Lesbók Morgunblaðsins - 19.06.1999, Blaðsíða 20

ÞAÐ VAR SVO KALT AÐ
KAFFIÐ MITT FRAUS
Hann hefur unnið með
listamönnum á borð við Pavarotti og Kiri Te
Kanawa, en kom nýf ega til
íslands til að vinna með
Blásarakvintett Reykj< wíkur.
ANNA SIGRÍÐUR
EINARSDÓTTIR ræddi við
Chris Hazell um tónlistar-
iðnaðinn, matarskorf í Pól-
1 landi og sitthvað fleira.
CHRIS Hazell hefur starfað
sem upptökustjóri í rúman
aldarfjórðung. Hann er
breskur, ólst upp í Midlands
og enn vottar fyrir syngjandi
hreimnum sem einkennir
málfar íbúanna. Chris var ný-
lega staddur á íslandi við
upptökur með Blásarakvintett Reykjavíkur, en
hann hefur áður unnið með kvintettinum og
Sinfóníuhljómsveit íslands.
Þær eru ófáar Islandsheimsóknimar sem
Chris á að baki. Hann kom fyrst til landsins í
byrjun tíunda áratugarins þegar breska hljóm-
plötuíyrirtækið Chandos sendi hann hingað tO
að vinna með Sinfóníuhljómsveitinni. Sú sam-
vinna gat af sér sjö eða átta diska og segist
hann vera orðinn vanur duttlungum íslenskrar
veðráttu. I einni ferða Chris var tækifærið síð-
an notað til að taka upp efni með Blásarakvin-
tettinum, sem hafði áður gefíð út efni á vegum
Chandos.
Chris er þvi vel kunnur þeim Bemharði
Wilkinson, Daða Kolbeinssyni, Einari Jóhann-
essyni, Josef Ognibene og Hafsteini Guð-
mundssyni sem skipa Blásarakvintettinn, enda
leika þeir allir með Sinfóníuhljómsveitinni. Það
var líka fyrir tilstilli Blásarakvintettsins að
Chandos bað Chris að taka upp meira efni með
kvintettinum.
Unnið i dragsúgi, ryki og skít
Chris lærði tónsmíðar við Konunglega tón-
listarháskólann í London og hefur starfað sem
upptökustjóri í rúman aldarfjórðung, þar af
lengst hjá hljómplötufyrirtækinu Decca. Hann
hefur unnið viðs vegar um heiminn m.a. lengi
vel í Ameríku. Chris segir starf upptökustjóra
fjölbreytt. „Það getur verið allt frá því að
ákveða hvaða tónlist á að taka upp, til þess
hvar á að taka hana upp, með hverjum og allt
þar á milli. „I grunnatriðum má þó segja að ég
sé náunginn sem segir hvað er gott og hvað
slæmt,“ bætir hann við.
Starfíð er þó langt frá því að vera sveipað
töfraljóma að mati Chris. „Fólk sér fyrir sér
upptökustjóra í vel búnum hljóðstofum með
fjöll tækjabúnaðar og þægilegan hægindastól.
Mitt líf líkist þessu engan veginn,“ segir Chris.
„Ég vinn yfírleitt í skrúðhúsum og kirkjum,
súgurinn næðir um allt og nóg er af ryki og
skít. Við erum yfirleitt um fimm mílur frá
næsta bæ og þegar upptökum dagsins lýkur þá
er yfirleitt búið að loka alls staðar." Máli sínu
til staðfestingar rifjar Chris upp atvik í einni af
kirkjum Lundúna. „Það var svo kalt þar að
kaffið mitt fraus," segir hann og hlær.
Ekki er þó hægt að skynja annað en að
Chris líki starf sitt engu að síður ágætlega og
segist hann vera ánægður með samvinnuna við
Blásarakvintettinn. „Sem betur fer þekkir
kvintettinn mig frekar vel þannig að þeir eru
vanir ruddaskapnum í mér,“ segir Chris, bros-
ir og bætir við að kannski sé þó réttara að
segja að hann sé ákveðinn. „Tónlist er nefni-
lega ekki eins og stærðfræðiformúla sem eitt-
hvert eitt rétt svar er til við. Tónlist er mun
óljósari, þannig að hún getur í raun verið hvað
sem er. Það er því mitt hlutverk að aðstoða
tónlistarmennina við að túlka tónlistina og að
halda þeim við efnið,“ segir Chris.
Upptökur með Blásarakvintettinum tóku
tæpa viku, en vinnan hófst á mánudegi og lauk
á laugardegi. Tónlistin var tekin upp í Lang-
holtskirkju og þurfti því stundum að rýma
kirkjuna vegna annarra viðburða. Chris segh-
töluverðan tíma fara í að bera saman hljóm
tónlistarmanna við hljómburð hverrar kirkju.
Ut frá því sé síðan fundinn rétt staðsetning
fyrir hvern hljóðnema. „Það getur tekið þó
nokkurn tíma að finna réttu staðina ef hljóm-
burðurinn er erfiður," segir Chris. „Þegar
maður byrjar nefnilega að taka upp þá er orðið
of seint að breyta hljóðinu.“
í Langholtskirkju er þó ekki um flókinn
upptökubúnað að ræða, en aðeins er unnið með
þrjá hljóðnema. „Ég er hrifinn af einfaldleika,
þegar hægt er að koma honum við,“ segir
Chris og kveður hljómburðinn í Langholts-
kirkju góðan. „Það verður samt að hafa stjóm
á honum. Þetta er opið svæði sem ber hljóð vel
og því er hætta á ákveðnu jafnvægisleysi í
hraðari verkum Blásai-kvintettsins. Það er því
nauðsynlegt að ná jafnvægi milli þess að unnt
sé að heyra hverja staka nótu og þess að fólk
skynji að tónlistin er tekin upp í góðri bygg-
ingu.“
Pavarotti er Pavarotti
Chris hefur unnið með listamönnum á borð
við Pavarotti og Kiri Te Kanawa. „Ég hef verið
heppinn að því leyti að ég hef unnið með mörg-
um þekktum listamönnum," segir Chris.
Spurður hvort slíkt fólk óski sérmeðferðar, þá
brosir Chris og segir, „Pavarotti er Pavarotti
og gerir yfirleitt það sem hann vill gera. En
Kiri Te Kanawa er yndisleg, eins og margir
aðrir, svo framarlega sem farið er fram á raun-
hæfa hluti. Það er alrangt að stjörnurnar vilji
ekki hafa upptökustjórann til staðar. Þær
þurfa á hjálp hans að halda og maður kemst
meira að segja upp með að segja alls konar
hluti við þær,“ bætir Chris við. „Það getur t.d.
verið nauðsynlegt að segja að eitthvað hafi ver-
ið falskt, orðin ekki nógu skýrt fram borin eða
að viðkomandi geti spilað betur. Auðvitað þarf
stundum að orða hlutina á varkárari máta, en
það er ótrúlegt hvaða gagnrýni fólk tekur.“
„Það er mitt starf að hjálpa tónlistarmönn-
um að ná fram sínu besta,“ segir Chris. „Ég
spurði einmitt þá í Blásarakvintettinum hvort
þeim þætti gagnrýni mína særandi, en þeir
svöruðu neitandi og sögðu hana réttmæta. Það
er að sjálfsögðu hvetjandi að heyra þetta,“
bætir hann við. „Þetta virkar þó á hinn veginn
líka, því að ég verð að fá viðbrögð frá tónlistar-
mönnunum til að vita hvaða leið skal halda.“
Kyndiklefi sérkennilegasti
upptökustaðurinn
Eftir rúmlega aldarfjórðungs langan feril
sem upptökustjóri býr Chris að fjölda
skemmtilegra frásagna. „Ég man þegar við
vorum við upptökur í Póllandi um það leyti
þegar kommúnisminn leið undir lok. Við kom-
um til baka á hótelið seint eitt kvöldið og vor-
um svangir af því að við höfðum ekkert borðað
allan daginn," segir Chris. „Við báðum um mat,
en var neitað. Við héldum að starfsfólkið væri
bara erfitt af því að það var áliðið og buðum því
pólska peninga og síðan dollara þegar það
dugði ekki til. Dollararnir höfðu hins vegar
ekki heldur tilætluð áhrif sem okkur fannst
skrýtið. Þegar við spurðum síðan hvers vegna
við gætum ekki fengið neinn mat, var okkur
sagt að enginn matur væri til. Matarskammtur
dagsins var uppurinn," segir Chris.
Sérkennilegasti staður sem hann hefur verið
við upptökur á segir Chris þó að sé kyndiklefi
undir kirkju. I kirkjuna vantaði öll aukaher-
bergi eins og skrúðhús þannig að eini staður-
inn þar sem hægt var að koma búnaðinum fyr-
ir var kyndiklefinn. „Það var ofboðslega heitt,“
segir Chris og bætir svo við, „það var satt að
segja svo heitt að við vorum á nærfótunum við
upptökumar.“
Ráðstefnumiðstöð á Miami geymir líka
skemmtilega sögu að mati Chris, en hún hefur
að hans mati einn hljómbesta sal sem hann
þekkir. „Við vorum við upptökur þar sem einn
veggja salarins er glerveggur. Skömmu síðar
tók fólk að safnast saman hinum megin við
glervegginn, en þar var einhvers konar mót-
taka í gangi. Allt í einu mætti síðan jasshljóm-
sveit á svæðið og fór að spila,“ segir Chris.
„Við vorum að reyna að taka upp klassíska tón-
list fyrir innan og ég gat ekki losnað við jass-
hljómsveitina þrátt fyrh' að ég reyndi að kaupa
hana í burtu.“
Chris brosir og viðurkennir að tónlistariðn-
aðurinn eigi það til að greiða mútur til að auð-
velda upptökur. Hann segir verkamenn hafa
verið fljóta að komast upp á lagið með þetta.
„Ég man eftir einu atviki þar sem verið var að
endurbyggja verslun við hliðina á kirkju sem
við vorum að taka upp í. Ég spurði verkamenn-
ina hvort þetta gæti ekki beðið til morguns.
Þeir litu hvor á annan og sögðust kannski geta
skroppið á pöbbinn. Ég lét þá hafa peninga og
þá sögðust þeir skreppa stax á pöbbinn. Um
eftirmiðdaginn birtust síðan tveir verkamenn í
viðbót, þannig að ég varð að múta fjórum þann
daginn. Morguninn eftir mættu síðan sex á
svæðið, en þá sagði ég hingað og ekki lengra,"
segir Chris og hlær. „Þetta er eitt af því sem
upptökufyrirtæki þurfa að eyða töluverðum
upphæðum í. Þetta er í rauninni skuggalegur
bransi," bætir hann við.
Likar ekki að fara á tónleika
Chris hefur alltaf unnið við klassíska tónlist
og segir þá vinnuaðferð gjörólíka upptöku
popptónlistar. Þar er hvert hljóðfæri einangr-
að og hægt er að eyða heilu dögunum í að
tvinna saman ólík hljóð. Við upptökur á klass-
ískri tónlist er hins vegar allt tekið upp í einu
og allt verður að nást í sömu upptöku.
Smámunasemi er eiginleiki sem Chris telur
vel til þess fallinn að ná fram því besta hjá tón-
listarfólki. „Þegar orðið er áliðið og menn eru
búnh' að spila sama verkið fimm sinnum er
alltaf ákveðin tilhneiging til að segja þetta orð-
ið nógu gott. En þá er það mitt hlutverk að
segja nei það er það ekki, ég veit að þið getið
gert betur. Þetta virkar stundum eins og gul-
rót og stundum eins og vöndurinn," segir Chris
og hlær.
Að mati Chris er hann líkast til svolítið
skrýtinn að því leyti að honum líkar ekki vel að
fara á tónleika. „Ég held að að hluta til sé það
vegna þess hvernig ég hlusta á tónlist,“ segir
hann. „Stundum finnst mér ég eyðileggja hana
með sundurgreiningu. En mér finnst erfitt að
sitja bara og hlusta og leyfa tónlistinni ná tök-
um á mér, sem er það sem tónlist á að gera. Á
tónleikum langar mig tU dæmis oft til að
standa upp og biðja tónlistarmennina að leika
einhvern hluta aftur,“ segir Chris.
„Minn besti staður tU að hlusta á tónlist er í
gróðurhúsinu. Þar hlusta ég mest af því að þar
er ég að gera eitthvað.“ Chris segist engu að
síður hafa gaman af tónlist og að hann hlusti
tölvert á hana í frístundum sínum. Hann segir
að hann hlusti þá ekkert síður á popp og rokk,
auk þess sem hann hafi gaman af gospeltónlist
líka. „Ég hef í rauninni mjög fjölbreyttan
smekk,“ segir Chris. „Þegar ég var að vinna í
Baltimore þá uppgötvaði ég útvarpsstöð, sem
spUaði nútíma kristilega tónlist. Sumir kollega
minna myndu eflaust líta á þetta sem tóma
smekkleysu, en einhverra hluta vegna þá hef
ég gaman af þessu. Ég veit ekki hvort þetta
segir meira um mig en þá,“ bætir hann við og
heldur svo áfram, „en sum þessara laga koma
við mig, sem er það sem tónlist á að gera. Ég
get hlustað á sum verka Mozarts og hugsað já
maðurinn er snillingur, hann er mjög klár, en
verkið hreyfir ekki við mér.“
Kórverk fyrir 2000 börn árið 2000
Það eru þó ekki eingöngu tónverk annarra
sem Chris vinnur við, því hann stundar líka
tónsmíðar sjálfur. Hann segir verk sín vera
mest á léttu nótunum sem sé góð hvíld frá
vinnunni. „Ég hef undanfarið verið að semja
verk sem flutt verður í Royal Albert Hall í
mai’s á aldamótaárinu." Tvö þúsund grunn-
skólabörn koma til með að flytja verkið og seg-
ir Chris því mikilvægt að ljúka því fljótlega þar
sem mikil vinna muni fara í æfingar fyrir kór-
stjóra barnanna. „Ég sem þó líka fyrir sinfón-
íuhljómsveitir þannig að þetta blandast allt
saman,“ bætir hann við.
Chris viðurkennir að það sé ekki vandræða-
laust að stunda tónsmíðar þegar hann vinnur
allan daginnn við tónlist. „Stundum kem ég
heim og sest niður við að semja eftir að hafa
unnið allan daginn með ákveðið tónverk. Ég
skrifa niður nótur og hugsa með sjálfum mér
þetta sé nú nokkuð gott. Síðan uppgötva ég
eftir smá stund að ég skrifaði hluta úr verki
eftir Mahler eða einhvern annan. Þannig að
það er engin furða þó það hafi verið gott,“ seg-
ir Chris og hlær.
Aðrar þjóðir geta að mati Chris lært ýmis-
legt af íslendingum. Hann tekur sem dæmi að
það sé venja enskumælandi þjóða að hunsa það
sem er heima fyrir. „Enskur söngvari sem heit-
ir Smith getur aldrei verið jafn góður og söngv-
ari sem heitir ítölsku nafni,“ segir Chris. „Ég
veit ekki hvort þetta telst snobb, en þetta er að
minnsta kosti ákveðið viðhorf. Sem betur verð-
ur þessa ekki vart hérna á íslandi," bætir hann
við. „Fólk hér gerir sér grein fyrir að það á gott
tónlistarfólk og mér fmnst þið réttilega vera
stolt af listamönnum ykkar. Ég held að þið get-
ið kennt nokkrum öðrum þjóðum listina að líta í
eigin bai-m og að njóta þess sem þær hafa.“
20 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 19. JÚNÍ 1999