Lesbók Morgunblaðsins - 27.02.1999, Blaðsíða 15

FRAMHLIÐ sögusafnsins, Hotel Carnavalet.
Ljósm./B. Á
BOURDELLE, konumynd, bronsaður steinn.
MAILLOL var ekki aðeins framúrskarandi myndhöggvari heldur
einnig ágætur málari og teiknari. Hér hefur hann teiknað Dinu Vierny,
stofnanda Maillol safnsins, 1941.
CAMILLE Bombois, 1883-1970, Foldgnáa bóndakonan í stiganum
sínum, olía á léreft, 1935.
MEÐ þekktari byggingum snillingsins Frangoís Mansart er höllin, Maisons Lafitte, í nágrenni Parísarborgar, byggð á árunum 1642-46. Megin-
veigurinn liggur í samhverft formaðri framhlið, klassísku skipulagi og svipmiklu samræmi í hlutföllum fyrirferðarinnar.
hvorum megin við aldamót kom til borgarinnar
og seldi ódýrar vörur, sokka, skyrtur og ýmis-
legt nytsamt til heimilishaldsins á brúnni. Fað-
ir hans hafði á þann veg verið svikinn í við-
skiptum að hann missti allar eigur sínar og í
örvæntingu lagði hönd á sig. Skildi Emest og
systkini hans á götunni, sem nú þurftu að sjá
fyrir sér með tvær hendur tómar. Hinn ungi
maður var hins vegar ekki á þeim buxunum að
láta sér nægja að afla einungis til búsins, þvi
hann var haldinn óstöðvandi metnaði til fjár og
frama. Ekki gengu viðskiptin sem best í upp-
hafi að sagan hermir, því eitt sinn þuifti Er-
nest að veðsetja stóm rauðu regnhlífina sem
trónaði yfir vömúrvalinu á brúnni til að eiga
fyrir einhverri næringu í sig og sína. En það
liðu tímar, og einn góðan veðurdag færði hann
út kvíamar og stofhaði verslunarhúsið, La
Samaritaine, í næsta nágrenni við brúna, sem
seinna varð og er trúlega enn stærsti stór-
markaður í París. Er hann lést einhvem tím-
ann eftir seinni heimstyrjöldina var ársveltan
milljarður franka! Þá lét hann að auk eftir sig
eitt verðmætasta einkasafn í heimi og hugðist
erfingi hans, Gabriel Cognaq láta það ganga til
Louvre; en hann var forseti ráðs ríkislistasafn-
anna. En þá gaus upp sá kvittui' að hann hefði
unnið með þýska hemámsliðinu í heimstyrjöld-
inni og í skyndi sviptu ráðamenn hann öllum
heiðursnafnbótum og embættum. En í réttar-
höldum sem fylgdu í kjölfarið var hann sýknað-
ur af öllum ákærum sem reyndust hi-einn róg-
burður og uppspuni frá rótum, en Louvre varð
hins vegar að sjá af hinni verðmætu gjöf, sem
gekk til borgarinnar og er safnið til húsa í
gamalli byggingu, l' hðtel Denon, að Elzevir-
götu 8. Ber að geta sérstaklega, að nafnið Jay
er ættamafn Louise eiginkonu föður hans.
Fyrir utan húsgögn og postulín em þar ágæt
riss eftir Watteau, málverk eftir Fragonard,
Rembrandt, Ruysdael, Largilliere, Chardin,
Boucher, Greuze, Canaletto, Guardi, Viége-
Lebmn, pastel eftir Quntin de La Tour og
ensk málverk, að sjálfsögðu einnig ótal margt
fleira er fagurfræðinni heyrir til...
Að þessu sinni var ég minna á vinstri bakk-
anum en oft áður, fór þangað ekki nema ég
ætti sérstakt erindi, því nú skyldi hægri bakk-
inn hafa algjöran forgang. En ég hafði mikinn
hug á að skoða safn Ossip Zadkine (1890-
1967), sem var eins og margur veit einn af
lærimeisturum Gerðar Helgadóttur. Það hafði
einmitt farist fyrir áður og fléttaði ég nú heim-
sókn við innlit á söfn Bourdelle og Malliol, en
allir vom þetta brautryðjendur og meistarar
franskrar höggmyndalistar. Zadkine var af
rússneskum uppruna fæddur í Smolensk, og
eftir á að hyggja er athyglisvert hve stíll hans
var rússneskur í gmnneðli sínu og hve næsta
íhaldsöm stflbrögðin féllu vel að byltingar-
kenndi-i höggmyndalist módernismans. Hann
var býsna frægur um sína daga og kannski
steig það honum til höfuðs, í öilu falli höfðuðu
mjúkar og formrænar stúdíur hans meira til
mín en hinn grófi kúbíski ýkjustfll sem hann
var helst nafntogaður fyrir og minnir á ýmis-
legt sem gert var af nonkonformistunum í
heimalandi hans. Safnið sem var jafnframt
heimili Zadkines og vinnustofa, við Assas götu
100, er lítið en afar yndislegt og sannarlega
heimsóknar virði. Er alveg við jaðar Luxem-
borgargarðsins í afar lífrænu hvei-fi sem gam-
an er að reika um, enda í hjarta Montparnasse
og örstutt í glauminn og minningaimar á La
Coupole, Dðme, Rotonde og Select. Safn Bo-
urdelle (1861-1929), er í smágötu sem nefnd
hefur verið í höfuðið á listamanninum hinum
megin við tannstöngulinn svarta er yfir gnæf-
ir, en svo nefna Parísarbúar skýjakljúfana
með takmarkaðri virðingu. Hér var einnig
vinnustofa hans og heimiii en allt stærra í
sniðum en hjá Zadkine, og jafnframt var aukið
við húsnæðið með myndarlegum sýningarsal
1948. Hér um bil allt lífsverk listamannsins er
til sýnis, bæði frumverk sem afsteypur, einnig
gi’afík, málverk og keramik, sem gefur auga-
leið hve lærdómsrík heimsókn þangað er. Bo-
urdelle var leitandi listamaður sem þreifaði
sig áfram í mörgum stílbrigðum, þá vann hann
með Rodin 1893-1908 m.a. að hinu fræga
minnismerki, Borgararnir í Calais, og eru
áhrif meistarans auðsæ í sumum verkanna.
Eg hafði afar mikinn lærdóm af að skoða þetta
safn, þótt ég þekkti vel til verka Bourdelles,
ekki síst vegna þess að í gangi var frábær sýn-
ing á verkum nemenda hans þeirra Gi-
acometti, Richier og Gutfreund og með sam-
anburði var greinilegt hvernig nemendurnir
höfðu numið af lærimeistaranum þrátt fyiir
úrskerandi sjálfstæði þeirra. Einkum kom
mér á óvart hve Giaeometti hafði sótt mikið til
hans og hér mótaðist ótvirætt hugmyndin að
hinum löngu fígúrum, kennimerki hans.
Stofnun Dinu Viemy, sem jafnframt er safn
Aristide Maillol 1861-1944, er til húsa við þá
nafnkenndu götu sem ber nafnið rue de Gren-
elle (61). Er mun nær Signu og í raun utan við
Montpamasse, en þó á vinstri bakkanum. Dina
Vierny var listhöndlari er bjó yfir umtalsverðri
sköpunai'gáfu, og einnig var fyrirsæta hjá
meistaranum er jafnframt var lærimeistai-i
hennar. Safnið sem er hið veglegasta af þess-
um þrem hýsir einnig sérstætt einkasafn henn-
ar af hárri gráðu; úrvalsverk eftir Bonnai-d,
Cézanne, Degas, Duchamp, Dufy, Gauguin,
Kandinsky, Renoir, Rousseau, Poliakoff,
Bombois o.fl. Þá rekur hún enn listhús annars
staðar og rakst ég þangað inn og sýndist mér
ekki betur en að hún væri þar sjálf í eigin per-
sónu háöldruð, og þó afar lifandi persóna. Ma-
illol er svo stórt nafn að óþarfi ætti að vera að
kynna hann nánar, en safnið er í bak og fyrir
heimsóknar virði. I sérstakri sýningarálmu á
annam hæð var sérsýning á málverkum enska
skólans á seinni ámm, og hún ekkert slor. Bar
því vitni að Dina Viemy hefur óvenju ríka til-
finningu fyrir málaralist, er vaxin yfir fordóma,
alveg laus við að vera prógrammeruð og ganga
í takt sem er ómældur kostur á seinni tímum.
Loks er kaffistofan í kjaliaranum afar
skemmtileg hönnun og ekki sakar að minnast á
dásamlegt konditori, kökubúð, við hlið safns-
ins, þannig að hvorki væsir um anda né efni á
þessum stað...
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 27. FEBRÚAR 1999 1 5