Lesbók Morgunblaðsins - 16.10.1999, Blaðsíða 15

Náttstaður í Hekluhrauni. Blár silkikoddi frá Bedúínum og leynibókin.
Á leið yfir hraunin í átt til Heklu: „Ég var komin í það ástand að langa til að verða útilegustelpa
sem veður straumhörð fljót, grípur silung sér til matar og gðlar á túrista."
Klettur uppi á Bjólfelli faerður í kjól.
Á Heklu: Muggur Sverrisson, Björk frá
Selsundi oggreinarhöfundurinn.
sinni sem oftar í hrauninu, settist niður,
horfði á fjallið og tók eftir einu sem ég veit
ekki hvort er vogandi að segja frá. Eða
hvernig á segja það. En ég sá að íjallið var
lifandi. Já. Það andaði, svona rétt einsog líf-
vera, hófst og hneig. Kannski er Hekla líf-
vera sem gýs þegar hún verður ástfangin.
Nei, ég ætla nú ekki að skálda neitt, koma
með líkingar eða upphefja þessa sýn. Eg
einfaldlega sá að fjallið var lifandi, ég sem
hafði hingað til haldið að fjöll væru að mestu
steindautt grjót, sum flott í laginu og gaman
að klifra uppá þau. Auðvitað er náttúran
hlaðin orku, en þetta var eitthvað meira en
það, hreint ekki ósvipað einsog að horfa á
lifandi manneskju, hest eða kött, nema að
þetta var fjall. Seinna þegar ég fór í eina af
heimsóknum mínum í Selssund, fann ég
þegar ég keyrði inní segulsvið fjallsins og
spurði Sverri bónda hvort það gæti verið
rétt. Það er eins og honum fínnist ekkert
dularfullt um leið og allt verður þrungið
duiúð í návist hans, hann gaf sosum ekkert
sérstakt út á þetta, en sagði að allir áttavit-
ar rugluðust í návist fjallsins. Ég varð fyrir
annarri undarlegri reynslu undir Heklurót-
um þessa daga sem ég dvaldi í Syndaselinu.
Þá hafði ég verið að skottast úti allan daginn
í kjólnum með bókina mína, stundum tyllti
ég mér niður, teiknaði mynd eða skrifaði
hugleiðingar. Ég var komin í það ástand að
langa til að verða útilegustelpa sem veður
straumhörð fljót, grípur silung sér til matar
og gólar á túrista. Ég var alvarlega að
hugsa þetta þegar ég var að klöngrast upp
eitt af þessum fjöllum sem umkringja
Heklu. Hitinn var tuttugu stig einsog hina
dagana. Þar sem ég nennti ekki að bera
mikið nesti, var mangóávöxtur það eina sem
ég hafði matarkyns og þegar ég komst á
toppinn, settist ég á stein, tók upp hníf, skar
hýðið utan af ávextinum, fékk mér bita og
BANG! Heimurinn opnaðist í sprengingu.
Það fór straumur um mig alla, öll skilning-
arvit urðu næmari og ég sá landið í nýju
ljósi, litirnir urðu skýrari, birtan magnaðri,
útsýnið stórbrotnara og Hekla auðvitað
mesta krúttið. Allt af einum bita. Þama
skildi ég loksins söguna í aldingarðinum
Eden.
Þessar upplifanir eiga sér kannski rætur í
því að eftir þennan einveruþvæling í náttúr-
unni, er komið á beint samband, það var
enginn nema ég og Hekla og það sem varð
til á milli okkar. Og í svona góðu sambandi
opnast inní sálina og sálina í náttúrunni.
Sálin sameinuð líkamanum, í staðinn fyrir
að kúldrast í þessu eina herbergi sem hún
verður oft að láta sér lynda. Og einsog sálin
var sameinuð líkamanum, var ég sameinuð
náttúrunni. Einsog ég hefði tapað mér til að
finna mig uppá nýtt, það er kannski þá sem
maður skynjar frummyndina af sjálfum sér,
myndina á bak við. Og líkamleg áreynslan
magnaði þetta upp. Og kannski var það
mangó-bitinn sem var hápunkturinn, sem
hnýtti þræðina saman, svo veröldin opnaðist
í blússi. Blissblúss.
Svona liðu þessir dagar þangað til þessi
veruleiki varð einsog draumur. Eða hvað.
Kannski leiðsla. Þessi leiðsla sem manneskj-
unni er svo nauðsynlegt að komast í. Og þá
er eitthvert leiðarhnoða sem býr til þessa
leiðslu og í leiðslunni fær maður hugljómun,
sælu, múrarnir brotna, maður bara ER.
Svona verður maður einsog fábjáni að reyna
að koma þeirri reynslu sem maður verður
fyrir úti í náttúrunni í orð. (Það er kannski
bara eins gott að drekkja þessu öllu eða
stejpa yfír þetta.)
I bakaleiðinni kom ég við í Selssundi í
fyrsta sinn og sagðist vera komin og var
sagt hvar lykillinn væri falinn ef þau væru
ekki heima og ýmsa aðra leyndardóma fékk
ég að vita og fékk þessa dularfullu tilfínn-
ingu að ég væri komin heim en það hefur
líka eitthvað með hjartað að gera. Upp frá
þessu fór ég að venja komur mínar þangað
og eitt haustið varð ég svo fræg að fara í
svokallaðar Hraunaleitir, þá er smalað í
hrauninu norðan megin við sem er úfið og
illt yfirferðar. Mér hefur reyndar ekki verið
boðið oftar í svoleiðis ferð. Eitt sumarið fór
ég með Magnúsi Hauki bróður mínum í
dagsferð uppá Selssundsfjallið sem teygir
sig einsog langur rani út úr Heklu. Og við
kynntumst auðvitað á nýjan hátt einsog fólk
gerir jafnan í fjallgöngum og hann trúði mér
fyrir kjarnasögunni í lífi sínu. Það fór að líða
að því að ég myndi klífa sjálft eldfjallið,
núna þegar ég hafði prílað uppá öll fjöllin í
kring, en mér fannst Hekla vera þannig fjall
að ég myndi ekkert æða uppá hana, fyrr en
ég hefði kynnst henni að ráði. Það voru liðin
fjögur ár frá því ég dvaldi í Syndaselinu
þegar ég kom í Selssund eina helgina í júlí í
fyrra. Þann dag var steikjandi hiti og sól, og
um kvöldið æxlaðist svo til að við ákváðum
að fara á Heklu, ég, Muggur og Björk. Við
tókum með harðsoðin egg, appelsínur, súkk-
ulaði og kaffi á brúsa, og auðvitað fjallakjól-
inn minn. Það var orðið kvöldsett, við lögð-
um af stað um tíuleytið og myndum vera
komin upp um miðnætti. Nóttin var björt og
sól enn á lofti, einhverstaðar yfir Langjökli.
Það kom í ljós að það hafði verið þjóðbraut
uppá Heklu þennan dag, um hundrað manns
höfðu lagt leið sína á fjallið en fáir voru á
ferli þegar okkur bar að og við hittum bara
fólk sem var á leiðinni niður. Við tróðum
vikur og snjóskafla áður en við komum upp.
Svo vorum við komin upp. Ég verð að játa
að mér varð ekki um sel. Fjallið var þá lif-
andi. Ég fékk á tilfinninguna að hún gæti
rifnað upp með rótum þegar minnst varði,
enda á hún það vist til að hafa á sér lítinn
fyrirvara. A toppnum var allt kolbikasvart,
mjúkt og heitt, og rjúkandi. Á fjallstoppnum
er stór, funheitur gígur sem rýkur stans-
laust úr og hjá honum er svo heitt að þai- má
spæla egg með smá ýkjum. Það var kominn
hrollur í okkur eftir gönguna, svo við sett-
umst í gufumökkinn á gígbrúninni, borðuð-
um þetta afbragðs nesti og vorum einsog
agndofa álfar. Það gerði líka útsýnið, sjáðu
til. Við vorum ekki bara uppi á sjálfri Heklu,
eldijalli allra eldfjalla á Islandi, heldur var
sumarnótt sem helltist yfir heit og hljóð, og
ellefujöklasýn. Þeir röðuðu sér kringum
drottninguna, hvítir og tignarlegir einsog
loðfeldur um háls hennar. Og við vorum
bæði hátíðleg í bragði og með viðeigandi
fíflaskap, hringdum nokkur áríðandi símtöl,
dönsuðum, hrópuðum, hvisluðum og þögð-
um og ég fór í kjólinn Heklu til heiðurs. Svo
gerðum við „ritúal" sem er kjörið að gera
uppá fjöllum, þá stingur maður fótunum
niður í iður jarðar og teygir hendurnar
lengst upp í himinninn og hrópar af öllum
lífs- og sálarkröftum: Ég er til. Þá opnast
inní fjallið. Líka fjallið í sjálfum manni.
Seisei. Á leiðinni niður fann _ég eina litaða
steininn á kolsvörtu fjallinu. Ég heimtaði að
fá að bera hann niður þrátt fyrir mótbárur
Muggs og Bjarkar sem reyndar hjálpuðu
mér svo. Mig langaði mest til að gefa Svölu
hann en meira til að eiga hann sjálf, sem
líka var viss sigur. Þetta var appelsínugulur
steinn og rauður, tíu kíló að þýngd og gettu
hvað: Hann var eins og hjarta í laginu og
ljónshöfuð: Ljónshjarta. Var þetta tilviijun
eða heyrði ég spunahljóð örlagaþráðanna? í
það minnsta augljóst vitni um sanna drama-
tík.
Höfundurinn er skáld í Reykjavík.
SNORRI
ÞORSTEINSSON
Á FJÖLLUM
Haust á Héraði:
Hæðir síðklæddar
úrhelli og úfín vötn
á heiðinni
veðurbarðar tóftir
vitna um gleymda önn.
Geitasandur grár og svartur.
Herðubreið hulin sýn
ogsjá
frá hæðarbrún:
mólendi á litklæðum
tvöfaldur regnbogi
djúpbláar vakir á himni
Möðrudalur
- hið eina byggða ból -
baðaður sólskini.
í Víðidal hamast haustregnið.
Höfundurinn býr í Borgarnesi.
5,
KRISTJÁNJ.
GUNNARSSON
Milljón
prósent
Skáldskapur einsog
kapítalismi
miðast við
hámarksgróða
af lágmarksframlagi
sem sagt að túlka
altumlykjandi hugsun
án orða.
Ótrygg var gangan
um álagaskóg,
þarástin oggrimdin
í afdölum bjó
hún var skógarhindin
sem heillaði ogseiddi,
hann var myrkviðstígurinn
sem tældi og veiddi.
Sorti
Háa yfir Hraundranga
hrásvalt gengur
úlfgi'átt yggiiský
um himinvegi.
Bráhýr því
eigi
blikar
né skín
ástarstjarnan
staka.
Vart mun
lengur
vegna þín
vert
aðvaká.
Höfundurinn er fyrrverandi fræðslustjóri
í Reykjavík.
r
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 16. OKTÓBER 1999 1 5