Lesbók Morgunblaðsins - 16.10.1999, Blaðsíða 8

ÁRIÐ SEM
KFUM TÓK
KR í FÓSTUR
EFTIR ÞÓRARIN BJÖRNSSON
Drengirnir höfðu af sjálfsdáðum haldið uppi æf-
ingum um nokkurt skeið áður en þeir ákváðu að
fella æfingar sínar undir merki Kristilegs ungl-
ingafélags. Þetta vekur þá forvitnilegu tilgátu að
hér hafi svonefnt Fótboltafélag Reykjavíkur ein-
faldlega verið innlimað í KFUM og gert að sér-
stakri starfsgrein innan félagsins um skeið.
7
Igreininni rennir Þórarinn Björnsson
stoðum undir þá kenningu sína að
Fótboltafélag Reykjavíkur hafi í raun
verið innlimað í KFUM árið 1900 og
varpar þar með nýju og óvæntu ljósi
inn í það mistur óvissunnar sem frum-
kvöðlaár KR eru hulin.
Ferguson og upphaf
Fótboltafélags Reykjavíkur
Jafn flinkur og æskulýðsleiðtoginn Friðrik
Friðriksson var að stjóma og finna upp á
skemmtilegum sumarleikjum í þágu fjörmik-
illa félagspilta í KFUM, eða Kristilegu ungl-
ingafélagi eins og félagið hét fyrst, þá hafði
hann ekki hundsvit á nýrri íþrótt sem var óð-
um að ryðja sér til rúms i Reykjavík um alda-
mótin 1900. Iþrótt þessi var stundum nefnd
fótknattleikur en þó oftast fótbolti í daglegu
tali. Orðið knattspyrna var enn ekki til sem
nýyrði en þótti talsvert virðulegra heiti á
þessari vinsælu íþrótt þegar fram liðu stund-
ir.
Sá sem fyrstur er talinn hafa kynnt knatt-
spymu fyrir íslendingum var Skotinn James
B. Ferguson sem hóf vinnu sem prentari hjá
Isafoldarprentsmiðju árið 1895. Tók hann að
standa fyrir knattspymuæfingum á óraddu
svæði sem gjarnan var nefnt Melar og var á
svipuðum slóðum og Hringbrautin og Þjóð-
arbókhlaðan era nú, suðvestan gamla kirkju-
garðsins við Suðurgötu. Meðal þátttakenda
var Ólafur Rósinkranz sem kenndi íþróttir
og leikfimi við latínuskólann í Reykjavík.
Kom það ekki hvað síst í hans hlut að leið-
beina áhugasömum skólapiltum í knatt-
spyrnu þegar nær dró aldamótunum og
Fergusonar naut ekki lengur við. Um miðjan
febrúar 1899 er síðan talið að fyrsta knatt-
spymufélagið hafi verið myndað þegar
nokkrir ungir piltar bundust samtökum um
boltakaup. Nefndu þeir félagsskap sinn Fót-
boltafélag Reykjavíkur en nafninu var breytt
í Knattspymufélag Reykjavíkur (KR) árið
1915.
Líklega elsta mynd sem til er af íslensku knattspyrnuliði. í greininni er m.a. minnst á þá Geir Konráðs-
son (á stól t.v.), Bjarna ívarsson (á stól f. miðju) og Davíð Olafsson (standandi t.h.). Þeir eru fæddir á
árunum 1885 og 1886 og gerðust allir meðlimir Kristilegs unglingafélags árið 1899.
Knattspyrnuæfingar hófust í lok 19. aldar á óruddu svæði sem gjarnan var nefnt Melar og var suðvestan gamla kirkjugarðsins við Suðurgötu.
Myndin er frá æfingu á gamla Melavellinum fyrir 1910.
Lög fyrir Fótboltafjelag Kristilegs unglingafjelags" tóku gildi 1. júlí ár- Talið er að Fótboltafélag Reykjavíkur hafi verið stofnað um miðjan febr-
ið 1900. Þau eru jafnframt fyrstu varðveittu log Fótboltafélags úar 1899 í verslun Guðmundar Olsens í Aðalstræti sem hér sést.
Reykjavíkur.
Ellefu óra formaður?
Traustar framheimildir um upphaf Fót-
boltafélags Reykjavíkur era því miður af
næsta skomum skammti og hafa menn talið
að aldrei hafi verið gerðar félagaskrár eða
skráðar fundargerðir á fyrstu árum félags-
ins. Stuðst hefur verið við stopula fréttamola
í blöðum og endurminningar fáeinna frum-
herja félagsins varðandi það hvernig starfið
hófst og hverjir tóku þátt í því í upphafi. Má
af þeim upplýsingum ráða að flestir stofn-
enda félagsins hafi verið drengir á aldrinum
11-15 ára og hefur hingað til verið álitið að
formleg stjórn hafi fyrst verið kjörin árið
1910.
A meðal þeirra sem teljast til framherja
KR á fyrsta áratug þessarar aldar vora
bræðurnir Pétur Ami og Þorsteinn Jónsson
og er Þorsteinn titlaður formaður félagsins
frá 1899-1911 í nýútkomnu afmælisriti KR.
Athygli hlýtur þó að vekja að í febrúar 1899
var Þorsteinn aðeins ellefu ára að aldri en
Pétur bróðir hans var fullra fjórtán vetra.
Virðist því öllu líklegra að forystan hafi fyrst
í stað fremur verið í höndum Péturs eða ann-
arra stálpaðra drengja í hópnum. Má í þessu
samhengi benda á þá forvitnilegu staðreynd
að nokkram dögum áður en Fótboltafélag
Reykjavíkur er talið stofnað gjörðist Pétur
meðlimur Kristilegs unglingafélags (5/2
1899) en Þorsteinn fylgdi síðan í kjölfarið
þremur vikum síðar (26/2), rétt eins og að
hann hafi einnig ákveðið að slást í hópinn fyr-
ir hvatningu eldri bróður síns.
í fótknattleik ó
kúskinnsskóm
Þótt efast megi um réttmæti þess að titla
Þorstein Jónsson sem formann KR allt frá
1899 kemur öllum saman um að báðir voru
þeir bræður miklir knattspyrnuunnendur og
er í ævisögu Péturs að finna afar fróðlega
lýsingu á aðstæðum frumherjanna í boltafimi
á þessum áram:
Allt var harla ófullkomið í fyrstu. Völlur-
inn á melunum ... var ógirtur, ósléttur, grýtt-
ur og holóttur og illa strikaður. Var vegar-
troðningurinn suður í Skildinganesið bezti
hluti vallarins. Jafnvel stærð hans var með
öllu óákveðin, því takmörk voru sett af hand-
ahófi, sín í hvert skipti. Flestir sem íþróttina
stunduðu vora krakkar og unglingar. Enginn
átti knattspyrnustígvél. Var fótabúnaðurinn
með margvíslegu móti; sumir jafnvel á kúsk-
inns- eða selskinnsskóm, og mun þá boltinn
ekki hafa verið þægilegur viðureignar, eink-
um þegar hann var rennblautur upp úr poll-
unum. Knötturinn, sem þá hét fótbolti, var
áreiðanlega af ódýrustu gerð, oft linur og gú-
lóttur. Sá þótti mestur maðurinn sem lengst
gat sparkað, hvernig sem á stóð, eða vaðið í
gegnum fylkingu með boltann og þjösnazt
einhvernveginn áfram með hann í „gullið“
hjá hinum ... Unglingar urðu fljótt áfjáðir í
þennan leik, en ekki voru pabbi og mamma
alltaf jafn ánægð, þegar drengurinn þeirra
kom heim með skósólana gapandi frá yfir-
leðrinu.1
Fótboltaæfingar
ó grundvelli KFUM
Vitað er að í tengslum við þjóðhátíðina í
ágúst 1899 fór fram sérstakur kappleikur í
knattspyrnu sem þótti hin besta skemmtun.
Þar öttu kappi saman tvö lið undir forystu
þeirra Adams Barkley Sigmundssonar og
Olafs Rósenkranz. I afmælisriti KR segir að
ekki fari fleiri sögum af opinberum kapp-
leikjum næstu þrjú árin en að einhver knatt;
spyrnuiðkun hafi jafnan verið til staðar. I
ljósi þessa er vert að veita athygli stuttri
frétt sem birtist í Mánaðai’tíðindum Kristi-
legs unglingafélags í júní 1900:
Fótboltaæfingum hafa nokkrir drengir
haldið uppi, en nú hafa þeir samþykkt, að
reglubinda sig á grundvelli fjelags vors. Fót-
boltaæfingin er góð og holl hreyfing og sak-
laus skemmtun. Fáeina vantar í fulla tölu, og
geta þeir sem vilja ganga í það, snúið sér til
Þorkels Guðmundssonar.
Þorkell sá sem hér er nefndur til sögunnar
gjörðist meðlimur Kristilegs unglingafélags í
janúar árið 1900. Hann var þá nýorðinn nít-
ján ára og því nokkru eldri en flestir hinna
upphafsmanna KR, en í sögu þess félags er
hann engu að síður ótvírætt talinn til frum-
herjanna. Við nánari athugun sést að ekki
færri en tuttugu þeirra 27 pilta sem nefndir
eru sérstaklega í tengslum við starf Fót-
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 16. OKTÓBER 1999