Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1999, Blaðsíða 11

þessa lands, viðamesta tilraun Guðjóns Samúelssonar til end-
•j en húsið og haföi átt sér langa forsögu sem einkenndist af
ukahlulverki á staðnum og þyrfti að finna henni nýtt hlutverk.
Ljósm.Lesbók/Gísli.
betur ef trén væru farin. Hér er hús með margháttaða möguleika sem þarf að finna nýtt hlutverk.
KÓLINN 70 ÁRA
IIGURÐSSON
pDUnMTrmn
m og hún er sú hlið sem flestir sjð og þekkja. Myndin er tekin skömmu eftir að húsið var fullgert.
Sögunni fylgir að ráðherrann hafi tekið sinn
gærupoka steinþegjandi og borið hann yfir
bleytuna.
Nemandinn tók að sér
pípulagningarnar
Byggingarframkvæmdir við Laugarvatnsskól-
ann hófust 1928 og var þá unnið fyrir fjárfram-
lög frá hreppunum í sýslunni, svo og einstak-
lingum, alls um 30 þúsund krónur. Tveir Eyr-
bekkingar tóku að sér að byggja: Arinbjörn
Þorsteinsson og Sigurður Bjargmundsson.
Þeim tókst fyrsta sumarið að reisa tvær burstir
og anddyri og ennfremur var lögð vatnsveita og
hitaveita frá hvernum. Það var tímans tákn og
gæti ekki gerzt núna, að nemandi á þessu fyi-sta
ári skólans, Grímur Ögmundsson frá Syðri-
Reykjum í Biskupstungum, setti sig inn í rör-
lagningar og tók þátt í þeim af miklum áhuga.
Hann varð síðan í marga áratugi hinn eini og
sanni pípulagningameistari staðarins þótt ófag-
lserður væri og hélt áfram að sinna því verki
löngu eftir að hann var orðinn gróðurhúsabóndi
á Syðri-Reykjum.
Vorið 1929 var haldið áfram við skólabygg-
inguna; þá bættust við fjórar burstir og opin
sundlaug austan við húsið. Fyi-sta veturinn
hafði raunar verið útbúin sundlaug í kjallara
hússins, þar sem matsalurinn varð síðai'. A aðal-
hæðinni voru fjórar kennslustofur, forsalur fyr-
ir nemendur í frímínútum, svo og kennarastofa.
Nýja húsið var vígt og skólinn settur 4. októ-
ber 1929. Jónas Jónsson hélt að sjálfsögðu aðal-
ræðuna - ræður voru ekki sparaðar- en Eggert
Stefánsson alheimssöngvari og Sigurður Skag-
field óperusöngvari skemmtu með söng. Nú má
líta svo á að þessi vígsla hafi verið ótímabær;
betra hefði verið að bíða með hana í eitt ár. En
mönnum lá á og ekki stóð á því að skólinn fengi
nemendur.
I burstunum voru innréttuð 23 heimavistar-
herbergi og þrjú salerni með böðum. í október-
lok var húsið fokhelt, en allt ódúklagt og ófrá-
gengið. Skólinn tók samt til starfa í húsinu eins
og það var, og komu 83 nemendur til Laugar-
vatns haustið 1929. Stúlkurnar fengu herbergin
sem til voru frá fyrra ári, en strákarnir urðu að
gera sér að góðu að sofa í flatsæng í óinnréttuðu
rými. Kennarar urðu að búa í fokheldu húsi, svo
og Bjarni Bjarnason sem varð skólastjóri 1929
eftir að séra Jakob Ó. Lárusson í Holti hafði
gegnt stöðunni fyrsta veturinn. Ferill Bjarna
varð langur og farsæll. Við skólastjórn af hon-
um tók nýbakaður silfurverðlaunamaðui' frá
Olympíuleikunum í Melbourne 1956, Vilhjálmur
Einarsson, þó aðeins einn vetur, en síðasti
skólastjóri héraðsskólans var Benedikt Sig-
valdason.
Nemendur veturinn 1929-30 unnu sjálfir við
að þilja af herbergi um og þeir gengu ásamt
kennurum að vinnu við steypu og vatnsleiðslur.
Sérstakt keppikefli var að koma upp sundlaug
og að menn gætu fleytt sér fyrir jól. Það tókst
með samstilltu átaki.
Ljósm.Lesbók/Gísli.
Tvær kennslustofur héraðsskólans hafa nú verið teknar undir bókasafn Menntaskólans og þetta
húsrými kemur þannig að fullum notum. Bókasafnið mætti hugsa sér að yrði hluti af miklu stærri
menningarmiðstöð í húsinu.
Ljósm.Lesbók/Gísli.
Borðsalur héraðsskólans. Þar er nú aðeins aðstaða fyrir myndmennt sem er valgrein í mennta-
skólanum. Þar er allt undarlega kyrrt og rótt á móti kliðnum sem varð þegar nemendur fylltu sal-
inn á matmálstímum.
Árið eftir, sumarið 1930, var skólahúsið múr-
húðað að utan og lokið við frágang innanhúss.
Borðstofa var þá tilbúin í kjallara, svo og eldhús
með gufusuðupottum. Lokið var við sundlaug-
ina og hafin bygging fyrsta heimavistarhússins
uppi við þjóðveginn. Það var Björkin, sem er nú
orðin harla þreytuleg, en stendur enn. Ekki var
lokið við húsið fyrr en á miðjum vetri og þar til
urðu skólapiltar að sofa í flatsæng í þeirri
kennslustofu sem þá og alla tíð síðan hefur verið
kölluð Babýlon.
Fyrir skólann skipti sköpum að 1929 gengu í
gildi ný lög um héraðsskóla og var þarmeð feng-
inn sá grunnur sem skólinn starfaði á. Til 1945
starfaði Laugarvatnsskólinn í tveimur deildum,
Yngri og Eldri deild. Vísir að menntaskólanámi
hófst þar með Skálholtsdeild 1947, en Mennta-
skólinn var stofnaður vorið 1953.
Rekstur gistihúss í Laugarvatnsskóla hófst
1933 undir forustu Vigfúsar Guðmundssonar
gestgjafa, hins landskunna „Fúsa verts“ í
Hreðavatnsskála. Sá sumarrekstur stóð þar til
eldsvoði varð síðsumars 1947. Þá brunnu burst-
irnar nema sú austasta, en sem betur fer var
gengið í að endurbyggja þær í upprunalegri
mynd; því verki var þó ekki lokið fyrr en 1958.
Nýtt hlwtverk
Guðjón Samúelsson teiknaði síðar viðbyggingu
fyrir sundlaugina og íþróttahúsið austan við
skólahúsið. Mörgum hefur fundizt þessi álma
stinga í stúf við burstabæjarstíl gamla skóla-
hússins, en Guðjón hefur ekki litið svo á að
ófært væri að hafa þarna tvær stíltegundir hlið
við hlið; auk þess er varla rökrænt að hafa
burstir yfir sundlaug og íþróttahúsi.
Nú stendur sundlaugin tóm, íþróttahúsið að-
eins notað fyrir leiksýningar, og að utanverðu
sér stórlega á því. Það kynni því að vera freist-
andi að dæma þessa álmu óþarfa og brjóta hana
niður til þess að losna við kostnað af viðhaldi.
En það væri óþarflega metnaðarlítið. Öll þessi
heild er verk Guðjóns og gömlum Laugvetning-
um þætti áreiðanlega eitthvað vanta á þá heild
ef íþróttaálman væri horfin.
Laugardalur hefur aldrei eignast félagsheim-
ili og Menntaskólinn þarf betra hús til leiksýn-
inga en gamla íþróttahúsið. Nýtt félagsheimili
þyrfti á að halda öllu húsrými íþróttasalarins og
sundlaugarinnar. Til þess að hrófla sem minnst
við verki Guðjóns Samúelssonar ætti að halda
eins og hægt er hinu upprunalega ytra útliti
álmunnar. Þarmeð væri þessari álmu fundið
hlutverk, en það er ekki nóg.
Þýðingarmest er vitaskuld að finna gamla
skólahúsinu nýtt hlutverk. Segja má að nú sé
hún Snorrabúð stekkur, en húsið er staðarprýði
eins og áður og menningarsögulegt verðmæti.
Eðlilegast væri að frumkvæði að því að finna
húsinu nýtt hlutverk kæmi frá ríkisvaldinu og
þá Menntamálaráðuneytinu.
Ymislegt er hægt að sjá fyrir sér í því sam-
bandi, án þess þó að þyrfti að umturna öllu að
innan. Þar á meðal er einhverskonar menning-
ai-miðstöð fyrir Arnessýslu og vissulega gæti
bókasafn Menntaskólans orðið hluti af henni.
Við vígslu skólahússins talaði Jónas Jónsson um
að myndlistarmönnum yrði boðið að dvelja og
starfa í skólahúsinu og að skólinn eignaðist með
tímanum gott listasafn. Minna varð um efndir á
því en til stóð, en íbúðir í vestur- og austurenda
hússins mætti nýta í þá veru, að myndlistar-
mönnum og rithöfundum stæði til boða að
dvelja þar um tíma. Aðstaða fyrir smærri ráð-
stefnur er vel hugsanleg, en þá verður að vera
boðleg gisting á staðnum.
Heilsuræktar- og íþróttaaðstaða fyrir al-
menning er vanræktur möguleiki á Laugar-
vatni. Kæmi vissulega til greina að einhver hluti
gamla skólahússins yrði nýttur í því augnamiði,
en hluti af því dæmi yrði að vera stór útisund-
laug niðri við bakka Laugarvatns, og önnur að-
staða til almenningsíþrótta svo sem frambæri-
legur golfvöllur. Vísir að slíkum velli var til í
skötulíki á Laugan'atnstúninu fyrir nokkrum
árum, en í honum endurspeglaðist það metnað-
arieysi sem loðað hefur við staðinn í flestu sem
lýtur að því að gera hann áhugaverðan fyrir
gesti að sumai'lagi.
Önnur leið er vissulega til og áreiðanlega fær,
ef áhugi er á því að finna hinu sjötuga Laugar-
vatnsskólahúsi nýtt hlutverk. Hún er sú að hús-
ið yrði selt einhverjum sprækum og fjáðum at-
hafnamönnum, sem hefðu kraft og hugmyndir
til að gera þar eithvað við hæfi um leið og höf-
undarréttur Guðjóns Samúelssonar væri virtur
og í engu hróflað við útliti hússins. Kristinn
Kristmundsson skólameistari vildi láta það
koma fram, að í fljótu bragði hugnaðist sér ekki
sú framtíðarsýn.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 2. OKTÓBER 1999 1 1