Lesbók Morgunblaðsins - 09.10.1999, Síða 4

Gamli bærinn í Herdísarvík 1928. Lengst til vinstri er alþiijuð baðstofa þar sem Einar svaf fyrst eftir að hann kom á staðinn, en í burstinni til hægri var stofa sem Einar fékk til umráða á með
an húsið var í byggingu. Ólafur Þorvaldsson bóndi í Herdísarvík varð á meðan að flytja sig í norðurbaðstofu, svefnstað vinnufólksins.
„HER FER ALLT
AÐ MÍNUM
VIUA"
í VIST HJÁ EINARI BENEDIKTSSYNI
í HERDÍSARVÍK
Ljósm.Lesbók/Gfsli Sigurösson
Tóftir gamla bæjarins þar sem Einar bjó á meðan húsið var í smíðum.
EFTIR KONRÁÐ BJARNASON
Höfundurinn hefur þá sérstöðu að hafa verið í vist
um tíma hjá Hlín Johnson og Einari skáldi Benediktssyni
á fyrsta ári þeirra í Herdísarvík. Með ung ingnum
úr Selvoginum og skáldinu tókust góð kynni og stundum
fór skáldið á flug. Herdísarvík átti Einar sjál fur, hafði
keypt jörðina 1910 og voru Drír Norðmenn
með honum í kaupunum.
Undur og býsn gengu yfir ís-
lenska þjóð þegar hinn ríkis-
rekni fjölmiðill Sjónvarpið
frumsýndi þann 26. desember
1998 leikrit sem unnið var
upp úr harmsögulegu dóms-
máli frá 1893 að Svalbarði í
Pistilfirði. í leikriti þessu eru
glæpsamlegar sakir yfirfærðar frá sakborn-
ingum á heimilisfólk og embættismenn, þar
með hinn unga þá setta sýslumann og dómara
Einar Benediktsson, síðar skáldjöfur þjóðar
sinnar. Þar er klykkt út með ffjarstæðu um
síðustu daga stórskáldsins á eignarjörð hans í
Herdísarvík. Páll Sigurðsson prófessor í lög-
um við Háskóla Islands hefur á opinberum
vettvangi brugðist hart en drengilega við með
því að afmá aurslettur þær er klínt var á hina
varnarlausu gengnu. Og honum blöskrar
þvættingur um síðustu daga skáldsins.
Nú vill svo til að undirritaður varð þeirrar
blessunar aðnjótandi á árinu 1934 að eiga í
fjóra mánuði þau Einar skáld Benediktsson og
bústýru hans Hlín Johnson að húsbændum á
eignarjörð skáldsins í Herdísarvík. Þá átti
hann enn höfuðbólið Krýsuvík í Gullbringu-
sýslu. Jarðir þessar áttu merka og litríka
sögu.
Einar kaupir Krýsuvík
og Herdísarvik
Einar skáld Benediktsson er sagður hafa
keypt Krýsuvík og Herdísarvík af Jóni Magn-
ússyni 1908 ásamt Amemann skartgripasala í
Osló. Skömmu síðar fer fram sala og endur-
kaup milli sömu aðila sem ekki verður hér skil-
greint nánar. En við allsherjarmanntal 1910 er
eftirfarandi bókað: „Krýsuvík ábúandi Jón
Magnússon. Eigandi fyrrverandi sýslumaður
Einar Benediktsson og 3 Norðmenn". Einar
virðist frá upphafi hafa verið eigandi að Her-
dísarvík. En það er ekki fyrr en 13. desember
1928 sem Einar skáld kaupir báðar nefndar
jarðir af Amemann fyrir 30 þúsundir króna.
Þórarinn flytur alfarinn frá Herdísarvík til
Reykjavíkur á vordögum 1927. Næsti ábúandi
þar varð Ólafur Þorvaldsson frá Ási við Hafn-
arfjörð. Þegar Ólafur fær vitneskju um að
Herdísarvík sé laus til ábúðar fer hann á fund
jarðareigandans Einars skálds Benediktsson-
ar, sem þá er í Reykjavík, og semst með þeim
um 5 ára ábúð í Herdísarvík eða til 1932. Ólaf-
ur var þá með ófullnægjandi búsetu að
Sveinskoti í Hvaleyrarhverfi. Hann kom þang-
að ári áður frá 6 ára búsetu að Stakkhamri í
Miklaholtshreppi með 200 fjár. Ólafur kaupir
útigangsær Þórarins með lömbum og selur
sauðfé sitt að vestan.
Ólafur rekur útigangsfjárbú sitt í Herdísar-
vík frá haustdögum 1927 með vinnumanni sín-
um til vordaga 1928 að hann kemur þangað
með fjölskylduna. Búskapur hans hefur verið
farsæli í 5 ár þegar hann er enn ófarinn án
framlengingar ábúðar eftir fardaga 1932. En
um fyrríhluta júlímánaðar kemur eigandi jarð-
arinnar, Einar Benediktsson ásamt sambýlis-
konu sinni Hlín Johnson til búsetu þar. En
Ólafur naut velvildar jarðeiganda og hélt bú-
setu fram að fardögum 1933 en með verulega
aðþrengdu húsrými í gamla bænum þar til hús
Einars skálds yrði fullbyggt.
Einar Benediktsson
æskir leiðsagnar
A bílum var fært að sumri í þurrkatíð frá
Hrauni í Ölfusi og út í Selvog vegna þess að
árið 1931 breikkuðu Selvogsmenn með hand-
verkfærum hestagötuna frá Hlíðarenda og
færðu hana ofar frá Hlíðarendahelli með
stefnu á Selvogsheiði. Gamla leiðin lá um aldir
niður Djúpadalshraun í Hlíðarendalandi og
sunnan undir heiðinni allt til Hásteinaflags.
En breikkaði vegurinn lá yfir heiðina, niður
Pétursleiti vestan við Hellisþúfu og á gamla
veginn vestan við Hásteinaflag. Þess vegna
komst drossía á þurrum júlídegi niður að Mið-
vogstúngarði.
Var þetta síðla dags og vorum við þá nokkr-
ir táningar komnir á vettvang og vitni að því
er fararstjórinn, þéttur á velli með erlent yfir-
bragð, sté fyrstur út og kynnti sig sem Óskar
Clausen. Hann væri kominn til Selvogs með
skáldið Einar Benediktsson og æskti leiðsagn-
ar að höfuðbólinu Nesi, sem var auðsótt. Þar
með steig höfuðskáld þjóðarinnar ásamt föru-
neyti út úr bifreiðinni. Var þá fullljóst að ekki
var ofsagt það sem áður var heyrt um glæsi-
mennið Einar skáld. Hann var mikill á velli,
með hæstu mönnum, höfðinglegur í fasi og
frakkaklæddur. Eftir fylgdi kápuklædd kona
og drengur nær fermingu. Þau fengu góðar
móttökur og gistingu hjá Guðmundi bónda
Jónssyni sem þá var fjárríkastur á landinu.
Hann flutti Einar skáld og fjölskyldu næsta
dag á hestum til Herdísarvíkur.
Nokkrum dögum eftir komu Einars skálds
og Hlínar til Herdísarvíkur verður ljóst að
hún var tímabær í vel skipulagðri fram-
kvæmdaáætlun sem gengur upp með því að
nógur mannskapur er kominn á vettvang til
uppskipunar á varningi miklum úr strand-
ferðaskipinu Skaftfellingi. Hann fór svo næn’i
landi sem mest hann mátti svo stutt yrði með
flutning á opnum báti í lendingarvör. Gekk
greiðlega að koma farmi skipsins á land.
Mest fór fyrir tilsniðnum húsagerðarvið
sem var einnig í fullgerðum einingum ásamt
stórum þilplötum til klæðingar innanhúss og
þakjámi. Einnig var þar mikil eldavél ásamt
miðstöðvarofnum tengdum henni. Húsgögn og
fyrirferðarmikið bókasafn skáldsins, mjölmeti
til Iangs tíma og eldsneytisbirgðir. Flutningur
af sjávarkambi til síns staðar fylgdi fast á eft-
ir.
Sigurður Halldórsson yfirsmiður hafði veg
og vanda af gerð hússins og úttekt efnis. Sala
á búslóð og málverkum skáldsins gekk til inn-
réttingar ásamt sparifé Hlínar. Óskráður gef-
andi timburefnis var Sveinn Magnús Sveins-
son forstjóri Völundar og tengdasonur pró-
fessors Haraldar Níelssonar. Haraldur var
prestur í Laugarnesspítala og hjá ekkju hans
þar átti Einar skáld húsnæðisathvarf 1930.
Húsi skáldsins var valinn staður við norður-
túngarð. Bændur og smiðir úr Selvogi komu
til liðs við yfirsmið. Grunnur er lagður og hús
reist á 6 vikna tíma og fullbúið 8. september
1932. Samtímis flytja Einar skáld og Hlín þar
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 9. OKTÓBER 1999