn koma til mín
Geri ekki neitt
I okkar vötnum
Allar bröndur stórlaxar
Hólar mikil fjöll
Þessi alheimur
Er eitt af fiðrildum guðs
Hann kemur og fer
Aska englanna
Ajörð ástvinu minnar
Fallandi laufblöð
Eftir harmleikinn
Heldur líf okkar áfram
Stærra en áður
Dýpsta hugsunin
Er dýpsta tilfínningin
Dýpsti vilji þinn
Lag sem þú syngur
Er meira en tónarnir
Meira en þögnin
Ogjafnvel dauðinn
Gefur lífínu nýja vídd
Eins og þögn orði
Förum nýja leið
Þar sem tal okkar hljóðnar
í söng stjarnannu
Eg horfí á þig
Sé Ijósið fínn blessun guðs
Yfír barni hans
A fákum vindsins
Er flogið milli sólna
í djúpa eilífð.
Höfundurinn er rithöfundur
og heimspekingur.
MANNSLÍKAMINN ER
ENDALAUS UPPSPRETTA
INNBLÁSTURS
ÞAÐ er óhætt að fullyrða að Jirí
Kylián er einn þekktasti, virt-
asti og eftirsóttasti danshöfund-
ur heims. í raun er ótrúlegt að
hann skuh koma hingað til
lands, með jafn stuttum fyrir-
vara og raun ber vitni, en ekki
er hlaupið að því að fá aðgang
að verkum jafn eftirsóttra danshöfunda og
hann er. Einhverra hluta vegna ljáði hann
samt sem áður Islenska dansflokknum verk
eftir sig með stuttum fyrirvara..
„Dansflokkar sem fá að dansa verkin mín
verða að hafa ákveðna eiginleika og vera í
ákveðnum gæðaflokki. Þegar ég kom hingað
til Islands í fyrra sá ég að íslenski dans-
flokkurinn var fær um að takast á við verkið
mitt „Stool Game“. Hitt er svo annað mál að
ég og aðstoðarmenn mínir verðum að hafa
tíma til að kenna verkin. Þeir fara á staðina
og setja ballettana mína upp þegar að því
kemur, en eins og stendur verða dansflokkar
sem vilja dansa verkin mín að bíða til ársins
2001 af því að aðstoðarmenn mínir eru full-
bókaðir þangað til.“ Það er semsagt ekki
hlaupið að því að eiga samstarf við jafn upp-
tekinn danshöfund og Kylián er.
Uppgötvadur af Cranko
Kylián er Tékki, fæddur í Prag árið 1947.
Hann stundaði nám í klassískum ballett,
austur-evrópskum þjóðdönsum og nútíma-
ballett, aðallega Graham tækni. Arið 1967
fékk hann styrk til að stunda nám við Royal
Ballet School í London þar sem hann komst í
kynni við nokkra helstu danshöfunda sam-
tímans. Þar á meðal var John Cranko, list-
rænn stjómandi Stuttgart Ballet sem er
þekktur fyrir að hafa uppgötvað marga af
þekktustu danshöfundum þessarar kynslóð-
ar. Þar má einna helst nefna John Neumeier,
William Forsythe, Gray Veredon og Jirí
Kylián. Cranko bauð Kylián samning við
flokkinn í Stuttgart og dansaði hann þar í
nokkur ár. Þar hóf hann jafnframt að semja
verk, enda fékk hann mikinn stuðning og
hvatningu frá Cranko. Um upphaf ferils síns
sem danshöfundur hefur Kylián eftirfarandi
að segja:
„Það er fyndið að hugsa til þess hvernig
maður verður danshöfundur. Eg held að allir
danshöfundar hafí byrjað sem dansarar, og
það er mín skoðun að oft verði þeir danshöf-
undar sem ekki eru mjög góðir dansarar. I
mínu tilfelli var það þannig að ég áttaði mig
á því að ég átti auðveldara með að túlka hug-
myndir mínar og tilfinningar með líkömum
annarra en með mínum eigin. Og það var
eingöngu vegna þess að aðrir voru mun betri
dansarar en ég. Þannig varð ég danshöfund-
ur.“
Alllaf að semja
erfiðasta verkið
Arið 1973 var Kylián gestadanshöfundur
hjá Nederlands Dans Teater sem þá var
stjómað af Hans van Manen. Það var upp-
hafið að langvinnu sambandi þeirra á milli og
árið 1975 tók Kylián við listrænni stjórn
flokksins ásamt Hans Knill. „Eitt af fyrstu
verkunum sem ég samdi fyrir NDT, fyrir
tuttugu og fimm árum, var einmitt „Stool
Game“ sem íslenski dansflokkurinn setur
upp núna,“ segir Kylián, brosir hugsandi á
svip og heldur áfram.
„Þegar ég er að semja finnst mér ég alltaf
vera að semja erfiðasta verk sem ég hef
nokkurn tíma samið. Hjá sumum danshöf-
undum er því kannski þveröfugt farið. Þeim
finnst þeir alltaf vera að semja besta verk
sem þeir hafa nokkurn tíma samið. En við
danshöfundar erum allir svo vitlausir, af því
að við hendum alltaf gömlu verkunum okkar,
en að mínu mati er beinlínis rangt að gera
það. Auðvitað erum við alltaf að læra og
bæta okkur en það þýðir ekki að við megum
henda eldri verkum. Þegar ég horfi núna á
„Stool Game“, sem ég samdi fyrir tuttugu og
fimm árum, sé ég mörg mistök. Eg sé ýmis-
legt sem ég myndi ekki leysa nú eins og ég
Morgunblaðið/Jim Smart
JIRÍ Kylián
Jirí Kylián er danshöfundur og listrænn stjórnandi
Nederlands Dans Teater, dansflokksins sem heimsótti
Listahátíð í Reykjavík í vor. Kylián var staddur hér á
landi í tilefni frumsýningar Islenska dansflokksins á
verki hans „Stool Game" í Borgarleikhúsinu í júní, en
sýningin verður tekin aftur upp í október nk. RAGNA
SARA JONSDOTTIR spjallaði við Kylián um nútíma-
dansinn, hugmyndalegan innblástur, viðhorf til áhorf-
enda og margt, margt fleira.
gerði þá því nú er ég mun reyndari og fróð-
ari. En verkin eru samt alltaf vitnisburður
um samtímann og mér finnst mjög mikil-
vægt að sjá það.“
Fserði elstu kynslóð
dlansara nýtl Iff
Frá 1978 hefur Kylián verið ábyrgur fyrir
listrænni stefnu NDT. Nokkrum áram síðar
stóð hann fyrir því að stofnaður yrði annar
danshópur innan Nederlands Dans Teater.
Hópurinn var einfaldlega kallaður NDT II
og var ætlaður ungum dönsuram.
„Eg áttaði mig á því að ungir dansarar
áttu mjög erfitt með að komast inn í dans-
flokka. NDT er til dæmis dansflokkur fyrir
sólóista og það er mjög erfitt að koma út úr
dansskóla og eiga skyndilega að geta dansað
sem sólóisti. Þess vegna stofnaði ég NDT II,
til að brúa bilið á milli þess að vera nemandi
og atvinnudansari, sem er að mínu mati
mjög stórt. NDT II gefur ungum dönsuram
tækifæri til að prófa sig áfram og mótast
sem dansarar," segir Kylián og segist vera
ánægður með tengsl hópanna tveggja sín á
milli, en 90% af dönsurum aðaldansflokksins
hófu feril sinn með NDT II.
Árið 1991 stofnaði Kylián svo þriðja hóp-
inn, sem var ætlaður fyrir dansara sem vora
komnir yfir fertugt og bjuggu yfir mikilli
reynslu. í þeim hópi eru nú íimm dansarar
en við hann mun eflaust bætast á næstu ár-
um. Stofnun hópsins markaði að mörgu leyti
tímamót í sögu dansins. í fyrsta sinn var far-
ið að líta á dansara yfir fertugu sem boðlega
áhorfendum, reynsla þeirra var nýtt til hins
ýtrasta og hefur flokkurinn átt miklum vin-
sældum að fagna um allan heim. Sumir segja
16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR i 2. SEPTEMBER 1998